Enserramentu “Jornada Mundiál Juventude” – Omilia Misa 31 Jullu 2016 (Kraków, Campus Misericordiae)

Papa Francisco prezide Misa Enviu JMJ da-31 iha Kraków, Polónia, no hateten ba joven sira katak JMJ la remata ohin; nia hahú ohin, basá iha foin-sa’e ida-idak nia uma mak Jezús hakarak atu horik loroloron. Iha Angelus Amu-Papa fó sai katak JMJ tuirmai iha 2019 sei realiza iha Panamá.

Tuirmai ne’e, Amu-Papa nia omilia:

«Foin-sa’e doben sira, imi mai iha Cracóvia atu hasoru Jezús. No Evanjellu ohin nian ko’alia presizamente kona-ba enkontru entre Jezús no mane ida, Zaqueu, iha Jericó (kf. Lc 19, 1-10). Iha-ne’e, Jezús la limita An atu haklaken eh kumprimenta ema ruma, maibé hakarak – Evanjelista hateten – tama iha sidade (kf. v. 1). Ho liafuan seluk, Jezús hakarak hakbesik an ba ema ida-idak nia moris, la’o ita-nia dalan to’o rohan, atu ninia moris no ita-nia bele hasoru malu tebes duni.

Nune’e akontese enkontru ne’ebé halo hakfodak liu, enkontru entre ho Zaqueu, xefe «publikanu» sira-nian, katak, kobradór ida impostu sira-nian. Ne’e duni, Zaqueu mak kobradór riku id aba okupante romanu sira ne’ebé hotu-hotu ódiu; nia esploradór ida nia povu nian, ema ida ne’ebé, ho ninia reputasaun aat, la bele liu hakbesik Mestre. Maibé enkontru ho Jezús muda ninia moris, hanesan akontese eh bele akontese loroloron ho ita ida-idak. Maski nune’e, Zaqueu tenke enfrenta obstákulu ruma atu hasoru Jezús: pelumenus tolu, ne’ebé bele dehan mós buat ruma mai ita.

Dahuluk mak nia estatura badak: Zaqueu la konsege haree Mestre, basá nia ki’ik. Ohin mós ita bele iha risku atu hela dook husi Jezús, basá ita la sente merese, ita iha opiniaun badak kona-ba ita-nia an rasik. Ne’e tentasaun boot ida, ne’ebé la liha ligasaun de’it ho autoestima, maibé kona mós fiar. Tanba fiar hateten mai ita katak ita «Maromak nia oan sira; no, tebes duni nune’e» (1 Jo 3, 1): Maromak hakiak ita tuir nia ilas; Jezús assume ita-nia umanidade, no nia fuan sei la hadook husi ita; Espíritu Santu hakarak horik iha ita; ita simu bolun ba ksolok rohan-laek ho Maromak. Ne’e mak ita nia «estatura», ida-ne’e mak ita-nia identidade espirituál: ita mak Maromak nia oan doben sira, sempre. Nune’e imi bele komprende katak la aseita an rasik, moris la haksolok no hanoin ho modu negativu signifika la rekoñese ita-nia identidade loloos liu? Ne’e hanean hateke ba sorin seluk enkuantu Maromak hakarak hateke mai ha’u, katak hakarak halakon mehi ne’ebé Nia iha mai ha’u. Maromak hadomi ita hanesan ita-nia an rasik , no la iha salan ida, defeitu ida eh erru ida halo Nia muda ideia. Ba Jezús – nune’e mak Evanjellu hatudu –, la iha ema ida inferiór no dook, la iha ema ida insignifikante, maibé ita hotu prediletu no importante: ó importante! No Maromak konta ho ó nu’udar an rasik, la’ós ba buat ne’ebé ó iha: iha nia matan sira, la vale liu roupa ó hatais eh selulár ó uza; ba Nia la importa ó tuir moda eh lae, ba Nia importa mak ó. Ba nia matan sira, ó vale; no ó-nia valór la bele sukat.

