Realidade salan nian no beleza ita-nia fidelidade ba vokasaun

Realidade salan nian no beleza ita-nia fidelidade ba vokasaun

Oinsá supera perigu sira iha moris dixipuladu no apostóliku? Ezersísiu Espirituál 2013

Dili – Husi perigu sira ne’ebé apóstolu ida enfrenta ita hakat ba estratéjia sira atu manán perigu sira ne’e (Mt 13, 24-30). Ita hatene katak ema nia fuan mak mistériu ida! Ita mak kakahur/mistura ida kontradisaun nian: iha ita-ida-idak iha di’ak no iha aat, se lae pelumenus tendénsia ba aat (kf Rom 7, 14-25).

Nune’e mak Amu-Bispu Francesco Panfilo SDB hahú konferénsia kona-ba realidade salan nian no beleza ita-nia fidelidade nian hodi haka’as an atu halo luta espirituál hasoru buat aat.

 

Amu-Bispu Panfilo hahú deskreve realidade salan nian iha ita-nia an no iha ita-nia sorisorin: violasaun dignidade umana, diskriminsasuan rasiál, sosiál no relijioza, arrogánsia podér polítiku nian, violénsia no agresaun mundiál, esplorasaun ema kiak sira nian, korrupsaun iha administrasaun di’ak komún [bem-comun] nian no distribuisaun injusta rikusoin sira-nian.

“Ita la bele fó sala ba Maromak ba realidade salan nian. Nia kari fini di’ak nian iha ita. Inimigu mak kari fini du’ut aat nian. Ita tenke rekoñese katak inimigu halo serbisu di’ak ida. Defaktu, ita-nia sorisorin iha aat barak! Iha nivel hotu iha deteriorizasaun (sai dodok) ida valór sira-nian. Ohin loron buat ne’ebé konta liu mak ‘soi’, ‘domina’, ‘hatudu an’/aparese. Enkuantu valór sira hanesan justisa, respeitu resíproku, lealdade no onestidade ema hanesan haluha tiha ona”, nia destaka.

Ida-ne’e ita haree mós iha ita-nia kontestu Timór nian. Ita hanesan ema lakon dalan, moris iha ai-laran boot iha ne’ebé difisil atu distinge buat ne’ebé loos husi buat ne’ebé falsu, buat ne’ebé di’ak husi buat ne’ebé aat. Oras ne’e, hanesan Amu-Papa eméritu Bento XVI hateten, ita moris iha ‘ditadura relativizmu’ nian, no tanba iha lialoos barak demais susar atu hetan pontu referénsia komún ida. Relijiaun mós agora la’ós ona forsa prinsipál ba ema sira no ba ita-nia sosiedade. Amu Panfilo dehan katak tinan 20 resin liubá bainhira nia mai vizita Timór nia haree Kreda hotu nakonu to’o naresin no nia harohan atu kontinua nune’e, maibé infelizmente, nia rona husi amlulik sira katak kreda sira hahú mamuk…

Iha kontestu konfuzaun nian ida-ne’e, ita bele monu iha tentasaun rua nia laran: “ida uluk mak dezánimu. Ita haliis atu hanoin katak aat ne’e barak demais to’o ira la bele halo buat ida. Konsekuénsia mak, ita tama iha vida ida mediokridade nian. Ita mós adopta moris ida bazeia ba kálkulu interese egoista nian no rezultadu imediatu. Ita buka moris ida konfortavel no konsumista no moris fasil, susar karik bá. Tentasaun seluk mak “fundamentalizmu no integralizmu. Ema sira-ne’e hakarak atu estabelese orden hodi uza kbiit, ho impozisaun regra sira ne’ebé klaru, hodi iha nafatin nostalijia boot ba tempu uluk: “iha ami-nia tempu… buat la’o di’ak liu ohin”, Amu Panfilo resalta. Defaktu, iha Timór ita rona ema dehan baibeik ‘uluk rai di’ak…’. La iha ona esperansa ba futuru, no loloos liafuan sira ne’e ba tinan 2.000 ona mak ema dehan no repete katak la iha esperansa iha futuru, maski nune’e mundu bá oin hela!

Amu-Bispu Panfilo konvida atu haree ba oinsá Jezús enfrenta prezensa aat nian iha realidade moris nian no iha ita-nia vida pesoál (kf. Mt.13:24-30, ai-kanoik duut aat nian). Ema nia lójika mak fokit sai tiha! Maromak nia lójika mak husik sira moris hamutuk!

“Maromak hatene di’ak liu ita! Ninia grasa bele supera aat hotu. La iha aat ida iha mundu mak nia domin la bele manán!”,  D. Panfilo hateten. “Ema nia lójika perdua dala ida, dala rua… Maromak nia lójika perdua nafatin. Maromak fiar katak sei bele muda”, nia kontinua.

