Ir. Eusebia nia moris no família

Eusebia Palomino, moris iha Cantalpino (Salamanca), España iha loron 15 Dezembru 1899 (tinan sanulu resin liutiha don Bosco nia mate).  Eusebia simu Sakramentu Batizmu iha loron 20 fulan hanesan, iha Parókia ne’ebé dedika ba Saun Pedro Apóstolu.  Eusebia Palomino nia  aman naran Agostino Palomino, nia mamá naran Juana Yenes. Moris iha família kiak liu, maibé riku iha valór umanu, kristaun no relijiozu. Bainhira Eusebia moris, nia mamá iha tinan 29, nia papá iha tinan 34. Eusebia mak oan datoluk. Iha 1894 nia maun Antonio mate ho tinan tolu, no iha 1896 nia biin Dolores oan daruak moris. Eusebia moris ho disposizaun di’ak ida ba ksolok, ksolok ida ne’ebé espresa husi ninia oin, espesiál liu ksolok interiór. Bainhira nia iha tinan tolu, nia alin feto moris, sira hanaran nia Antonia atu hanoin fila fali ninia maun boot.

Eusebia hadomi liu nia família, nia rasik hakerek ba ninia inan-aman: “…ha’u hadomi liu ita nia uma, tanba iha ne’ebá mak ha’u moris ha’u nia infánsia ho haksolok tebes. Ha’u hanoin ho domin ita-nia uma, sai nu’udar lalehan ki’ik, iha ne’ebé ha’u aprende buat barak. Inan-aman doben, loron ida mós ha’u la haluha imi, no hanoin nafatin imi iha ha’u-nia orasaun. Dala barak mak ha’u hanoin ho entusiazmu kona ba edukasaun furak ne’ebé ha’u simu. Se karik inan aman hotu hanesan ha’u nian, paz no armonia sei hakonu mundu no Jezús husi lalehan sei haruka ninia bensaun hanesan bee matan ba nia oan sira. Ho haksolok ami Na’in tolu aprende katesizmu sira husi papá, hodi haluha buat hotu ne’ebé sei akontese iha futuru.

Iha fulan Novembru tinan 1931 Eusebia nia papá mate no nia hakerek ba nia mamá dehan:  «Ha’u terus boot liu ba papá nia mate ….buat ne’ebé konsola ha’u mak papá mate iha ita nia uma no simu sakramentu sira, hanesan ha’u nafatin husu ba Maromak, tanba se la’e nia sei nafatin iha ta’uk laran, dalaruma ha’u sente haree nia monu no ne’e halo ha’u tauk teb-tebes.

Eskola no Primeira komuñaun

Iha tinan 1906, Eusebia tama iha eskola feminina, prontu atu simu instrusaun públika: iha loron dahuluk eskola nian. Mestra Antonina hateten: “Ba oin Palomino, ko’alia bá. Tanba sira seluk aprende tiha ona nune’e sira hotu hatene hatán loos de’it”. Eusebia ho nia matan ne’ebé hanesan prezente iha fatin seluk hatán “Ha’u la hatene”. La vale buat ida atu ita boot lakon pasiánsia, nia sai hanesan estatua ida, ho hamnasa midar no silensiu. Eusebia nia matenek la’os mundu nian maibé nia matenek liu iha valór umanau, neneik-neneik iha ninia formasaun nia dezenvolve an iha nivel espíritual no koñesimentu umanu.

Iha 1908 nia prepara an ba primeira komuñaun, ba nia importante tebtebes. Nia hakarak ho nia fuan tomak, ba katesizmu nia nafatin ida ne’ebé too uluk iha uma Kreda. Iha kalan molok loron primeira komuñaun nian, Eusebia tanis mesak kleur, tanba nia sidauk mate tuir buat ne’ebé nia hein hela. Liu tiha tempu barak, bainhira ninia subrinu Clemente, Antonia nia oan halo ninia primeira komuñaun, Eusebia hakerek ba ninia mamá, hodi hanoin ba ninia enkontro dahuluk ho  Jezús:«…Clemente sei haksolok tebes. Ha’u ksolok hamutuk nia tanba la kleur tan nia sei simu Anju sira nia Paun, ka Eukaristia Santa. Furak tebes! momentu ksolok liu iha moris. Bainhira ha’u hanoin kona ba ha’u loron primeira komuñaun nian, ha’u nia matan been tun nakonu ho ksolok, ho vestidu ne’ebé hafutar ho aifunan kinur furak, halo hau sente katak ha’u mak ema ida ne’ebé haksolok liu ema hotu-hotu iha rai ida ne’e. Se iha momentu ne’ebá mak ha’u mate derepende karik, ha’u nia ksolok sei sai boot liutan, tanba ha’u nia hakarak mak lalehan, ha’u hakarak mate atu bele hela besik liutan ba Jezús ha’u nia domin, liu fali domin hotu-hotu. Maibé Nia hatán mai ha’u: la’os agora, ha’u hakarak atu ó hela iha mundu ida ne’e no loron ida o sei sai relijioza ida, reza no oferese o nia an ba fóin-sa’e sira nia di’ak».

