23 Agostu

Santa Rosa de Lima, Tersiária Dominikana

“Ó furak hanesan Roza ida!”

Isabel moris iha Lima (Peru), iha 1586; oan da-10 husi oan na’in 13 husi família Flores de Oliva, nobre española, ne’ebé muda ba Peru. Nia babysitter, ema indíjena, fó naran Rosa ba nia, tanba beleza ne’ebé karakteriza nia. Hafoin, naran ne’e konfirma iha Krisma, no bainhira, ho tinan 23, nia simu ábitu relijiozu Orden Terseira Dominikana. Ninia modelu mori snian mak Santa Catarina de Sena. Ba naran Rosa, aumenta tan “de Santa Maria”, nu’udar espresaun ninia domin nurak, ne’ebé nia sempre iha ba Virjen Maria, hodi nafatin bá Nia atu husu ninia protesaun.

Kiak entre kiak sira

Rosa hatene saida mak pobreza bainhira ninia família monu iha mizéria, tanba falénsia iha nia aman-inan sira-nia negósiu; nia serbisu maka’as, nu’udar doméstika, iha to’os, nu’udar bordadeira, to’o kalan boot; bainhira nia entrega kliente sira-nia pedidu, nia aproveita atu lori Kristu nia Liafuan no ninia laran-manas ba di’ak no ba justisa, ne’ebé iha sosiedade peruana tempu ne’ebá nian, – tanba kolonizasaun española – parese sama rahun hotu.

Iha nia aman nia uma, nia kria fatin ida atu simu ema sira ne’ebé presiza, iha ne’ebá nia fó asisténsia ba labarik sira nno ba idozu sira abandonadu, liuliu husi orijen indíjena.

Husi ki’ik, Rosa hakarak konsagra an ba Maromak iha vida klaustrál, hodi permane “virjen iha mundu”; nu’udar Terzsária Dominikana, nia taka an iha sela ida ho metru kuadradu uitoan de’it, harii iha nia nia aman nia uma nia jardín, husi ne’ebá nia sai de’it ba funsaun relijioza; iha-ne’ebá, nia pasa kuaze part e boot loron nian, hodi dedika an ba komuñaun íntima ho Na’i.

“Ó dedika mai ha’u ó-nia domin tomak”!

Loron ida, enkuantu nia harohan iha imajen Virjen Maria nia oin, ne’ebé ko’us Jezús iha nia liman sira, nia rona Kosok-Oan ne’e nia lian ne’ebé dehan ba nia: “Rosa, dedika mai ha’u ó-nia domin tomak…”! No nia la laran rua-rua: husi kedas loron ne’e, Jezús sai ninia domin eskluzivu to’o mate: domin ida kultiva ho virjindade, orasaun no peniténsia. Nia repete beibeik: “Ha’u-nia Maromak, bele aumenta ha’u-nia terus sira, sarak Ita aumenta ha’u-nia domin ba Ita”. Nune’e, signifikadu Kristu nia Paixaun nian, sai klaru ba nia: terus, hala’o iha fiar, kasu no salva. Ema nia terus bele tau hamutuk ho Kristu Makso’in nia terus.

Ne’e mak reviravolta interiór loloos, ne’ebé koniside ho Santa Catarina nia moris, ne’ebé husi Catarina, nia aprende atu hadomi Kristu nia futar raan no Igreja. Presizamente iha ninia sela ih ajardín, Rosa halo esperiénsia, iha ninia isin, Jezús nia Paixaun, ba intensaun rua: españól sira nia konversaun no índiu sira-nia evanjelizasaun.

Páskua

Bainhira nia sei moris, Komisaun mista ho relijiozu ni sientista sira, ezamina Rosa, ne’ebé fó sai katak ninia esperiénsia místika sira auténtika no loos nu’udar “don sira grasa nian”. Bainhira nia mate, ema lubun boot mai partisipa ninia funerál, tanba ema konsidera ona nia nu’udar Santa.

Rosa mate bainhira nia renova ninia votu relijiozu sira, hodi repete dalabarak: “Jezús, hela ho ha’u!”. Ne’e mak loron 23 Agostu 1617.

Liutiha nia mate, ema lori nia isin ba Kapela Rozáriu nian, ba dala ikus Na’i-Feto hamnasa ba nia, husi estátua ne’e, iha-ne’ebé dalabarak nia reza iha ne’ebá. Bainhira ida-ne’e akontese, ema lubun boot hakilar: “milagre”!

Iha 1668, Papa Clemente IX beatifika Rosa de Lima no kanoniza nia liutiha tinan tolu.

Santa Rosa de Lima mak feto dahuluk Amérika nian atu simu kanonizasaun. Nia mak Padroeira Peru nian, Amérika Latina nian, Índia sira-nian no Filipinas nian. Ema mós invoka nia nu’udar protetora florikultór/a sira-nian no jardineiru sira-nian, invoka mós kontra erupsaun vukaun nian no iha kazu sira kanek nian ka istori-malu nian iha família laran.