Ita tama iha fulan Outubru, fulan ho inisiativa barak nivel Kreda universál: Sínodu Bispu sira nian husi loron 11 to’o 28 Outubru 2012, aniversáriu tinan 50 Konsíliu Vaticano II, inísiu Tinan Fiar nian husi 11 Outubru to’o 24 Novembru 2013.

Maski nune’e ita la haluha katak fulan Outubru fulan dedika ba “misaun Ad Gentes”. Enkuantu ita agradese Maromak ba misionária no misionáriu sira hotu nia laran luak no sakrifísiu sira, ita kontinua reza atu Na’i misaun nian loke foin-sa’e barak nia fuan ba Na’i nia bolun atu “Halo nabilan Liafuan lialoos nian”, hanesan Amu-Papa husu iha ninia mensajen ba loron mundiál misaun nian.

Bele haree testu kompletu iha lia-tetun tuirmai ne’e:

 

 

MENSAJEN AMU-PAPA BENTO XVI
BA LORON MUNDIÁL MISAUN SIRA NIAN 2012

«Simu bolun atu halo nabilan Liafuan lialoos nian» (Carta ap. Porta fidei, 6)

 

Maun-alin sira mane no feto!

Tinan ida-ne’e selebrasaun Loron Mundiál Misaun sira-nian hatais an ho signifikadu partikulár liu.  Aniversáriu dalimanuluk inísiu Konsíliu Vaticano II nian, abertura Tinan Fiar nian no Bispu sira nia sínodu ho tema evanjelizasaun foun kontribui atu afirma filafali Kreda nia vontade atu haka’as an, ho aten-barani liután no laran-lanas, iha missio ad gentes, atu Evanjellu bele to’o iha mundu nia rohan.

Konsíliu Vaticano II, ho Bispu katóliku sira-nia partisipasaun mai husi lidun hotu mundu nian, konstitui sinál nabilan ida Kreda nia universalidade ho númeru aas liu Padre konsiliár sira-nian ne’ebé haibur an, ba dala uluk, mai husi Ázia, Áfrika, Amérika Latina no Oseánia. Namkari iha populasaun sarani-laek nia leet, Bispu misionáriu no Bispu rai-na’in sira, Bibi-Atan sira lori ba Asembleia konsiliár ilas ida Kreda ida ne’ebé marka prezensa iha kontinente hotu no interpreta realidade kompleksa sira husi fatin ne’ebé iha tempu ne’ebá hanaran “Terseiru Mundu”. Hodi sai riku ho esperiénsia nu’udar Bibi-Atan Kreda foin-sa’e sira no iha dalan formasaun nian, apaixonadu ba Maromak nia Reinu nia difuzaun, sira kontribui ho maneira relevante atu afirma filafali nesesidade no urjénsia evanjelizasaun ad gentes nian no, nune’e hatuur iha ekleziolojia nia sentru, natureza misionária kreda nian.

Ekleziolojia misionária

Ohin loron vizaun ida-ne’e sei válidu; liután, nia reflesaun teolójika no pastorál sai fekundu liután no, tempu hanesan, propoin an filafali ho urjénsia foun, tanba númeru ema sira nian ne’ebé ladauk koñese Kristu aumenta. «Ema ne’ebé hein Kristu, konstitui númeru sura-laek ida», afirma Beatu João Paulo II iha Ensíklika Redemptoris missio kona-ba validade permanente mandatu misionáriu nian; no tutan tan: «Ita labele tuur hakmatek, bainhira hanoin ita-nia maun-alin feto no mane tokon ba tokon, ne’ebé Kristu nia raan mós so’i sira, ne’ebé seidauk koñese Maromak nia domin » (n. 86). Ha’u mós, bainhira proklama Tinan Fiar nian, hakerek katak Kristu «ohin, hanesan uluk, haruka ita iha lurón  sira mundu nian atu haklaken ninia Evanjellu ba povu hotu rai nian» (Porta fidei, 7). No proklamasaun ida-ne’e – hanesan Maromak nia Atan Paulo VI refere, iha Ezortasaun apostólika Evangelii nuntiandi – «la’ós kontribuisaun fakultativa ida ba Kreda: devér ida ne’ebé kompete ba nia, ho Na’i Jezús nia mandatu, atu ema sira bele fiar no hetan salvasaun. Loos, mensajen ne’e nesesária; mensajen únika no troka-laek» (n. 5). Nune’e, ita iha nesesidade atu soi filafali laran-manas apostóliku hanesan komunidade sarani dahuluk sira, ne’ebé, maski ki’ik no labele defende an, iha kapasidade, ho anúnsiu no testemuñu, halekar Evanjellu ba mundu tomak koñesidu iha tempu ne’ebá.

