Denpasar – Loron datoluk “Asian Liturgy Forum” kontinua ho partilla husi nasaun sira kona-ba oinsá moris sakramentu rekonsiliasaun iha ida-idak ninia kontestu. Partilla bazeia ba pergunta sira husi organizadór/a sira eventu anuál ne’e nian: oinsá sarani sira valoriza, hakbesik ba sakramentu rekonsiliasaun eh lae tuir idade: foin-sa’e, adultu molok tinan 40, deppois tinan 40; sá de’it fatór sira mak halo atu sai nune’e; sá de’it difikuldade no dezafiu pastorál sira; oinsá selebrasaun sakramentu rekonsiliasaun no peniténsia ida-ne’e nian iha parókia sira; relasaun entre sakramentu ne’e ho sakramentu seluk no; oinsá katekeze kona-ba sakramentu rekonsiliasaun ne’e nian.

Sacrament of Reconciliation Timor

Aprezentasaun sira ohin loron nian husi nasaun sira hanesan Peninsulár Malaysia, Filipinas, Indonesia, Myanmar, loke husi Timor-Leste. Pe. Rolando Fernandez SDB mak fahe kona-ba Timor-Leste nia esperiénsia kona-ba selebrasaun sakramentu rekonsiliasaun no peniténsia hodi fó uitoan ninia lala’ok iha istória, husi tempu invazaun Indonesia nian no iha tempu independénsia.

Se iha tempu molok okupasaun Indonesia, sarani sira uitoan liu no animista eh ema ho fiar tradisionál mak barak, ho tempu okupasaun Indonesia nian, sarani nia númeru aumenta ho batizmu massa nian, tanba hotu-hotu tenke iha relijiaun ida. Kapelaun militár indonesio ida naran Pe. Jakobus Wagey iha momentu ne’ebá nia mak hahú sarani ema barak aleinde misionáriu sira no amlulik rai-na’in sira…

Batizmu sira-ne’e lahó preparasaun no katekeze ida ne’ebé lori ba enkontru ho Kristu no dixipuladu loloos nian. Nune’e, sarani sira iha sira-nia relasaun ho Maromak, sira repete orasaun, dekór doutrina, maibé la harohan. Sarani sira haree Maromak nu’udar protetór, basá iha situasaun funu, presiza Maromak nia protesaun hodi halai ba Igreja sira, ba amlulik sira. Liutiha indepedénsia, ema la presiza ona Maromak, sai menus ema nia prezensa iha Missa, iha resesaun sakramentu sira-nian. Nune’e mak mosu liafuan “napas” (sarani natál no páskua) atu denomina sarani Timor-oan sira.

Difikuldade ruma hasoru iha tempu sira mak distánsia sira,lian, seita sira, falta tradisaun liuliu konfisaun nian, konseitu salan nian tuir lisan fiar tradisionál, falta amlulik no ajente pastorál sira la preparadu.

Maibé prátika sira kona-ba ema hakbesik sakramentu iha Adventu no Kuarezma, grupu sira ne;ebé iha kompromisu, preparasaun ba  sakramentu Komuñaun, Konfirmasaun, Kazamentu, festa padroeiru nian, vizita estátua sira nian, ‘krús joven’, selebrasaun sakramentu iha eskola katólika sira, retiru sira sai oportunidade atu halo katekeze ba sakramentu rekonsiliasaun.

Esperansa seluk mak atu amlulik sira disponivel liután atu atende ema sira ne’ebé hakarak hakbesik salramentu, la’ós de’it iha Adventu no Kuarezma. Tuir Pe Rolando, amlulik sira  haree liu mak “sak semen” (konstrusaun material) duké “sakramentu”.

Iha aspetu kultura nian ida ne’ebé bele tulun iha rekonsiliasaun, katak, “nahe biti boot”, iha-ne’ebé ema ne’ebé ofende ema seluk, rekoñese ninia salan iha ema hotu nia oin, husu perdaun no pronto atu fó salan eh kasu ninia salan. Prátika ida-ne’e se purifika ho Evanjellu, katak ho sentidu loloos rekonsiliasaun nian bele tulun atu halo sakramentu ne’e besik liu ba ema Timór sira nia moris.

Iha intervalu partilla sira nian, partisipante sira bá vizita relijiaun ofisiál sira nia templu ne’ebé halo iha kompleksu ida de’it, hanaran “Puja Mandala”, ho xefe-suku (hindú) ne’ebé halo “tour guide”.