Formasaun inisiál iha Institutu FMA

Iha tempu malirin, husi tinan 1920-1921, madre Enrichetta Sorbone, Madre Mazzarello nia vigária (ida ne’ebé troka madre Mazzarello nia fatin hodi serbi institutu) husi Nizza Monferrato ba España. Madre Enrichetta ho fuan ne’ebé boot komprende kle’an liu Eusebia nia fuan, hatán ho hakmatek ba ninia dúvida sira, hodi dehan ba nia: “La’os importante matenek barak, presiza de’it lori ita nia an, ho laran nakloke no kapasidade atu fó an tomak.

Tempu ne’ebé Eusebia serbisu ho Filhas de Maria Auxiliadora sira nu’udar kolaboradora ida, madre Enrichetta konsidera ona nu’udar etapa formasaun aspirantadu- postulantadu nian. Nune’e, liu tiha fulan ruma de’it Eusebia bá iha Barcelona atu hahu ninia Novisiadu. Molok tama iha Novisiadu nia bá feriadu iha uma, nia hanoin liu ninia mamá ho matan been no hateten: “Maria Auxiliadora rasik sei foti ninia fatin iha uma Cantalpino ida ne’e. Na’in Feto sei la fó rikusoin materiál, maibé haraik dame no hakmatek ba família.

Iha loron 3 fulan Juliu tinan 1922, Eusebia to’o iha komunidade Barcelona ho postulante Na’in rua tan. Sira hetan mestra novizia ida ho kualidade boot, maski la ko’alia kona ba inkulturasaun, maibé hatene kuda iha foin-sa’e España fini Mornese nian. Moris iha Novisiadu simples liu, ninia maluk sira deskobre iha Eusebia buat ruma estraordináriu, liu-liu kona ba oinsa nia hala’o sakrifisiu ho ksolok. Nia maluk sira ne’e mak tuir mai fó sasin ba iha Eusebia nia prosesu santidade nian. Eusebia iha fuan Maromak nian, haraik an liu, nafatin hili serbisu ne’ebé aat no todan liu, iha responsabilidade oin seluk”. La hatudu ninia luta interiór, hatene manán difikuldade hotu, haksolok ho ninia hamnasa midar, ninia amizade no ninia tulun.

Primeira profisaun no ninia kna’ar liu tiha profisaun

Iha loron 5 fulan Agostu tinan 1924, Sr. Eusebia halo ninia primeira profesaun iha Institutu Filhas de Maria Auxiliadora iha Sarriá, tempu istóriku tanba koinside ho ho selebrasaun tinan 50 fundasaun Institutu nian iha Nizza Monferrato. Irmán Concepcion Olmo Escorihuela , nia kolega novisia hateten: Sr. Eusebia la’os buras de’it iha nivel Espíritual, maibé dezenvolve an mós husi puntudivista koñesimentu siánsia umana, kontinua sai nu’udar feto nabilan nafatin.

