Dili – Tinan Vida Konsagrada iha ona nia dalan klaran, maski nune’e, irmán diretora no konselleira inspetoriál sira hakarak hakle’an dokumentu preparativu daruak ba tinan ne’e ho títulu “Scrutate” katak dixerne. Atu halo ida-ne’e, irmán sira hetan tulun husi Pe. Helio Cabral SDB ne’ebé, iha loron 3 Jullu, halo ninia leitura kona-ba Surat ne’e. Iha ninia introdusaun, Pe. Helio hateten katak Surat dahuluk preparasaun nian mak “Rallegratevi” eh “Haksolok bá”, ne’ebé hamutuk ho ida daruak “Scrutate” eh “Dixerne” hakarak sai instrumentu ida atu lee hikas tinan limanulu esperiénsia konsagradu/a sira-nian iha Konsíliu Vaticano II no Papa Francisco nia majistériu nia roman.

Atu haktuir signifikadu “Scrutate”, Surat ne’e foti profeta Jeremias nia liafuan sira tuirmai ne’e: “Imi para iha dalan no hateke bá, buka informasaun kona-ba dalan sira tempu uluk nian, iha-ne’ebé iha dalan di’ak nian imi la’o iha nia bá, nune’e imi sei hetan dame ba imi-nia moris (Jer 6,16). Husi ne’e mak mai títulu “Scrutate”: haree, komprende, hateke iha profundidade buat ne’ebé evidente kedas (hodi buka ho kuidadu, ho atensaun no paixaun). Haree, komprende, hateke ho kle’an la’ós ema ne’ebé kolen, lahó laran-manas ba Maromak no ba ema sira nia hateken: presiza iha matan nakloke didi’ak hanesan vijilante ida iha dadeersaan. Ita perskruta atu “haketak”: katak distinge sinál sira mate nian – ne’ebé ita hetan iha ita-nia Vida Konsagrada – no habiit sinál sira moris nian; fini husi du’ut aat, hodi la lakon serenidade fiar-na’in ida nian, ho konviksaun kona-ba Maromak nia prezensa providénsia nian iha istória. “Scrutate” hakarak dehan nakloke ba novidade, ba Maromak ne’ebé ita labele prevé…hodi la dukur iha laran baruk, kolen, rotina.

Íkone bíblika ne’ebé sai Surat ne’e uza mak ilas “kalohan nabilan” ne’ebé akompaña povu Israel – figura bíblika dahuluk – iha nia dalan ba liberdade (Ex 40,36-38).

Povu Israel iha nia dalan ba rai libertasaun nian iha nia desizaun hotu depende ba “kalohan”. Bainhira “kalohan” book an no la’o sira mós la’o. Ne’ katak, Povu ne’e buka tau Maromak nia hakarak iha fatin uluk, hodi la bazeia desizaun sira ba kálkulu umanu no matenek ema nian.

Ida-ne’e mós mak Vida Konsagrada tenke halo atu bele hafoun an, atu sai fiél ba Maromak, atu – hanesan Papa Francisco husu – “sai Kreda ne’ebé bá li’ur” , sai husi “comfort zone”, atu buka sai duni profeta ita-nia tempu nian hodi hala’o Kristu nia misaun profétika. Sai profeta katak, iha fidelidade ba karizma ita sai kriativu no la ta’uk atu bá hasoru destinatáriu foun sira ohin nian. Surat “Scrutate” fó hanoin kona-ba Konsíliu Vaticano II nia lia-menon atu ita hafoun an iha aspetu sira hanesan “fidelidade ba karizma fundasaun nian, moris iha Espíritu hodi hetan ai-han husi Liafuan (Lectio Divina), vida fraterna iha komún, formasaun inisiál no permanente, forma foun apostoladu nian, autoridade no governu, atensaun ba kultura sira”.

Aleinde figura bíblika “Povu Israel” nian, figura bíblika seluk mak profeta Elias. “Elias iha tradisaun patrístika mak modelu bíbliku referénsia nian ba vida monástika, tanba nia moris solidaun no axeze nian, ba ninia paixaun ba aliansa no fidelidade ba Na’i nia Lei, ba ninia audásia atu defende ema kiak sira nia direitu (kf 1Re, 17-19; 21)”.

Elias hasoru krize sira, maibé karik tanba “nia kalkula mesak, sadere de’it ba ninia intelejénsia, nia hanoin. Nia hakarak Maromak  mak tenke tuir ninia hakaran. Husi ninia krize no difikuldade sira mak Elias aprende simu Maromak nia hakaran no halo tuir.

Maromak intervein iha Elias nia moris liuhusi ema ki’ik, hanesan feto-faluk kiak no lahó esperansa, la’ós iha rai tarutu, iha rai-nakdoko, maibé iha kalohan ki’ik-oan ida, boot hanesan ema nia liman! Nune’e mós mak Maromak intervein iha istória ohin. Ne’e mós mak Jezús nia esperiénsia: Nia hili dalan hamamuk An, dalan obediénsia nian, terus no mate nian. Ohin mak tempu buat ki’ik nian: ki’ik maibé apaixonadu!

Atu halo ne’e, Pe Helio konvida atu haburas virtude ruma hanesan fiar, haraik-an, pasiénsia no  barani. Hanesan Amu-Papa Francisco hateten, “tirunfalizmu la’ós evanjéliku”. Nia mós husu atu husik iha kotuk “kreda mundana halo ho dekorasaun espirituál no pastorál” atu respira “ar moos Espíritu Santu nian, ne’ebé liberta ita husi tau ita-nia an iha sentru, subar iha aparénsia ida mamuk husi Maromak. Ita keta husik ema na’ok Evanjellu!”.

“Scrutate” hodi treinu ita-nia matan no klamar atu lee kle’an eventu no ema sira, hateke dook, buka Maromak nia hakaran, buka iha komunidade, iha buat ki’ik no simples; haree besik mós, detalle sira hotu, ita-nia pastorál nian, ita-nia radikalidade iha moris ita-nia votus! Treinu an atu harohan daet ba nia Povu, harohan no hala’o arte orasaun nian iha ema nia terus no susar nia oin.