Festa Santu sira hotu nian, fó hanoin mai ita kona-ba vokasaun fundamentál ne’ebé ita hotu simu, nu’udar maktuir Jezús Kristu nian. Maromak mak posibilidade universál santidade nian, liberdade ba di’ak, ba mizerikórdia, ba justisa. Maromak nia santidade mak vokasaun universál ema hotu ninian, ida-idak tuir ninia estadu moris nian no ninia maneira.

I. Kontempla Sagrada Eskritura

 “La iha santu ida hanesan ita-nia Maromak santu!” (1Sm 2.2). Povu aliansa tuan nian nafatin iha konxiénsia kona-ba Maromak nia santidade. Ida-ne’e mak ita sei ba haree tuirmai ne’e!

1. Santidade iha Testamentu Tuan nia roman

Liafuan “santidade” iha Testamentu Tuan dalabarak uza atu hatudu Maromak nia kbiit, nune’e mós ninia totalmente diferente. Atu konfirma, natón de’it verifika katak iha knananuk antigu sira Moisés no Ana nian (Ex 15,11; 1Sm 6.20), Maromak nia santidade, nune’e mós nia glória, aas liu kriatura hotu. Maromak bolu nia an rasik “santu” tanba nia naran santu (Sl 99,3.5.8; Lv 11,44; 19,2; 20,26; 21,8; Is 40,25; Pv 9,10; 30,3; Jó 6,10). Iha Santu nia oin ema hakarak halai lakon no subar an. Ne’e mak esperiénsia Moisés nian iha ai-hun ne’ebé lakan. Nia rona lian: “Ó hadook an husi ne’e, basá fatin ne’ebé ó sama santu” (Ex 3,5). “Moisés taka nia oin ho ta’uk atu hateke ba Maromak” (Ex 6,7). Maibé tempu hanesan Santu halo ema sente faxíniu no atrasaun ba nia; nia nakonu ho sentidu no nakonu ho roman. Moisés iha ai-hun lakan ne’e nia oin dehan ba nia an rasik: “Ha’u hakbesik tok atu haree buat furak iha ha’u-nia oin ne’e” (Ex 3,3). Maromak ne’ebé santu tebes, katak,  dook, oinseluk liuhusi ema no hakat liu buat hotu ita bele hanoin la’ós Maromak ida indiferente, neutru, insensível. Nia iha tilun no bele rona: “Ha’u rona ha’u-nia povu nia hakilar, ha’u haree ninia opresaun, ha’u hatene ninia terus sira” (Ex 3,6). Maromak Bíblia nian no Jezús Kristu nia Aman mak Maromak étiku ida. Isaías dehan ho modu jeniál: “Maromak Santu hakarak atu hasantu nia iha justisa” (5,16). Nia justu, perfeitu no di’ak.

2. Santidade iha Testamentu Foun nia roman

Jezús mak Ida-ne’ebé la’o iha dalan santidade nian. Testamentu Foun iha razaun atu aprezenta Nia nu’udar Maromak nia Santu (Lc 4,34; Mc 1,24; Jo 6,69), katak, Ida-ne’ebé purifika mundu no halo nia so’i atu glorifika Maromak. Maibé ba Jezús Kristu santidade konsiste iha saida loos? Ne’e mak tuir mai ita sei haree!

a. Santidade nu’udar hahalok buka perfeisaun

Hodi kontempla Jezús Kristu nia pessoa, ninia prátika no mensajen, ita nota katak ba Nia santidade mak, uluknanai, hahalok para-laek no kle’an atu buka perfeisaun iha karidade; tanba ne’e, mak santidade ninia klamar mak karidade. Tanba razaun ida-ne’e, presiza enfrenta santidade nu’udar mensajen ezistensiál ida, buat ruma ne’ebé tenke buka ho kbiit tomak: “Tanba ne’e, IMI TENKE… (Mt 5,48). Santidade soi nu’udar modelu no kritériu Aman nia santidade: “… imi sai perfeitu nu’udar imi-nia Aman Lalehan perfeitu” (Mt 5,48). Jezús admira ho Aman nia perfeisaun. Iha silénsiu ninia intimidade ho Kriadór, Oan-Mane tama kle’an iha mistériu nakonu ho faxíniu no kontajiante santidade ne’e nian, basá nia roman provoka atu Nia tau an tomak ba Aman nia dispozisaun: “Ha’u mak ne’e atu halo tuir ita-nia hakaran” (Hb 10,9). Tanba koerénsia moris nian, dudu atu “Jezús la’o ba fatin hotu hodi halo di’ak, basá Maromak hamutuk ho nia” (Apóst 10,38). Ninia prezensa santifika. Ninia maneira enkanta (halo hakfodak); hotu-hotu nonook bainhira Nia ko’alia; Ninia matan dada; Ninia liman bainhira kona ema fó hikas moris; ninia jestu sira komunika kbiit domin nian; Ninia ain-hakat sira kolen-laek no fekundu. Nia mak Maromak nia Bibi-Oan: “Ema ne’ebé haree ha’u, haree Aman” (Jo 14,9).