Profisaun hotu tiha sr. Eusebia simu obiediénsia atu bá Valverde del Camino, iha provincia Huelva. Viajen naruk loron rua ka tolu nia laran, husi Barcelona – Madrid, Madrid – Siviglia, Siviglia – Valverde. Sr. Eusebia to’o iha Valverde, iha loron 24 fulan Agostu, tuku sanulu resin ida kalan. Eusebia  nia kna’ar iha komunidade mak tau matan ba koziña, to’os no serbisu seluk uma nian. Bainhira sira to’o iha terminál, hanesan bainbain iha grupu ruma ne’ebé ba simu nia, oratorianu no antiga aluna sira, tanba iha fatin ne’ebá ema hotu hadomi FMA sira, prezensa foun ida sai nu’udar akontesimentu boot ida ba hotu. Haree tiha sr. Eusebia, sira ladún kontente tanba nia isin ki’ik no kór morena, moe oituan, la bonita, la atrae ema ida, aat liutan bainhira sira rona katak sei serbisu iha koziña. Sira lakon entusiazmu no labarik balun ne’ebé nakar hamnasa ba sr. Eusebia. Liu tiha loron no fulan balun múzika troka. Sr. Eusebia dada liután ema nia interese. Ninia personalidade mistériu ida, mistériu ida ne’ebé halo ema hotu hanoin kona ba Maromak. Komunidade laran mós troka buat barak. Fofoun irmán sira seluk konsidera Eusebia nu’udar irmán ida ne’ebé nakonu domin, tulun boot ida, maibé la’os ema ida ne’ebé bele hala’o apostolado ida liur. Ho Maromak nia providensia troka diretora komunidade nian, sr. Carmen Moreno husi Barcelona mak sei deskobre kle’an sr. Eusebia nia don espesiál no ninia santidade.

Sr. Eusebia nia moras no ninia glória

Krónaka komunidade nia hakerek nune’e, iha loron 26, fulan Janeiru tinan 1933, ita nia irmán doben Eusebia Palomino ohin la hader tanba moras liu. Nia simu ona Sakramentu ikus nian no nia prontu ona atu halo tuir Maromak nia hakaran. To’o dader ninia fuan sei kontinua serbisu. Sasin ida hateten katak doutór rasik konsidera sr. Eusebia santa ida, susar atu esplika “Nia haksolok iha ninia terus ikus nian”. Ninia mate mistériu ida éstaze nian ne’ebé lori nia dook husi ninia an, sé mak hatene nia iha ne’ebé? Konserteza ho ninia Maromak, haksolok ba buat ne’ebé nia sei hetan. Iha kalan terus nian, sr. Eusebia ko’alia barak kona ba lalehan, dehan: “Laiha sakrifísiu ida ne’ebé lakon le’et de’it, tanba buat hotu ne’ebé fó ho domin sei simu ninia kolen”. Sr. Eusebia nia hakaran no mehi sira sai realidade, nia mate iha loron 10, fulan Fevereiru tinan 1935. Neneik-neneik ninia “morin santidade” naklekar iha Valverde no iha fatin hotu-hotu iha España. Ema barak mak prezente atu hakoi sr. Eusebia, ki’ik no boot, kiak no riku, inklui ema matenek sidade nian. Eusebia, irmán ida ne’ebé la’os estuda boot, ninia kna’ar mak iha koziña no iha to’os, maibé ema barak sente atrasaun liu ba ninia saran an ba Maromak. Ninia apostoladu orijinál, kríativu, dala ruma inkomprensivel, nia hakbesik ba ki’ik no boot, mundu sai uma ba ninia fuan.

Ir. Eusebia nia domin ba Na’in-Feto no Jezús

Jornál parókia Valverde nia, fó sae iha fulan Marsu tinan 1935 ho títulu: “Santa ki’ik ida nia mate”, hateten: “Devosaun ba Jezús futar fuan kanek no Maria Na’i nia atan mak ninia kilat espíritual evanjelizasaun nian ba ema tomak ho diferensa klase sosiál too ninia iis ikus nian”.

Sr. Eusebia nafatin iha hakarak atu mate, ninia distrasaun iha eskola halai nafatin ba lalehan nia furak. Iha hanoin furak ida ne’e nia laran nia hanoin mós Maria, hateten: «Husi ki’ik kedas ha’u iha  sente atrasaun boot ba Virjen Santíssima, ha’u hadomi liu nia, ha’u hateten beibeik ba nia: “Ha’u-nia Inan doben halo ha’u mate atu ha’u bele mai haree ita no bele hela hamutuk ho ita!…”. Iha uma kreda ha’u tuur nafatin besik Na’in-Feto nia estátua, ha’u sente haksolok no sorte boot maski ha’u la dehan buat ida ba nia, ha’u kontempla de’it nia. Iha prosisaun ha’u subar an iha nia manta okos no ha’u husu Na’in-Feto atu halo ha’u mate no lori ha’u ba lalehan». Husi ki’ik kedas Eusebia husu ba Na’i-Feto: «Ha’u nia inan doben, lori ha’u ba lalehan bainhira ha’u sei ki’ik, tanba buras an ba dadaun ha’u bele halo sala no ha’u bele lakon lalehan…..». Ba Eusebia, Na’i-Feto nia prezensa liu buat hotu-hotu “Ha’u nia domin dahuluk bainhira ha’u sei ki’ik oan mak Maria no ha’u hateten ba ha’u nian an: se nia laiha karik ha’u labele moris. Se laiha Inan Virjen, inan doben lalehan nian ita labele moris. Maria mak ha’u nia domin dahuluk, neneik-neneik mak Jezús nia domin tama iha ha’u nia fuan. Ha’u sente katak Jezús mak ida ne’ebé sentru ba domin hotu, ha’u hakarak boot atu simu nia loron-loron.