Bainhira akontese iha moris ita hatuun an envezde hasae an, lia-loos boot ida-ne’e bele tulun ita: Maromak fiél atu hadomi ita, bele dehan ‘obstinado” (konstante). Tulun atu ita hanoin katak Nia hadomi ita liufali ita hadomi an rasik, fiar iha ita liu fali ita fiar iha an rasik, nafatin apoia ita nu’udar ita-nia fan fiél ida. Nia nafatin hein ita ho esperansa, maski ita taka an iha ita-nia laran-susar sira no terus sira, hodi kontinua hanoin injustisa sira ne’ebé ita simu no tempu uluk. Maibé, habelun ho tristeza, la dignu ho ita-nia estatura espirituál. Iha kontráriu, nia mak vírus ida ne’ebé infekta no bloka buat hotu, ne’ebé taka odamatan hotu, ne’ebé impede atu hahú hikas moris, komesa fila fali. Maromak, husi nia parte, nafatin iha esperansa: nafatin fiar katak ita bele hamriik no Nia la rezigna an atu haree ita oin murón no lahó ksolok. Tanba ita nafatin nia oan doben sira. Ita hanoin kona-ba ne’e, iha inísiu loron ida-idak nian. Di’ak mai ita atu dehan iha orasaun, dadeer-dadeer: «Na’i, ha’u agradese Ita tanba Ita hadomi ha’u; halo ha’u hadomi ha’u-nia moris». La’ós ba ha’u-nai defeitu sira, ne’ebé sei korrije, maibé ba moris, don boot ida: tempu atu hadomi no atu simu domin.

Zaqueu iha obstákulu daruak iha dalan enkontru nian ho Jezús: moe ne’ebé paraliza. Ita bele imajina saida mak akontese iha Zaqueu nia fuan molok sae ai-sikómoro: karik iha luta boot ida; husi sorin ida, kuriozidade di’ak, koñese Jezús; husi sorin seluk, risku atu halo figura triste. Zaqueu mak figura públika ida; nia hatene katak, hodi koko sae ai, ema hotu sei hamanasa ba nia: nia, líider ida, mane ida podér nian. Maibé nia manán moe. Tanba atrasaun ba Jezús forte liu. Imi karik koko ona buat ne’ebé akontese bainhira ema ida faxinante liu to’o ita fuan monu ba nia: entaun bele akontese ita halo voluntariamente buat sira ne’ebé ho modu seluk ita nunka halo. Buat hanesan akontese iha Zaqueu nia fuan, bainhira nia sente katak Jezús importante liu to’o, ba Nia, nia pronto ba buat hotu, basá Jezús mak ida mesak ne’ebé bele hasai nia husi tahu dodok salan no ksolok-laek nian. Nune’e moe ne’ebé paraliza la manán: Zaqueu – Evanjellu dehan – «halai ba oin, sae» no hafoin, bainhira Jezús bolu nia, «nia tun kedas» (vv 4.6). Nia ariska no joga ninia moris. Iha-ne’e ita hetan mós segredu ksolok nian mai ita: la halakon kuriozidade ne’ebé di’ak, maibé koloka an iha jogu, tanba labele taka vida iha gaveta ida. Iha Jezús nia oin, labele tur hodi hein ho liman dobra hela; ba Nia ne’ebé hariak moris mai ita, ita labele hatán hohanoin ida eh ho «mensajen» simples ida.

Foin-sa’e doben sira, imi keta moe atu lori buat hotu ba Nia, liuliu frakeza sira, difikuldade sira no salan sira iha Konfisaun: Nia hatene surpriende imi ho ninia perdaun no pás. Imi keta ta’uk atu dehan ba Nia «sin» ho entuziazmu hotu fuan nian, atu hatán ba Nia ho laran-luak, atu tuir Nia. Imi keta husik atu halo anestezia ba imi-nia klamar, maibé tau iha finalidade domin ne’ebé furak ne’ebé husu sakrifísiu mós. Dehan lae firme ida ba doping susesu nian no «lae» forte ida ba droga atu hanoin an rasik de’it no komodidade rasik.

Depoizde estatura badak no moe ne’ebé halakon kbiit, iha obstákulu datoluk ne’ebé Zaqueu tenke enfrenta, la’ós iha nia laran, maibé hale’u nia. Ida-ne’e make ma lubun-boot murmuradora, ne’ebé uluknanai bloka nia no depois kritika nia: Jezúe la decia tama iha ninia uma, iha ema maksalak ida nia uma. Oinsá difisil atu simu loloos Jezús! Oinsá susar atu aseita «Maromak, riku iha mizerikórdia» (Ef 2, 4)! Sira bele tau obstákulu ba imi, hodi buka halo imi fiar katak Maromak dook, ríjidu no ladún sensivel, di’ak ba ema di’ak sira no aat ba ema aat sira. Iha kontráriu, ita-nia Aman «halo atu loron sae ba ema di’ak no ema aat sira» (Mt 5, 45) no konvida sira ba aten-barani loloos: sai forte liufali buat aat hodi hadomi ema hotu, inklui inimigu sira. Ema bele hamnasa imi, tanba imi fiar iha kbiit maus no hariak-an mizerikórdia nian. Imi keta ta’uk, maibé hanoin iha liafuan sira loron hirak ne’e nian: «Ksolok ba ema laran-sadia sira, basá sei hetan laran-sadia» (Mt 5, 7). Sira bele konsidera imi mehi-dór, tanba imi fiar iha umanidade foun ida, ne’ebé la aseita ódiu entre povu sira, la haree nasaun sira nia fronteira nu’udar barreira no rai sira-nia tradisaun rasik, lahó egoízmu no laran-kanek. Imi keta dezanima! Ho imi-nia hamnasa no imi-nia liman nakloke sira, imi haklaken esperansa no imi sai bensan ida ba família umana id amesak, ne’ebé imi reprezenta didi’ak iha-ne’e.

