Horisehik konklui tiha intervensaun iha Aula, kona-ba aspetu oioin evanjelizasaun foun ba fiar sarani nia tranzmisaun nian  iha-ne’ebé Padre Sinodál 224 ko’alia, enkuantu na’in 18 entrega de’it testu eskritu, ho totál intervensaun 237. Intervensaun lívre hamutuk 83. Delegasaun fraternidade na’in 11 mós ko’alia, konvidadu espesiál 3 no ouvinte na’in 9. Loraik dedika ba Relatóriu, ohin sei iha konfrontu iha Grupu ki’ik. Iha kraik ne’e tema ruma trata durante Kongregasaun Jerál XIV no XV.

 

Papél parókia sira-nian

Parókia n’udar “sélula” Kreda nian maka tema ne’ebé kardeál vigáriu Roma nian Agostino Vallini salienta  no labele sai fali distribuidór “servisu relijiozu nian ba sira ne’ebé husu”, maibé tenke “loke an ba pastorál evanjelizasaun nian”. Nune’e husu ba pároku sira “impulsu misionáriu foun iha sira-nia ministériu”, karakteriza ho sentralidade eukaristia dominikál, katak hodi tau matan ba aspetu hotu,karakteriza ho itinerériu katekeze nian “atu supera analbabetizmu relijiozu be habelar ohin loron” no haka’as an atu “halo buras ksolok fiar nian iha sarani sira”.

Sentidu “limite” nian

Kultura kontemporánea hakribi kategoria “limite nian, subliña kardeál Bagnasco. Maibé esperiénsia limite nian, “aliadu boot Evanjellu nian, tanba dehan katak ema presiza ema seluk no, uluknanai, Ida Seluk ne’e Maromak”. Atu reajen ba krize sekularizmu nian, bispu O’Reilly husi Irlándia, hanoin katak, Kreda “tenke ko’alia ho lian ida nakonu ho esperansa no tempu hanesan iha haraik an, laran-metin no laran-sadia” basá ema marak “hein mensajen ida esperansa no enkorajamentu nian”.

Pentekoste foun ida

Se Pentekoste maka fó inísiu ba evanjelizasaun dahuluk, bispu Olanda nain de Jong fó hanoin, “oras-ne’e ita presiza Pentekoste foun ida”. Nune’e “ita tenke harohan ho laran-manas no konstánsia ba Espíritu Santu”.  Tuir bispu ne’e “família sira esensiál ba tranzmisaun Evanjellu nian”, iha sosiedade ida “ne’ebé la hatene ona salan”. Ohin “pornografia, seksu la’ós iha kazamentu laran entre mane ida no feto ida, kontrasepsaun no abortu taka ema sira nia fuan”. Entaun “sé maka bele dehan sín ba Maromak, ne’ebé fó mrois iha abundánsia, se ho modu konxiente ka inkonxiente dehan lae ba vida umana?”. Tuir nia konsiderasaun Kreda nia knaar “promove ho aten-barani Evanjellu moris nian, inklui teolojia isin ian, planeamentu familiár naturál no tempu hanesan haklaken Maromak ne’ebé nakonu ho laran-sadia”

Eskola nia knaar

“Eskola katólika sira la’ós produtu ida, maibé ajente misaun Kreda nian” iha-ne’ebé batizadu barak ba dala uluk halo esperiénsia kona-ba “Jezús Kristu, orasaun, liturjia no vida sakramentál Kreda nian”, bispu Drennan husi Nova Zelánsia esplika. Iha ne’ebá nia koko “sentidu hola-parte ba Maromak nia povu”, ezerse “diakonia lialoos nian”, ne’ebé halo eskola sira nu’udar “faról sira esperansa nian”  iha sosiedade “iha-ne’ebé anin relativizmu no individualizmu nian lori ruina sira konfuzaun morál nian no hamonu aspirasaun sira”, no lori “espíritu matenk nian”, nu’udar antídotu  ba superfisialidade no trivialidade ne’ebé bele halasu foin-sa’e sira”.  “Oinsá ita halo prezente  ba populasaunboot estudente sira-nian, liuliu sira ne’ebé iha família nio iha eskola sira-nia  edukasaun kristán baze nian superfisiál liu?”, arsebispu Dublin nian, Diarmuid Martin husu, hodi salienta katak evanjelizasaun foun tenke tulun foin-sa’e sira atu dixerne ideia sira”, iha tempu ida iha-ne’ebé liafuan sira nia signifikadu troka tiha no hetan manipulasaun tanba finalidade komersiál, ideolójiku ka polítiku sira” no jerasaun foin-sa’e sira moris iha dala barak lahó modu konxiente iha “kultura ida relativizmu nian no banalizasaun nian ba lialoos auténtiku sira”.

