26 Agostu

NA’I-FETO CZESTOCHOWA NIAN, LIURAI-FETO POLÓNIA NIAN

Tuir tradisaun antiga liu, kuadru Na’i-Feto Czestochowa mak kópia fiél husi ida evanjelista Lucas halo. Dalabarak Saun Lucas vizita Virjen Maria, atu foti istória kona-ba Jezús nia infánsia. Iha okaziaun ne’e mak nia, iha ai-kabelak sedru meza nian ne’ebé Na’i-Feto uza ba serbisu no orasaun mak nia pinta nia ilas.. Lenda dehan katak, bainhira nia hahú pintura Na’i-Feto nia oin nian, nia hanoin oinsá bele esprime Maromak nia Inan nia beleza. Nia hanoin to’o dukur tempu ruma no, bainhira nia hadeer, nia hakfodak hetan kuadru prontu, iha-ne’ebé hatudu Maria nia oin furak no pinta tiha ona.

Tanba Jerusalém moris iha okupasaun soldadu romanu sira, Santa Helena – imperadór Constantino nia inan – bá koñese fatin sagradu sira no buka Krús Santa. Santa Helena haree kuadru ne’e no nia simu husi feto sira ne’ebé rai nia. Nia hetan mós ai-krús Jezús nian, no nia haruka ba Constantino, imperadór iha Constantinopla, iha tempu ne’ebá metrópole Igreja nian.

Imperadór ne’ebé foin konverte ba kristianizmu, simu kuadru nia inan haruka ho ksolok no tau iha ninia kapela partikulár iha palásiu. Nia haruka halo kópia barak kuadru ne’e nian no fó ba sarani sira husi Oriente no Osidente. Kuadru orijinál hela ho nia. Ba tinan 400 kuadru ne’e sai propriedade liurai sira Rússia nian. Hafoin muda ba kapela kastelu Belz, iha Rússia, iha-ne’ebé nia hela ba tinan barak.

Bainhira Rússia funu hasoru Ludovico, liurai Ungria no Polónia nian, nia lakon. Sidade Belz no kastelu monu ba Ludovico nia liman, ne’ebé nomeia ninia sobriñu Ladislau, Liurai Opole – Polónia nian nu’udar governadór Belz nian.

Bainhira vizita fatin oioin kastelu nian, Ladislau hetan kuadru Na’i-Feto nian no nakonu ho respeitu no domin ba Maromak nia Inan, nia tau iha kapelu palásiu nian. Maibé, ema Tártaru sira invade Belz no ataka kastelu.

Ladislau ho nia emar sira defende kastelu. Sira husu Na’i-Feto nia protesaun ne’ebé mai kedas. Depoizde vitória, Ladislau deside lori kuadru Na’i-Feto Belz nian ba Opole (Polónia) kapitál ninia reinu nian. Maibé tuir Maromak nia planu no Maria nia vontade (ho akontesimentu kareta lakohi halai bainhira to’o iha Jasna Gora), nia deside husik kuadru iha kapela ida iha mosteiru naran Jasna Gora, besik Czestochowa.

Kuadru milagrozu to’o iha Polónia

Iha Agostu 1382, Liurai Ladislau entrega kaudru milagrozu ba Frade Paulino sira, ne’ebé sai mahein fiél sira. Ladislau harii, ho povu husi rejiaun ne’e nia tulun, konventu, Kreda no halo doasaun rai no knua sira-nian atu bele mantein konventu no Santuáriu. Liurai Polónia no Lituánia naran Ladislau Jagiello aprova no kontribui mós. Liurai ne’e mak husu ba Papa Martinho V atu hariku Santuáriu ho induljénsia sira no bensan papál, ne’ebé nia halo ho Bula 27 Novembru 1429.

Ema husi rai Polónia hahú bá santuáriu no hetan milagre no grasa barak liuhusi Na’i-Feto nia intersesaun. Sira mós lori prezente oioin ba Santuáriu hanesan osan-mean, osan-mutin, fatuk-murak no osan.

Ho ornamentu nakonu ho valór boot, ema fiar-laek no naok-teen sira hakarak naok kuadru ne’e. Iha dadeersaan Páskua nian iha tinan 1430, bandidu sira mai invade santuáriu. Sira hasai husi altár osan-mean no fatuk-murak sira, kális no buat hotu ho folin boot, tau hotu iha sira-nia karrosa no halai.

Kuadru monu sai husi karrosa no sira hakarak tau hikas fali iha laran, maibé sira la konsege. Husi kastelu ne’ebé besik, soldadu armadu sira mai tuir kedas bandidu sira. Xefe bandidu nian, haree ba katak ema atu kaer sira, no tanba la konsege foti kuadru, nia sai hirus no ho nia surik hakanek kuadru dalabarak no halai kedas. Bainhira soldadu, frade sira, peregrinu sira to’o iha fatin, sira hetan kuadru Na’i-Feto nian fera ba parte tolu no Na’i-Feto nia oin kanek.

Hodi hakneak, sira husu Maromak nia tulun. Hafoin sira husu ba liurai Polónia nian, Ladislau Jagiello atu bele restaura fali kuadru. Pintór famozu sira bá to’o iha santuáriu maibé la konsege restaura pintura kuadru nian. Bainhira sira hotu deziste, joven ida ne’ebé tulun pintór dahuluk bá to’o liurai no dehan ho simplisidade: “Maromak nia Inan lakohi atu halakon fitar sira”.