b. Santidade tuir S. Paulo

Kona-ba santidade, Paulo tuir loloos Mestre nia ain-fatin. Bele haree testu furak 1Cor 6,9-17, iha-ne’ebé hateten katak ita hetan santifikasaun no justifikasaun iha Na’i Jezús Kristu nia naran no hodi Espíritu ita-nia Maromak nian. Maibé S. Paulo la para iha ne’e. Nia hakat liu ida-ne’e. Nia elabora teolojia ida, Teolojia Santidade nian. Ninia kontribuisaun sira mak rikusoin folin liu ba vida sarani. Tuirmai ne’e ami destaka pontu tolu importante atu hatene:

* Maromak hakarak ita santu no lahó defeitu

Iha Maromak nia mehi, ita, nia oan fudin sira, Maromak kontempla nu’udar santu. Paulo haktuir argumentu katak, molok hakiak mundu, Maromak hili ona ita iha Kristu, atu ita sai santu no lahó defeitu (Ef 1,4). Ida-ne’e signifika katak Maromak hakarak partilla ho ita Nia an rasik, katak, ninia santidade. Nia mak bolu ita. Nia mak hili ita. Ita simu bolun ba santidade.

* Santidade implika mudansa ida moris nian

Santu, tuir Paulo, Ema foun, mak realidade ida kompletamente foun, dinámika, no iha transformasaun kontínua. Nu’udar konsekuénsia, kona-ba santidade la eziste buat ida prontu ona, remata ona, define ona, halo ona; iha kontráriu, buat hotu iha prosesu halo nian. Ho komprensaun ida-ne’e, hodi la’o iha dalan santidade nian mak  Maromak kria foun ema. Nune’e, buat ne’ebé konta mak desizaun sira, opsaun sira mai husi dixernimentu sériu ida. Nia nakfilak ba PROJETU ida MORIS nian; no ida-ne’e dezafiu ida, hasai ita husi komodidade, provoka. Kona-ba ne’e Paulo maka’as tebes, sai insistente. Bele haree ninia ezortasaun ruma ba ema sira ne’ebé mehi eh hakarak tebes moris ida santu liután: “Imi tenke husik imi-nia moris uluk nian, Ema Tuan nian…no hatais ho hatais Ema Foun nian…” (Ef 4,20-24); “Imi matan moris kona-ba oinsá imi moris”(Ef 5,15); “Imi halo nakonu imi nia neon ho buat ne’ebé loos, aas, justu, moos, furak, di’ak, virtude nian…” (Fl 4,8); “Imi buka sasán sira aas nian…” (Cl 3,1-4); “Ita la’ós nakukun nian no la’ós kalan nian. Imi matan moris no hadera an…” (1Ts 5,5-9); “Imi iha sentimentu sira ne’ebé Jezús Kristu iha…(Fl 2,5ss): “Buka aprezenta an nu’udar ema dignu hahí nian…” (2Tm 2,15); “Imi kontinua sai di’ak” (1Ts 4,1).

 * Iha komunidade mak harii santidade

Hanesan ita haree iha leten, S.  Paulo kategóriku tebes, desizivu: SANTIDADE MAK PROJETU IDA MORIS NIAN. Hodi medita ninia rekomendasaun sira ba komunidade sira, ita nota katak projetu ne’e la harii ho modu izoladu, mesmesak, hodi taka an iha ita-nia mundu rasik no hodi obedese ba dinámika tuan “SALVA Ó-NIA MORIS”.  Maski nia la lakon dimensaun pesoál, ne’ebé nu’udar sinál fundamentál tebes, SANTIDADE MAK LIULIU PROJETU MORIS KOMUNITÁRIU IDA. Signifika: ema ida la hela mesak. Observa orientasaun sira-ne’e: “Imi moris iha armonia ba malu. Imi keta loko an…” (Rm 12,16); “Ita ne’ebé maka’as, tenke suporta ema fraku sira-nia frakeza, no la buka buat ne’ebé  fó ksolok ita” (Rm 15,1). “Imi sai haraik an, hadomi, pasiénsia no suporta malu iha domin” (Ef 4,2); “Keta husik liafuan aat ida sai husi imi-nia ibun… Hadook tiha husi imi leet liafuan maka’as, laran-moras tomak, laran-hirus, laran-nakali, lia aat no lia hasoru Maromak no mós laran dodok. Iimi sai laran-di’ak ba malu” (Ef 4,29.31-32).

