Dili – Ohin loraik husi tuku lima to’o tuku hitu, Núnsiu Apostóliku Joseph Marino, halo enkontru ho Konferénsia Superiór Maiór sira iha Centro de Formação João Paulo II no konklui ho han-kalan hamutuk.

Nia agradese relijioza/u sira ba sira-nia kompromisu no enkoraja atu kontinua sai fiél iha buat hotu halo ona iha Na’i nia naran no iha komuñaun ho Kreda lokál. Nia rekoñese katak sei presiza koñese di’ak liután realidade no hatene dezafiu individuál no kolektivu ne’ebé ita enfrenta.

Diskursu ne’ebé nia hato’o, foti fali Papa Francisco ninia lia-menon ba Asembleia Plenária Uniaun Internasionál Superiora Jerál sira (U.I.S.G.), iha loron Maiu 8 2013. Amu-Papa iha ninia diskursu badak maibé signifikativu indika natureza esensiál tolu vida relijioza nian: votus evanjéliku sira, servisu no eklezialidade.

Iha pontu uluk liu D. Marino repete liafuan “ézodu” ne’ebé Papa uza no define nu’udar “la’o iha dalan ida adorasaun no servisu nian. Ézodu ida ne’ebé lori ita ba dalan ida adorasaun ba Na’i no servisu ba Nia nia maun no biin-alin sira”, hamamuk an ka despojamentu. Votu obediénsia mak rona Maromak nia hakaran, votu pobreza nu’udar superasaun egoízmu nian,ne’ebé la’ós teorétiku maibé “aprende ho ema haraik an sira, ema kiak sira, ema moras sira no sira hotu ne’ebé hela iha periferia ezistensiál moris nian”; votu kastidade nu’udar fekundidade espirituál, moris maternidade no paternidade espirituál.

Pontu daruak mak servisu, hodi foti Jezús nia liafuan kona-ba autoridade: «Imi hatene katak ema ukun-na’in sira nasaun nian domina ema sira… Iha imi leet sei la hanesan ne’e; maibé sé mak hakarak sai boot iha imi leet, nia mak imi-nia servidór no sé mak hakarak sai uluk iha imi leet, nia mak imi-nia atan» (Mt 20,25-27).

Pontu datoluk ko’alia kona-ba eklezialidade vida relijioza nian basá imposivel ba ema konsagradu/a atu la “sente” ho Kreda. Amu-Papa nia liafuan ne’ebé D. Marino foti hateten nune’e: «“Sente” ida de’it ho Kreda, ne’ebé hahoris ita iha Batizmu; “sente’ ida de’it ho Kreda ne’ebé hetan nia espresaun filiál iha fidelidade ba Majistériu, iha komuñaun ho Bibi-Atan sira no Susesór Pedro nian, Bispu Roma nian, sinál vizivel unidade nian».

Hotu tiha konferénsia iha tempu ba diálogu. Pergunta sira verte hotu ba dezafiu sira Kreda lokál hasoru: problema introdusaun neo-paganizmu iha Timor-Leste, seita no dezafiu formasaun iha nivel hotu (leigu, relijiozu/a, kleru); problema fragmentasaun forsa sira-nian, dezuniaun no dezafiu komuñaun Kreda nian iha vizaun-misaun; problema lideransa nian no dezafiu envolvimentu no valorizasaun rekursu hotu. D. Joseph Marino subliña nesesidade atu dioseze sira hadeer no hahú serbisu, halo planu estratéjiku atu enfrenta dezafiu sira ne’ebé bispu sira konxiente loloos, no relijiozu sira fó sira-nia kontribuisaun.

Ikusnian ba pergunta sá loos mak nia hanoin atu halo, Núnsiu hatán katak nia papél primáriu mak besik ba Kreda lokál nu’udar Maromak nia Povu, enkoraja no asiste no bele vizita dioseze tolu hotu. Enfaze maka’as atu tau atensaun ba fundamentu sólidu no kestaun boot  fundamentu nian mak formasaun. Husi padre Natalino bele hatene katak amlulik diosezanu sira iha dioseze Maliana na’in16, dioseze Dili na’in 64 no dioseze Baucau na’in 36.