Selebra festa família: hametin fidelidade ba ida-idak nia vokasaun

Selebra festa família: hametin fidelidade ba ida-idak nia vokasaun

miguel maiaalma castagnaDili – Tradisaun ona iha Inspetoria FMA TIN atu halo festa Natál  hamutuk ho FMA sira-nia família iha loron Sagrada Família nian, ne’ebé tinan ne’e monu iha 27 Dezembru. FMA Timor-oan sira nia papá/mamá, maun-alin no sobriñu/a sira harame loron Família nian iha Centro de Formação João Paulo II, Dili. Família balun maski oan sira dook hanesan iha Itália no Indonésia mós mai partisipa. Atividade sira mak: sasin moris kaben-na’in nian, lia-menon husi Inspetora ba inan-aman, Missa, almosu no konvíviu.

Fidelidade iha vida kaben-na’in 

Atividade hahú ho partilla sasin moris kaben-na’in nian husi Señor Miguel Maia, dosente iha UNTL (Universidade Nacional de Timor-Leste). Nia fahe ninia vokasaun ba moris kaben nian no ninia fidelidade ba vokasaun ne’e maski hasoru difikuldade, bainhira ninia kaben hetan moras “septisemia post-partum” bainhira tuur ahi nia oan-mane (primeiru no mesak) to’o sai koma (loron 40) i hafoin hetan grasa isin-di’ak fali maski ho ninia efeitu to’o ohin loron.

Ba Sr. Miguel Maia, DOMIN (CINTA=cerita indah tiada akhir) iha naran seluk katak fidelidade, pasiénsia, haraik-an, laran-luak, laran-sadia. Bainhira nia akompaña nia feen iha ospitál, fase nia feen nia roupa sira, nia orasaun no hakilar ba Maromak mak fraze ne’e :”Na’i, ha’u hadomi nia”. Domin ne’e buras iha  orasaun nia laran,  sai  forsa atu enfrenta difikuldade, atu mantein intimidade iha momentu frajil, maski “lia-sokar” husi parte família feen no laen nian hatama “venenu”.  Atu buras iha domin ida-ne’e, presiza aprende kolu-an  husi moras AID (A: angkuh, [foti-an] I: iri, [laran moras] no D: dengki [ódiu]). Segredu ida nia fó ba laen sira mak atu hatene sira nia feen nia oras krítiku, fasil atu sai xateadu, atu nune’e iha momentu hanesan ne’e, laen sira sai ai-moruk ba sira, nune’e mós ho feen sira hatene laen sira. Nia aviza atu “se karik bikan-kaburu tarutu, keta tarutu iha oan sira nia oin”.

Buat seluk ne’ebé importante atu hametin família mak “jestaun”, jestaun tempu no finansa. Bainhira simu saláriu “agradese no oferese osan uluknanai ba Maromak. Família ida-idak iha oratóriu hodi halo buat ne’e”. Hafoin jere osan hodi fahe % ne’e ba sosiál, % ba hahán, % ba oan sira nia edukasaun, % ba ai-moruk, % ba konstrusaun… Aleinde ne’e Sr. Maia, konvida família eh kazál sira atu hametin vida ne’e ho Maromak nia Liafuan, ho orasaun no hakbesik ba Kreda no amlulik/madre sira. Madre ho padre sira mai husi família, no kuandu família sobrinho_DomingasQuelicaihaksolok, sira mós haksolok iha sira-nia vokasaun.

Fidelidade iha Vida Konsagrada

Ir Alma Castagna iha ninia lia-menon ba família sira, husu atu “suporta nafatin oan sira iha sira-nia desizaun”. Nia foti liafuan husi Amu-Bispu Timor sira nia reflesaun ba tinan 500: “Timor hakat husi família tanba raan ba família tanba fiar”. Nia salienta katak “se ida-ne’e vale ba Timor-oan sira, vale liután ba imi-nia oan, biin-alin sira: ‘husi família raan nian sira pasa ba família fiar nian’. Sira moris iha Institutu ida ne’ebé hili Maromak, hili Jezús”. Nune’e, família raan nia knaar agora mak “kontinua suporta sira-nia fidelidade”. Ir Alma hateten katak “la to’o atu reza, tenke halo hahalok prátiku ruma…”