Leigu sira nia misaun

“Ohin-loron Kresa presiza leigu sira formadu no informadu di’ak”  afirma Dom Fernando (Sri Lankan) , no observa katak “sala barak bibi-atan sira hanesan la haree urjénsia no nesesidade atu konfia ba leigu sira, ho domin no konfiansa, papél ne’ebé kompete ba sira iha evanjelizasaun”. Arsebispu Cebu nian Jose Palma, kona-ba ne’e dehan katak “sira la’ós de’it objetu, maibé konserteza sujeitu evanjelizasaun nian”. Dom Stankevics, arsebispu Riga nian, hato’o ba bispu sira apelu ida “atu enkoraja amlulik sira atu tau matan ba grupu foun sira orasaun no movimentu nian”, ne’ebé Instrumentum laboris haree nu’udar “don ida Providénsia nian ba Kreda”.

Vida konsagrada

“Rekursu presiozu no dezafiu ida” maka definisaun ne’ebé kardeál Marc Ouellet, perfeitu Kongregasaun ba Bispu sira usa atu define vida konagrada. Iha ninia relasaun ho jerarkia “dala ruma mosu problema: karik tanba ignoránsia kona-ba karizma no sira-nia papél iha misaun no iha komuñaun ekleziál; dala ruma fali tanba tendénsia husi konsagradu sira atu sadik Majistériu”. Kardeál husu atu iha “renovasaun ida iha relasaun sira entre bispu sira no konsagradu sira”.

Resposta ba ema nia lia-husun sira

“Komentadór balun aprezenta Kreda nu’udar atrazadu, konservadór, rezistente ba mudansa no atu bá hasoru sidadaun simples sira iha fatin merkadu nian” kardeál Oswald Gracias husi Bombay fó sai. “Maibé, tenke aprezenta mensajen no moralidade sarani nu’udar dalan sustentavel ba progresu nia futuru, ba dezenvolvimentu no ksolok  ema nian”, no ezemplu maka primavera áraba, mudansa klima nian, kampaña kontra korrupsaun, “Evanjellu iha resposta sira ba interrogasaun sira ita-nia tmepu nian” Nune’e presiza kombate nu’udar violasaun ba direitu umani no limite ba liberdade umana iha fatin sira ne’ebé lejislasaun sivíl limita liberdade kultu nian no proklamasaun Liafuan nian.

Konvite ida ba simplisidade

“Tanba sá maka Jezús ‘sente di’ak’ no identifika an didi’ak ho maioria ema sira iha ninia tempu, ho ema sala-na’in sira mós? Dom Mafi, bispu Tonga nian husu. “Simplesmente tanba nia sente di’ak ho modu kle’an ho nia an rasik – ni ahatán – basá nu’udar ema nia profundamente livre ho abut iha edukasaun ida simples no umilde”. Ohin-loron ema barak nia moris “marka ho kanek no terus kle’an”. Nune’e sira hakarak “bibi-atan sira ne’ebé laran-sadia ho modu auténtiku, bele kona sira nia moris ho kle’an no liberta sira husi mamukit rasik, katak bibi-atan ne’ebé bele la’o hamutuk ho sira no “tau sira nia an iha sira-nia moris ”.

Prátika tradisionál sira

Tuir bispu Kaleta (Kazakistaun), “atensaun espesiál tenke dedika ba aprofundimentu relijiozidade tradisionál, ne’ebé la hetan kbiit husi katekeze adekuadu”. Ezemplu konkretu ida formasaun ba Sagrada Eskritura no ba katesizmu, ho modu simples no komprensivel ba “babushka’s” sira, avó-feto sira. Husi kardeál George Pell, arsebispu Sidney nian, mai konvite atu keta halakon prátika antiga abstinénsia loron sesta nian.

Feto sira nia lian

“Ohin-loron iha ema sira ita-nia fiar nian no ita-nia tradisaun katólika nian ne’ebé terus hela –irmán Mary Lou Wirtz, prezidente Uniaun Internasioál Superiora Jerál nian no ouvinte iha Sínodu fó sai –. Balunhusik tiha ona ita-nia Kreda institusionál basá la konsege hetan iha nia sira-nia fatin; balun hela iha Kreda, maibé haka’as an no buka hela buat ruma ne’ebé haburas sira-nia klamar”. Ema ne’ebé terus ba hasoru Kreda, maibé “atitude krítika ka kestaun podér no kontrolu nian hadook tiha sira”.  “Ita husik ita-nia an atu tama iha ema nia terus sira”? ni a husu. Hafoin mai sasi husi Maria Voce, prezidente “Movimentu Fokolár” nian.