Tanba ne’e ita la hakfodak katak Konsíliu Vaticano II nune’e mós Majistériu tuirmai Kreda nian insiste, ho modu espesiál, kona-ba mandatu misionáriu ne’ebé Kristu konfia ba ninia eskolante sira no tenke sai Maromak nia Povu tomak ninia empeñu: Bispu sira, amlulik sira, diákonu sira, relijiozu/a sira no leigu/a sira. Knaar atu haklaken Evanjellu iha rai tomak kompete, uluknanai ba Bispu sira nu’udar responsavel diretu evanjelizasaun nian iha mundu, nu’udar membru Koléjiu Episkopál, nune’e mós nu’udar Bibi-Atan Kreda partikulár sira-nian.  Defaktu,  sira «simu konsagrasaun la’ós de’it ba dioseze ida, maibé ba mundu tomak nia salvasaun» (João Paulo II, Redemptoris missio, 63), basá Bispu ida maka «pregadór ida fiar nian, ne’ebé lori ba Kristu eskolante foun sira» (Ad gentes, 20) no «halo atu espíritu no laran-manas  misionáriu Maromak nia Povu nian, sai vizivel, nune’e dioseze tomak sai misionária» (Ibid., 38).

Prioridade evanjelizasaun nian

Nune’e, ba Bibi-Atan ida, mandatu atu haklaken Evanjellu la hotu de’it ho atensaun ba parte Maromak nia Povu ne’ebé entrega ba ninia kuidadu pastorál, ka hodi haruka amlulik ruma, leigu ka leiga fidei donum. Mandatu refere tenke envolve Kreda partikulár nia atividade tomak, ninia setór hotu, atu habadak, ninia an tomak no obra hotu. Konsíliu Vaticano II hatudu momoos buat ne’e no Majistériu tuirmai afirma filafali ho forsa. Buat ne’e ezije adekuasaun iha estilu moris nian, planu pastorál sira no organizasaun diosezana ba Kreda nia dimensaun fundamentál ne’e, liuliu iha mundu hanesan ita-nian ho tranformasaun kontínua. No buat hanesan vale ba institutu sira Vida Konsagrada nian no Sosiedade sira Vida Apostólika nian no mós ba Movimentu ekleziál sira: elementu hotu ne’ebé forma mozaiku boot Kreda nian tenke sente interpelasaun forte husi mandatu atu haklaken Evanjellu atu bele lori Kristu iha parte hotu. Ami, Bibi-Atan sira, ho relijiozu sira, relijioza no fiar-na’in hotu iha Kristu, tenke tuir apostólu Paulo nia ain-fatin, ne’ebé, «dadur tiha tanba jentiu sira» (Ef 3, 1), serbisu, terus no luta atu halo Evanjellu to’o ba jentiu sira (kf. Col 1, 24-29), la poupa enerjia, tempu no meiu sira atu halo koñese Kristu nia Mensajen.