Kona-ba votu obediénsia

“Imi tulun sira atu moris obediénsia. Ami iha regra, ami iha Konstituisaun. Dalaruma akontese parente, família ruma mate ka iha festa ruma… imi bolu no imi-nia oan/biin-alin dehan ‘ha’u labele’. Ha’u  husu favór ida, imi keta insiste. Ba sira susar tiha ona atu hatán, ‘ha’u labele’ tanba sira iha knaar ruma. Eh dalaruma sira dehan ‘ó mak bolu madre’, ne’e sinál ba imi katak loloos sira labele no sira la barani atu dehan. Imi tulun sira atu sira hametin votu obediénsia”.

sobrinhas_armenia Sobrinhas_GusmaoKona-ba votu pobreza

“Imi tulun sira atu hametin votu pobreza. Ami, tuir Konstituisaun, ami ida-idak loloos labele kaer buat ida ne’ebé iha folin se laiha lisensa. Bele akontese, ‘ha’u-nia oan, ha’u-nia alin iha susar laran, presiza ko’alia entaun ha’u fó hp ida, nune’e presiza bele bolu’. Ida-ne’e korta dalan. Halo ida-ne’e ita fó 0-1: zero ba Maromak no 1 ba buka dalan seluk. Ha’u komprende katak nu’udar família imi hakarak nafatin hatudu domin, i dalaruma ita-nia domin liuhusi sasán. Imi haree, sira moris ona iha komunidade ida. Imi husu ‘ó ba iha-ne’ebé’. Imi-nia oan karik hateten, ‘iha ha’u-nia fatin hahán la iha’. Se papá, maun, hakarak haruka xourisu…obrigada! Ida-ne’e klaru katak oan la hanoin ba nia an de’it maibé, hanoin ba komunidade tomak. Ha’u hanon katak bainhira imi haruka lata, nia la taka an iha nia kuartu no kalan-kalan han xourisu mesak. Bainhira imi komprende katak sira husu prezente ba komunidade, di’ak. Bainhira imi hakarak fó buat ruma, fahe mós ho ninia superiora: ‘ha’u hakarak fó ida-ne’e. Imi presiza? Ha’u iha laptop ida ne’ebé la uza ona’. Duké fó diretamente ba imi-nia alin/oan, imi husu ba superiora. Dalaruma nia la presiza maibé iha ema seluk ne’ebé presiza…ami agora mós família sai boot. Ne’e hotu atu ajuda sira la korta dalan, atu iha transparénsia, iha sinseridade.”.

Reza ba sira

“Ha’u hein tan husi imi atu reza. Reza tanba loroloron ita hetan babeur ki’ik-oan. Maibé baibain ita monu iha buat ne’ebé ki’ik-oan, la’ós iha tentasaun boot. Ne’e tanba ita ladún fó importánsia. Imi reza ba imi-nia oan sira atu sira bele metin nafatin ba buat ne’ebé sira promete. Ohin ita rona promesa kazamentu nian, sira mós promete buat ruma importante”.

Kona-ba feriadu iha família

Ir Alma Castagna taka ninia lia-menon ho informasaun ida kona-ba mudansa “feriadu” nian ba Irmán sira. Iha tinan ruma ona mak Irmán familia_Martasira ba ‘feriadu’ iha uma, ne’ebé “loloos la la’o ho Konstituisaun-Regulamentu sira”. Konstituisaun dehan katak Irmán bá vizita família tuir família nia presiza karidade nian no tuir ida-idak nia responsabilidade: “Papá-mamá moras, imi-nia oan bá kedas, imi haree katak ema ida la nega. Família presiza, bá nafatin… Tanba devér hasoru ita-nia família raan nian forte nafatin”. Irmán Alma husu atu iha komunikasaun nafatin ho komunidade no komprensaun. Konserteza ne’e “sakrifísiu” ida ba família sira. Maibé, liuhusi sakrifísiu ne’ebé família oferese, bele halo Irmán sira metin liután iha ninia vokasaun. Ba feriadu, Irmán sei halo iha komunidade seluk hodi bele deskansa no habiit ninia forsa sira, hanesan Konstituisaun husu.