Ita hatene katak ema hotu monu, santu ka sala-na’in hotu-hotu monu. Diferensa mak sala-na’in ida hela nafatin iha nia salan, ema santu hamriik fali no kontinua halo ninia funu. “Maromak nia domin hela ba nafatin…maski iha loron ikus sei iha justisa, hanesan ai-kanoik dehan katak duut sira sei futu hamutuk atu sunu no trigu sei tau iha armazém.

Realidade salan nian lori ba divizaun, divizaun ne’ebé lori ba tensaun. S. Paulo dehan momoos kona-ba ne’e iha Surat ba Roma kapítulu 7. Divizaun, tensaun sira  ne’ebé ita koko mak “oportunidade kreximentu nian”.

Buat ne’ebé pesoalmente ita haree iha ita-nia an, ida-ne’e mós mak akontese ho komunidade relijioza sira. Buat hotu depende oinsá ita jere tensaun sira, haree nu’udar oportunidade atu fila ba Maromak no keta husik Diabu  (diabolos husi gregu signifika ida-ne’ebé hafahe) manipula ita, hodi konserva karidade entre ita:

“Karik ita-nia komunidade sira presiza buras uitoan tan iha kapasidade atu simu realidade katak entre ita, hanesan iha Kreda, iha ema balun ne’ebé bá lalais demais no iha ema balun ne’ebé bá neineik liu; iha sira ne’ebé ariska demais no iha sira ne’ebé rudente demais. Iha fatin ba hotu iha Kreda no iha Kongregasain. Papa João XXIII hateten, iha inísiu Vaticano II nian katak. Iha Kreda iha sira ne’ebé hanehan aseleradór no iha sira ne’ebé hatama travaun. Rua hotu nesesáriu”, Amu Panfilo hateten ho realizmu.

Iha ita-nia naroman no nakukun sira mak ema bele tau iha foku beleza/fafurak vokasaun nian, fidelidade ba vokasaun. Amu Panfilo temi padre Don Pascual Chavez: “La to’o atu atribui krize ba kultura dominante ohin, katak aba fatór sira dekularizmu nian, konsumizmu nian, edonizmu nian (no izmu hotu posivel). Iha istória vida konsagrada moris nu’udar alternativa ida, movimentu ida kontra korrente, kontestasaun ida no renovasaun fiar nian iha situasaun impase nian/difikuldade. Buat ne’ebé halo nia sai fraku iha tempu prezente mak frakeza motivasaun no identidade nian hasoru mundu modernu. Don Bosco nia lema no ninia programa mak sínteze ita-nia espiritualidade nian… Laran-manas ‘da mihi animas’ implika ahi karidade nian!” (ACG 394, p.35).

Oinsá ita enfrenta kbiit sira aat nian nu’udar ema konsagrada, liuliu tulun foin-sa’e sira entrega mai ita atu  hetan sentidu ba moris no la lakon dalan?

“Nu’udar FMA imi iha knaar boot ida atu kumpre iha momentu istóriku vida relijioza no sosiál mundu nian no Timor-Leste nian. Ita keta haluha katak iha epóka hotu istória umanidade nian Maromak nia domin hatudu sai iha plenitude krús Kristu nian. Ita-nia knaar mak halo esperiénsia beleza ne’ebé salva hodi fihir Kristu nia futar oin, hodi sai sasin no haklaken-na’in beleza ne’e nian harii iha domin”, Amu-Bispu dehan.

Husi pontudevista umanu, ita presiza hanoin nafatin katak ema importante liu instituisaun sira, lei sira. Husi pontidevista espirituál ita keta haluha orasaun ba Jezús. S. Paulo, haree ninia tensaun interiór no ninia kbiit-laek, nia hateten: “Ha’u kasihan loos duni! Sé mak sei hasai ha’u  husi ha’u nia isin ne’ebé sei mate ne’e? Obrigadu ba Maromak, husi Jesus Kristu, ita Na’i (Rom 7, 24-25). Lahó Jezús ita la bele buat ida, maibé ho Nia, ho Maromak, buat hotu posivel.

“Iha perigu nia laran, iha tentativu atu kore an husi apegu [attachment] hotu (Lc.9, 57-62), Jezús dehan mai ita: ‘Imi keta ta’uk sira ne’ebé iha kbiit atu oho isin, maibé la iha kbiit atu oho klamar; imi ta’uk mak ida ne’ebé be’e halakon klamar no isin iha Jeena’ (Mt,10:28). ‘Imi keta ta’uk’…  Bainhira ita ta’uk atu lakon ita-nia pozisaun, ita-nia podérm ita-nia autoridade, ita-nia respeitu… ita nunka foti desizaun loos. Maski iha duni perigu tebes, reál maibé ‘imi keta ta’uk’, Amu Panfilo konklui.

Abut ba estratéjia espirituál mak Maromak nia domin mai ita. Se ita tau abut liután iha Na’i, fasil liután mai ita atu duni sai ta’uk. “Domin loos halakon ta’uk hotu” (1 Jo 4,18).