Dehan tiha nune’e, nia husu lisensa atu bele remata restaurasaun kuadru nian, no liurai maski la kontente, nia husik.

Molok pinta, joven ne’e harohan kalan tomak. Remata tiha serbisu, nia entrega ba liurai Ladislau kuadru ne’ebé restaura kompletamente, ho pedasu sira taka hotu ona, menus kanek tolu iha Na’i-Feto nia oin. Joven pintór mós ikusmai ema la haree ona nia.

Kuadru fila ba nia tronu, orna hikasfali ho osan-mean, osan-mutin no fatuk-murak sira mai husi liurai sira no povu. Maromak nia Inan kontinua halo milagre sira no rona ema hotu ne’ebé ba ho konfiansa no fiar husu tulun.

Iha 1655, husi Suedia invade Polónia no ataka mós Konventu no Santuáriu Czestochowa nian, atu bele foti rai ne’e nia rikusoin sira. Iha Konventu iha de’it frade sira no família 50 no soldadu ruma. Durante loron 40, sira ataka ho soldadu liu ema rihun 15 maibé la konsege tama. Hodi Na’i-Feto nia protesaun, frade sira defende maka’as Santuáriu, to’o halo prosisaun ho Santíssimu hale’u Santuáriu, hananu no reza iha atake funu-balu nia laran.

Ema Suedia sira haree katak sira luta hasoru forsa Leten nian sira deside hadook an iha kalan Natál nian no ikusmai, ema Polónia duni sai husi sira rain.

Iha tinan tuirmai, katak iha 1656, Amu-Papa deklara ho modu ofisiál Na’i-Feto Czestochowa nu’udar Liurai-Feto Polónia nian.

Milagre sira iha Sékulu XX

Iha Funu Mundiál II nia rohan Adolf Hitler rekoñese katak funu hasoru Polónia lakon tanba “Na’i-Feto Czestochowa” nian.

Iha 26 Agostu 1956, em ema Polónia millaun ida, iha fuan ida de’it hafoun Votu Nasaun nian, hodi repete Kardeál Stefan Wyszynski nia liafuan (ne’ebé rejime komuista hatama kadeia), no hafoun sira-nia promesa fidelidade nian ba sira nia Liurai-Feto, ba Maromak, ba Krús, ba Evanjellu, ba Kreda no ninia Bibi-Atan sira. Ho promesa sira-ne’e sira kompromete atu defende moris husi knotak laran no fidelidade ba iha matrimóniu. Sira promete mós atu luta hasoru vísiu no pratika lei domin nian, hodi respeita dignidade umana.

Tanba sá nia kór metan? Ema koñese pintura ne’e ho naran “Na’i-Feto Metan” tanba ho tinan sira ne’ebé liu iha-ne’ebé sarani sira mai halakan lilin ba nia no linlin nia suar mak halo sai metan.

Amu-Papa husi Polónia iha Roma

Iha 16 Outubru 1978, sinu sira Kreda hotu Polónia nian lian ho festa, haklaken katak Polónia martirizada maibé fiél nafatin nia oan, Karol Wojtyla, Kardeál, eleitu Papa nu’udar Saun Pedro nia susesór ba 266, ho naran João Paulo II.

João Paulo II, Arsebispu antigu Cracóvia nian, iha loron tuirmai ninia eleisaun, hakerek ba Primáz Polónia nian surat ida no remata hodi dehan:

“Sei la iha iha sede Saun Pedro nian papa polonés ida, se la iha Jasna Gora no Primáz ida ho fiar eroíka no konfiansa boot iha Maria, Kreda nia Inan”.

Iha ninia brazaun nia tau krús boot ida, letra M no liafuan sira: TOTUS TUUS, ne’ebé singifika: Ita-Boot nian tomak, Maria nian tomak.

Jasna Gora haree ninia loron nabilan, depoizde prova no sakrifísiu barak, nakonu ho fiar iha futuru no esperansa, ho vizita Papa João Paulo II iha Polónia, husi loron 2 too 10 Juñu 1979.

Iha tinan 1982 Polonia selebra tinan 600 Maria nia ukun Inan nian iha Czestochowa. João Paulo II iha dezeju boot atu bá agradese Maria ba protesaun Inan nian ba nia Pátria, maibé governu komunista la fó lisensa, hodi transfere peregrinasaun ba 1983.

Ho “Magnificat” no “Te Deum” ksolok nian mak Nasaun Polónia agradese benefísiu no grasa hotu iha nivel espiritua no materiál ne’ebé sira simu husi Inan Maria Liurai-Feto Polónia nia liman. Maria nunka abandona nia reinu, iha funu laran, iha okupasaun inimiga, iha persegisaun komunista, nune’e mós iha tempu dame nian no iha tempu hotu.

Ikusmai Polónia sai livre husi rejime komunista, tanba Na’i-Feto Jasna Gora nia protesaun. Maria hein ema hotu no tulun ema sira ne’ebé rekoñese nia nu’udar Maromak nia Inan no tuir nia Oan Jezús nia ain-fatin sira.

Papa Pio XI institui nia festa iha 26 Agostu nu’udar festa Ns’i-Feto Czestochowa nian hodi komemora loron tranferénsia íkone Jasna Góra iha data ne’e iha 1382.