Sasin sira, ko’alia kona ba ir. Eusebia nia moris

Labarik ida: «Iha momentu ne’ebá ha’u aluna ida iha koléjiu Salamanca bainhira Eusebia to’o. Ho kuriozidade labarik nian ho ha’u nia kolega  sira ami hakbesik ba sr. Eusebia, ne’ebé ami nunka haree nia to’o bainhira nia mai kuru bee iha pozu. Ami komprimenta nia no nia hatán bon dia ho hateke ida kle’an. Ami sente kedas atrae ba ninia oin midar, hakmatek no haksolok, nune’e loron-loron bainhira to’o iha eskola ami ba buka nia hodi rona ninia liafuan di’ak, ami hakfódak ba ninia espresaun oin nian.

Amelia Hernandez: Ha’u ninia kolega serbisu, ha’u iha imprensaun ida, hau haree Sr. Eusebia ema ida ne’ebé rona kle’an, kontinua kolókiu ho Maromak.

Lorenza Hernandez: Ha’u koñese Eusebia Palomino bainhira ha’u serbisu iha koléjiu Salamanca. Ha’u hanoin hetan nia iha don espesiál atu hanorin katesizmus ba labarik sira. Esplika dotrina sira ho entusiazmu, hakarak tebes atu komunika ba labarik sira buat ne’ebé lakan iha ninia fuan. Hamnasa midar nafatin, prontu atu tulun ema hotu-hotu, nunka ko’alia kona ba ema seluk, hatene haree buat ne’ebé positivu iha ema seluk, halo nune’e mós ba ami. Iha karakter fórte maibé hatene domina ninia an nune’e hatudu buat ne’ebé di’ak ba ema seluk.

Ir. Eugenia Sanchez: Iha momentu ne’ebá ha’u labarik ida iha internatu, ho ha’u nia maluk sira ami serbisu iha refeitóriu, ami la’o fila-fila ba koziña tan motivu atu rona Eusebia Palomino. Ami nia asistente husu: tanba sa mak bainhira ami tama kuzina kleur liu atu sai husi ne’ebá? Ami nafatin hatán ho resposta hanesan: “Ami ba rona Eusebia, nia halo ami hakfódak ba buat di’ak barak. Ha’u-nia kolega sira konsidera nia santa ida. Bele haree katak nia moris iha Maromak no ba de’it Maromak. Ha’u haree nia hanesan madre Mazzarello ida tan: la hatene buat barak, maibé nia estraordináriu tebes”.

Ir. Esther Colombino: Ha’u koñese nia pesoalmente, maski ha’u nunka moris hamutuk ho nia. Ha’u hanoin di’ak liu nu’udar diretora ba koléjiu Salamanca nian, bainhira ha’u dook husi nia, irmán sira hotu ko’alia kona ba Eusebia ho admirasaun boot, liu-liu hahi ba ninia espíritu sakrífisiu ne’ebé boot, buka nafatin serbisu ne’ebé husu haraik an nian, buat hotu ne’e nia hala’o ho espontánea no ho laran kma’an. Eusebia fizikamente ladún atrae ba ema, maibé ninia virtude, ninia laran di’ak, ninia karidade boot ho ema hotu, mai husi ninia domin ba Maromak, simpatika, laran di’ak, laran midar, halo ema hotu buka atu hakbesik ba nia.

João Paulo II beatifika nia iha 25 Abríl 2004. Nia Memória litúrjika selebra iha 9 Fevereiru.