Ohin mós misaun ad gentes tenke sai orizonte konstante no paradigma ba atividade ekleziál tomak, basá parte Kreda nia identidade nian  maka fiar iha Mistériu Maromak nian, ne’ebé hatudu an iha Kristu atu haraik mai ita salvasaun, no misaun atu fó sasin kona-ba Nia no haklaken ba mundu to’o Ninia fila-hikas. Hanesan S. Paulo, ita tenke iha atensaun ba sira ne’ebé dook, ba sira ne’ebé seidauk koñese Kristu no ladauk koko Maromak nia paternidade, konxiente katak «kooperasaun inklui forma foun sira, la’ós iha ámbitu tatulun ekonómiku maibé mós iha partisipasaun direta» iha evanjelizasaun (João Paulo II, Redemptoris missio, 82). Selebrasaun Tinan Fiar nian no Sínodu Bispu sira-nian kona-ba evanjelizasaun foun sai okaziaun  favoravel ba kooperasaun misionária nia relansamentu, liuliu iha dimensaun daruak.

Fiar no anúnsiu

Hakaran boot atu haklaken Kristu dudu mós ita atu lee istória atu bele kapta umanidade nia problema sira, aspirasaun sira no esperansa sira ne’ebé Kristu tenke kura, purifika no hakonu ho Ninia prezensa. Defaktu, Ninia Mensajen atuál nafatin, tama borus istória nia fuan no iha kbiit atu haraik resposta ba ema ida-idak ninia inkietude kle’an liu. Tanba ne’e Kreda, iha ninia komponente sira hotu, tenke konxiente katak «orizonte sura-laek misaun ekleziál nian no situasaun ohin ninia kompleksidade husu modalidade foun atu bele komunika ho modu efikás Maromak nia Liafuan ohin» (Bento XVI, Verbum Domini, 97). Buat ne’e ezije, uluknanai, adezaun fiar pesoál no komunitária foun ba Jezús Kristu nia Evanjellu, «iha momentu mudansa kle’an ida hanesan ida ne’ebé umanidade moris daudaun bá (Porta fidei, 8).

Defaktu, obstákulu ida ba impulsu evanjelizasaun nian maka krize fiar nian, la’ós de’it mundu osidentál nian maibé mós parte boot umanidade nian, ne’ebé hamlaha no hamrook ba Maromak no tenke konvida no gia ba paun moris nian no bee moris nian, hanesan feto Samaritana ne’ebé ba posu Jacob nian no ko’alia ho Kristu. Hanesan Evanjelista João haktuir, feto ne’e nia kazu signifikativu liu (kf. Jo 4, 1-30): hasoru Jezús, ne’ebé hahú hodi husu atu fó hemu maibé tuirfalimai ko’alia ba nia kona-ba bee foun, ho kbiit atu halakon hamrook ba nafatin. Foufoun feto la komprende, nia hela iha nivel materiál, maibé neineik-neineik Na’i gia nia hodi halo dalan fiar nian no lori atu rekoñese Nia nu’udar Mesias. No refere ba ne’e Santu Agostinho afirma: «Depoizde simu iha nia fuan Kristu Na’i Jezús, sá tan mak [feto ne’e] bele halo se la’ós husik ninia kanaba no halai ba haklaken liafoun-di’ak?» (In Ioannis Ev.,15, 30). Enkontru ho Kristu nu’udar Ema moris ida ne’ebé halakon ninia fuan nia hamrook, labele halo buat seluk se la’ós hakaran atu fahe ho ema seluk ksolok prezensa ne’e nian no halo ema  koñese Nia atu hotu-hotu bele koko rasik. Presiza haburas filafali entuziazmu komunikasaun fiar nian, atu promove evanjelizasau foun iha komunidade no nasaun sira tradisaun sarani antiga ne’ebé hahú lakon referénsia ba Maromak, no nune’e filafali atu deskobre ksolok fiar nian. Preokupasaun atu evanjeliza labele hela de’it iha atividade ekleziál no sarani nia vida pesoál nia ninin, maibé tenke karateriza nia ho modu intensu, konxiente nu’udar destinatáriu no tempu hanesan misionáriu Evanjellu nian. Pontu sentrál anúnsiu nian kontinua hanesan:  Kerigma Kristu mate no moris-hi’as ba mundu nia salvasaun, Kerigma Maromak nia domin absolutu no totál ba mane no feto ida-idak, no ninia tutun aas liu konsiste iha haruka ninia Oan-Mane  rohan-laek no mesak, Na’i Jezús, ne’ebé la despreza atu asume ita-nia natureza umana, hodi hadomi nia no salva nia husi salan no mate liuhusi ninia saran-An rasik iha krús.