Iha loron ne’ebá, ema lubun-boot julga Zaqueu sukat nia husi leten ba kraik; maibé Jezús halo kontráriu: nia foti matan atu hateke ba nia (v. 5). Jezús nia hateken ultrapasa defeitu sira no haree mak ema; nia la para iha aat uluk nian, maibé haree hetan di’ak iha futuru; nia la rezigna an iha odamatan-taka nia oin, maibé buka dalan unidade no komuñaun nian; ida mesak iha ema hotu nia leet, nia la para iha aparénsia sira, maibé haree fuan. Ho Jezús nia hateken ida-ne’e, imi bele halo buras umanidade seluk, la hein hahí, maibé buka di’ak ba di’ak, haksolok atu rai fuan moos no luta ho dame ba onestidade no justisa. Imi keta hela iha sasán sira nia superfísie no deskonfia liturjia mundana aparénsia nian, maquillage klamar nian atu hatudu di’ak liu. Iha kontráriu,imi install koneksaun estavel liu: fuan ida ne’ebé haree no tranzmite di’ak hodi la kole. No ksolok ida iha-ne’ebé imi simu ho modu gratuitu husi Maromak, imi fó ho modu gratuitu (kf. Mt 10, 8), basá ema barak hein nia no hein husi imi.

Ikusmai, ita ba rona Jezús nia liafuan ba Zaqueu, ne’ebé hanesan hakarak dehan mai ita ohin: «Tun lalais, basá ohin ha’u tenke hela iha ó-nia uma» (v. 5). Jezús dirije ba ó rasik konvite hanesan: «Ohin ha’u tenke hela iha ó-nia uma». JMJ – ita bele dehan – hahú ohin no kontinua aban, iha uma, basá iha-ne’ebá mak Jezús hakarak hasoru ó hahú husi ohin. Na’i hakarak hela de’it iha sidade furak ne’e eh iha rekordasaun furak sira, maibé hakarak bá ó-nia uma, horik iha ó-nia moris loroloron nian: estudu no tinan dahuluk sira ó-nia serbisu nian, amizade no afetu sira, projetu no mehi sira. Oinsá mak Nia haksolok atu buat sira-ne’e hotu lori ba Nia iha orasaun! Oinsá Nia hein atu, entre kontaktu sira hotu no chat sira loroloron nian, fiu osan-mean orasaun nian hetan fatin dahuluk! Oinsá Nia hakarak atu ninia Liafuan ko’alia ba ó-nia loron ba loron, atu Ninia Evanjellu sai ó-nian nune’e nia bele sai ó-nia «navegadór» iha lurón sira moris nian!

Hodi husu atu bá ó-nia uma, Jezús – hanesan halo ho Zaqueu – bolu ó ho ó-nia naran. Jezús bolu ita ho naran. Ó-nia naran folin liu ba Nia. Zaqueu nia naran fó hanoin iha linguajen tempu ne’ebá nian, memória Maromak nian. Imi konfia iha memória Maromak nian: ninia memória la’ós «hard disk» ida ne’ebé grava no haloot ita-nia daus hotu, maibé fuan mamar ida no riku iha kompaixaun, ne’ebé haksolok atu halakon buat aat hotu ninia trasu sira. Ita mós koko oras-ne’e, atu banati tuir Maromak nia memória fiél no rai buat di’ak ne’ebé ita simu iha loron hirak ne’e. Iha silénsiu, ita halo memória enkontru ne’e nian, ita rai rekordasaun Maromak nia prezensa nian no ninia Liafuan nian, ita hamoris hikas iha ita Jezús nia lian ne’ebé bolu ita ho naran. Nune’e ita harohan iha silénsiu, hodi halo memória, agradese Na’i ne’ebé hakarak ita iha-ne’e no hasoru ita».