Loron molok loron Páskua mak loron lahó liturjia (alitúrjiku), katak, la iha selebrasaun sira iha kreda sira hotu, hodi hein Vijília solene ne’ebé sei selebra oras ruma molok kalan fahe-rua no iha-ne’ebé sei selebra Jezús nia Resurreisaun.

Se iha Kinta Santa predomina solenidade Instituisaun Eukaristia nian no iha Sesta Santa laran triste, terus no peniténsia ba Jezús nia Paixaun no mate, ho ninia sepultura/hakoi; iha Sábadu Santu fali predomina silénsiu,  kontemplasaun, meditasaun, tanba Jezús ne’ebé toba iha rate molok ksolok Domingu Páskua nian ho anúnsiu Resurreisaun nian.

Husi sékulu IV iha fatin ruma, iha loron ne’e kandidatu ruma Batizmu nian (katekúmenu sira), halo sira nia profisaun fiar nian iha públiku nia oin, molok admisaun iha Kreda, ritu ne’ebé ikusmai halo iha Vijília Páskua nian.

Iha sékulu XVI, hahú ho antisipasaun Vijília nian iha dadeer iha Sábadu Santu nian, karik tanba labele sai husi uma durante kalan. Antisipasaun iha dadeer Sábadu Santu nian dura to’o iha tinan 50 sira sékulu XX nian: iha tuku 10-11 dadeer ema “kore” sinu nia talin sira ne’ebé kesi iha Kinta Santa atu bele nalian no haklaken Resurreisaun.

Hafoin ho reforma litúrjika Konsíliu Vaticano II, buat hotu fila fali ba orijen no loron Sábadu Santu foti fali ninia signifikadu nu’udar loron meditasaun no peniténsia nian; kreda nakukun totál, la iha selebrasaun litúrjika sira, laiha mós Misa; ne’e mak loron ida mesak tinan tomak nian ne’ebé labele simu Komuñaun, menus iha kazu Viátiku nian ba ema moras todan.

Buat hotu silénsiu hodi hein Resurreisaun. Jezús hela iha rate tempu hira? Loron tolu la kompletu, husi Sesta kalan to’o rai-hun mutin loron liutiha loron Sábadu ebraiku, ne’ebé ohin loron mak Domingu Páskua nian, maibé ba ebreu sira mak loron dahuluk semana nian; hamutuk dura oras 40 nune’e.

Presiza dehan katak ho liturjia ohin nian, “Vijília Páskua nian”, vijília hotu nia inan, maski halo iha Sábadu, nia hola parte Liturjia solene Páskua nian.

Durante “Vijília” sei fó  bensan  ba ahi, “Lilin-Boot Páskua nian”, bee batizmu nian.

Símbolu sira Páskua nian: signifikadu Lilin Páskua nian

Bensan ahi foun nian no ritu halakan Lilin iha Kalan Santu

Símbolu naran de’it reprezenta realidade ida luan liután no kle’an: ezemplu, bandeira  símbolu Nasaun ida nian. Relijiaun hotu uza símbolu iha sira-nia ritu sira no koñese ninia signifikadu tulun atu desifra kódigu ida ne’ebé ema balun de’it mak komprende. Ba sarani sira Vijília Paskál, ne’ebé halo iha kalan Sábadu Santu nian, mak vijília importante liu tinan nian no riku ho símbolu sira. Selebrasaun ne’e komprende momentu haat: liturjia roman nian, lituria Liafuan nian, liturjia batimu nian no liturjia eukaristia nian. Iha liturjia roman nian ita iha símbolu rua: ahi no lilin páskua.

AHI. Iha vijília, ita hetan simbolizmu ahi nian. Ahi-matan ne’ebé lakan iha kreda ni ali’ur no husi ne’ebá sunu lilin paskál, dada sarani sira nia atensaun ne’ebé hein iha nakukun atu bele halakan sira-nia lilin. Roman ne’ebé manán nakukun, manas ne’ebé manán malirin, moris ne’ebé manán mate, hetan espresaun iha ahi foun, ne’ebé komunidade tomak hadulas bá enkuantu amlulik halo ritu halakan lilin boot. Orasaun ne’ebé akompaña bensan ahi nian mak orasaun ida nakonu ho espresaun: “Aman Maromak, liuhusi Ita-nia Oan-Mane Ita komunika mai ami ahi lakan Ita-nia glória nian, haraik bensan ba ahi-matan foun ne’e, halo atu festá Páskua nian halakan iha ami hakaran lalehan nian, no gia ami, atu hafoun an iha Espíritu, ba festa roman nabilan rohan-laek nian “.

LILIN BOOT PÁSKUA NIAN NE’EBÉ LAKAN NO NIA ROMAN

Sarani sira, halibur malu iha nakukun iha kreda nia li’ur, asiste ritu halakan lilin-boot Páskua nian, símbolu Kristu nian. Lilin-boot paskál mak símbolu Kristu Moris-hi’as nian roman loos ne’ebé leno ema sira; Nia mak roman moris nian ne’ebé impede atu ita la’o iha nakukun laran. Lilin-Boot mak sinál moris foun iha Kristu ne’ebé, hasai tiha ema maksalak sira husi nakukun, halo sira tama ho santu sira iha reinu naroman nian. Lilin-boot ne’ebé dekora tiha ho krús no ilas sagradu seluk, ho letra sira alfabetu gregu nian Alfa no Omega, ne’ebé signifika Jezús nu’udar hun no rohan buat hotu nian, no lori indikasaun tinan nian. Durante ritu halakan lilin nian, amlulik foti insensu musan lima no tuu iha tutun haat no sentru krús nian ne’ebé tau iha lilin, hodi simboliza Kristu nia kanek sira, iha liman no iha nia sorin. Hafoin diákonu/amlulik lori lilin-boot Páskua nian ho prosisaun ba kreda laran, nia hananu uluk “Lumen Christi” katak “Ne’e Kristu nia naroman”, no povu hatán “Deo Gratias”, katak  “Ami agradese Na’i”. Enkuantu sarani sira tuir nia, iha odamatan kreda nian, amlulik hananu filafali “Lumen Christi” no partisipante hotu halakan sira nia lilin: Kristu nia roman habelar ba beibeik no leno sarani sira; to’o tiha iha presbitériu amlulik/diákonu hananu ba dala tolu “Lumen Christi” no halakan ahi sira iha kreda laran. Hafoin hatuur lilin-boot paskál iha nia fatin, insensa tiha lilin paskal no hananu ‘Exultet’ eh anúnsiu paskál, lahó instrumentu muzikál. Remata tiha anúnsiu, hotu-hotu hamate lilin sira, no hahú liturjia Liafuan nian, introdús husi selebrante. Ritu sira Vijília nian mak ritu sira antigu liu no dezenvolve iha tempu to’o asume forma ohin nian.