Fiar iha Maromak, iha projetu domin nian ne’ebé realiza iha Kristu mak, uluknanai, don no mistériu ida ne’ebé tenke simu iha fuan no iha vida no ba buat ne’e agradese nafatin Na’i. Maibé fiar mak don ida haraik mai ita atu fahe; talentu ida ne’ebé simu atu fó fuan; naroman ida ne’ebé labele subar, maibé haroman uma tomak. Don importante ida ne’ebé ita simu iha ita-nia moris no labele rai ba ita-nia an rasik.

Anúnsiu ne’ebé sai karidade

«Ha’u la haklaken evanjellu karik, susar boot mai ha’u!»: apóstolu Paulo hateten (1 Cor 9, 16). Fraze ne’e nalian, ho kbiit, iha sarani no komunidade ida-idak ninia tilun iha Kontinente hotu. Biar iha Kreda sira territóriu misaun nian, Kreda sira ne’ebé sei foin-sa’e no ho fundasaun resente,  misionariedade sai tiha ona dimensaun konaturál ida, maski sira rasik sei presiza misionáriu sira. Amlulik barak, relijiozu no relijioza sira, husi parte hotu mundu nian, leigu lubuk ida no mós família tomak husik sira nia rain rasik, sira-nia komunidade lokál no bá iha Kreda seluk atu fó sasin no haklaken Kristu nia naran, husi Nia maka umanidade hetan salvasaun. Ne’e mak espresaun ida komuñaun kle’an nian, partilla no karidade entre Kreda sira, atu ema ida-idak bele rona, ba dala uluk ka rona filafali, anúnsiu ne’ebé salva no hakbesik an ba sakramentu, moris loos nia hun.

Hamutuk ho sinál aas fiar nian ida-ne’e ne’ebé nakfilak ba karidade, ha’u hanoin no agradese Pontifísia Obra Misionária sra, instrumentu ba kooperasaun iha misaun universál Kreda nian iha mundu. Liuhusi ninia asaun, Evanjellu nia anúnsiu sai mós intervensaun atu tulun maluk sira, justisa ba sira ne’ebé kiak liu, posibilidade instrusaun nian ba aldeia dook sira, asisténsia médika iha fatin izoladu sira, emansipasaun husi mamukit, reabilitasaun ba marjinalizadu sira, apoiu ba povu sira nia dezenvolvimentu,  superasaun divizaun étnika nian, respeitu ba vida iha ninia faze hotu.

Maun-alin sira feto no mane, ha’u invoka Espíritu Santu atu tun iha obra evanjelizasaun ad gentes, no ho modu partikulár iha serbisu-na’in sira, atu Maromak nia Grasa halo nia hakat ba oin ho aten-barani iha istória mundu nian. Ho Beatu John Henry Newman ha’u hakarak harohan: «Akompaña bá, Na’i, ita-nia misionáriu sira iha rai sira atu evanjeliza, tau liafuan loos iha sira nia ibun, halo sira nia kolen fó fuan». Virjen Maria, Kreda nia Inan no fitun Evanjelizasaun nian, akompaña misionáriu sira hotu Evanjellu nian.

Vaticano, 6 Janeiru – Solenidade Epifania Na’i nian –  2012.

 

BENEDICTUS PP. XVI