II. Santidade iha dokumentu sira Kreda nian nia roman

Kona-ba vokasaun ba santidade, “Concílio Vaticano II” iha liafuan ne’ebé haroman tebes ho profundidade. Di’ak tebes atu koñese kapítulu V konstituição dogmátika LUMEN GENTIUM, ho títulu: “Vokasaun universál ba Santidade iha Kreda”.  Loos duni, nia mak rikusoin ida ba espiritualidade sarani. Ita sei ba haree pontu ruma aleinde sitasaun sira dokumentu oioin nian ne’ebé ko’alia kona-ba santidade. Ne’e mak Kreda nia lian ne’ebé bolu ita ba santidade!

1. Basá ida-ne’e mak Maromak nia hakaran: imi-nia santifikasaun

“Ita fiar katak Kreda nia mistériu mak Santa hanesan Sagradu Sínodu propin, basá Kristu, Maromak nia Oan-Mane, ne’ebé ho Aman no Espíritu Santu haklaken nu’udar “ida mesak ne’ebé Santu”, hadomi Kreda nu’udar nia kaben. Ba Kreda mak Nia saran An ho finalidade atu santifika nia (Ef 5,25-26). Tanba ne’e, iha Kreda, hotu-hotu, sira ne’ebé pertense ba ierarkia, nune’e mós sira ne’ebé nia bali, SIMU BOLUN BA SANTIDADE, tuir apóstolu nia liafuan sira: “Basá ida-ne’e mak  Maromak nia hakaran: imi-nia santifikasaun” (1Ts 4,3; Ef 1,4). (Kf. Lumen Gentium 39).

2. Kreda mak sinál no instrumentu santidade nian

“Tanba Kreda iha Kristu mak mistériu ida, tenke haree nia nu’udar SINÁL NO INSTRUMENTU  SANTIDADE NIAN… Santu no santa sira mak ema sira ne’ebé sai fonte no orijen renovasaun nian iha sirkunstánsia sira difisil liu iha istória tomak Kreda nian” (Christi Fidelis Laici, 16).

3. Batizmu: fonte santidade nian

“Vokasaun ba santidade tau nia abut iha BATIZMU no propoin filafali liuhusi sakramentu sira seluk, liuliu EUKARISTIA: hodi hatais Jezús Kristu no nakonu ho ninia Espíritu, sarani sira sai santu no, tanba ne’e, sira hetan kbiit no simu knaar atu manifesta santidade an rasik nian iha santidade hahalok tomak nian” (Christi Fidelis Laici, 16).

4. Rai no halo sai di’ak liután santidade ne’ebé simu

“Maktuir sira Kristu nian, hodi batizmu fiar nian, sai Maromak nia oan loloos no partisipante iha natureza divina nune’e SANTU TEBES DUNI. Tanba ne’e, sira presiza rai no halo sai di’ak liután santidade ne’ebé sira simu. Apóstolu sira husu sarani sira atu moris “HANESAN SANTU SIRA” (Ef 5,3), no, “nu’udar ema sira Maromak hili, SANTU NO DOBEN SIRA, hatais sentimentu sira laran-sadia nian, haraik-an nian, laran-kmaus nian, laran-luak nian” (Cl 3,12), “no fó fuan Espíritu nian ba santifikasaun” (Gl 5,22). (Lumen Gentium, 40).

5. Dalan no meiu sira ba santidade

“Moris tuir Espíritu, ne’ebé nia fuan mak santifikasaun (Rm 6,22), hamosu no ezije husi sarani hotu no sarani ida-idak tatuir no imitasaun Jezús Kristu nian, iha akollimentu ba ninia “rahun-di’ak sira”, iha raronak no meditasaun Maromak nia Liafuan nian, iha partisipasaun konxiente no ativa iha vida litúrjika no sakramentál Kreda nian, iha orasaun individuál, familiár no komunitária, iha hamlaha no hamrook ba justisa, iha prátika ukun-fuan domin nian iha sirkunstánsia hotu moris nian no iha servisu ba maluk sira, liuliu ki’ik sira, kiak sira no moras sira” (Christi Fidelis Laici 16).

6. Santidade mak xave ba laran-manas ne’ebé foun ba evanjelizasaun foun

“Kreda mak komunidade santa (1Pd 2,9)… Tanba ne’e, ninia membru sira tenke haka’as an loroloron atu moris, iha tatuir Jezús nian no iha obediénsia ba Espíritu, “Nu’udar santu no sala-laek iha ninia prezensa ho domin” (Ef 1,4). Sira ne’e mak mane no feto foun sira ne’ebé América Latina no Caribe presiza: sira ne’ebé rona tiha ho fuan di’ak no loos (Lc 8,15) bolun ba konversaun (Mc 1,15), no moris hikas fali iha Espíritu Santu tuir ilas perfeitu Maromak nian, bolu Maromak Aman no espresa sira-nia domin ba Nia iha rekoñesimentu ba sira-nia maluk sira; sira rahun di’ak tebes basá partisipa iha ksolok lalehan nian, livre ho liberdade ne’ebé Lialoos haraik no solidáriu ho ema hotu, espesialmente ho sira ne’ebé terus liu” (Santo Domingo).