Saun José Cafasso nia moris admiravel no atividade apostólika (1811- 1860) ita hetan nia sínteze iha sasin fidedignu ninia konsidadaun Saun João Bosco, ne’ebé esprime ninia estima no venerasaun aas liu ba ninia ilustre benfeitór, mestre no padre espirituál, iha elojiu fúnebre ne’ebé tau iha Cafasso nia retratu ida, ne’ebé nia haruka pinta no habelar iha kópia litogáfika barak: “Sas. Giuseppe Cafasso, modelu mestre Kleru nian – Aman kiak sira-nian – Konselleiru laran rua-rua sira-nian – Konsoladór moras sira-nian – Konfortu ema besik atu mate – Alíviu ba dadur sira – Salvasaun ba kondenadu sira ba mate” [Il Sac. Giuseppe Cafasso, modello maestro del Clero – Padre dei poveri – Consigliere de dubbiosi – Consolatore degli infermi – Conforto degli agonizzanti – Sollievo dei carcerati – Salute dei condannati al patibolo].

Padre José Cafasso moris iha Castelnuovo d’Asti 11 Janeiru 1811 – Mate nu’udar Perfeitu Konferénsia no Reitór ‘Convitto Ecclesiastico’ S. Francisco de Assi nian, iha 21 Juñu 1860.

Ninia hakaran ikus: «Ha’u hein bele haree imi hotu iha Paraízu».

Husi obra-prima santidade no laran-manas badinas ne’e nian, ba mizéria umana hotu nia di’ak, Virjen Maria mak Mestra no Inspiradora.

Saun Luigi Grignon de Montfort hakerek katak bainhira Espíritu Santu haree Maria iha klamar ida, nia bá lalais kedas iha klamar ne’e atu prepara ninia kmanek sira.

Iha S. José Cafasso nia klamar, Espíritu Santu hetan devosaun nabilan, fervente, naksira [radiante]  ba Virjen Maria, ne’e duni nia halo kmanek sira santidade no karidade nian, ne’ebé Kreda Katólika rekoñese liuhusi garantia divina milagre sira-nian.

Devosaun nabilan

Saun José Cafasso nia espiritualidade mak prátiku-pastorál. Nia hakarak sai padre espirituál ida, diretór ida klamar sira-nian, konselleiru iha matéria sira vida espirituál nian no ekleziástika nian. Nia mak apóstolu ida lia-loos nian hanoin ho modu prátiku no fiar hodi pratika, ne’ebé buka atu ih aideia no liafuan sira ne’eb’e bele halakan fuan, tau klamar ida iha dalan perfeisaun nian.

Ita bele hetan ida-ne’e iha ninia devosaun no paostoladu marianu mós. Nia la husik mai ita tratadu no livru sira kona-ba Virjen Maria, maibé sermaun sira de’it, maibé husi ne’e ita bele hetan doutrina mariana nabilan; nebé sai fundamentu sólidu ba  devosaun ne’ebé nia pratika no haklaken.

Saun José Cafasso bolu Maria «ita-nia Inan doben, ita-nia konsolasaun, ita-nia esperansa». Ba labarik sira mós nia hakarak atu kuda konviksaun kona-ba Maria nia maternidade espirituál. Tan ne’e nia sujere ba konfesór sira atu, bainhira labarik sira mai konfesionáriu, pergunta dahuluk atu halo ba sira mak husu se sira hadomi sira-nia inan rasik, se sira iha inan ida ka lae, no dehan ba sira ideia kona-ba inan na’in rua: ida rai nian no ida lalehan nian, nune’e hahú kuda iha fuan ki’ik-oan sira devosaun loos ba Maria. Mestre  nia liafuan sai forsa espesiál ida perzuasaun no emosaun nian, bainhira nia ko’alia kona-ba Maria ba amlulik sira. Ita labele haree iha nia amlulik dignu ida, fiél ba ninia devér hotu, lahó devosaun kle’an ba Inan ne’e, ne’ebé nia kumprimenta nu’udar inan mamar liu inan hotu, belun, maluk, mestra, konfidente amlulik ida-nian iha apostoladu ninia difikuldade sira.

Iha Maria nia hatudu ni’udar ai-moruk ba aat hotu, ba sofrimentu hotu, ne’ebé sei hasoru iha rai kiak ida-ne’e molok taka matan sira ba nafatin.

Ne’e duni nia konvida ema hotu atu konfia iha Na’i-Feto nia protesaun, hodi asegura katak Nia, Liurai-Feto lalehan no rai nian, Maromak nia Inan ne’ebé boot liu, sei la kuran atu asiste ho modu vizivel ema ne’ebé sai ninia devotu, iha oras mate nian.

Bainhira nia deskreve klamar ne’ebé tama iha Paraízu no ninia enkontru dahuluk ho Maria Santíssima, nia fuan haksolok tebes, hodi hanoin momentu ne’ebé sei ko’alia ho Nia, fihir Nia, no rona Ninia liafuan midar no mamar.

Devosaun fervente

Iha ninia pregasaun ida, Saun José Cafasso deskreve devosaun mariana nune’e:

«Iha prezente nafatin hanoin Maria Santíssima nian, nu’udar pensamentu no vizaun midar no konsoladora liu iha rai ne’e; ko’alia  kona-ba nia no rona ema ko’alia kona-ba nia ho satisfasaun no hadomi nia ho ternura nu’udar soin karu liu depoizde Maromak iha ita-nia fuan. Tau iha nia konfidénsia no konfiansa lahó limite iha akontesimentu hotu moris nian, no ikusmai hatudu ba nia ita-nia vinkulasaun no ita-nia devosaun ho prátika sira ezersísiu sira-nian, ne’ebé ita hatene sai glória no ksolok ba Nia».

Nia mak uluk liu atu hala’o ho modu perfeitu, buat sira ne’ebé nia propoin ba ema seluk, atu iha devosaun loos no manas ba Maria.

Pensamentu Maria nian prezente nafatin iha nia no sai estímulu konstante atu invoka ninia tulun inan nian no imita ninia ezemplu virtude sira-nian. Loroloron, atu fó onra ba Maria, nia halo sakrifísiu no mortifikasaun ki’ik-oan sira, alterna dalabarak ho peniténsia boboot. Sábadu ba nia mak loron ida Maria nian tomak no nia hala’o ho jejún rigorozu. Aleinde Rozáriu, lorloron nia resita tersu Imakulada nian. Nia hatais faru azúl Imakulada nian no ida Karmelu nian, hamutuk ho medalla ho ilas Na’i-Feto nian. Iha ninia kapela privada destaka estátua Na’i-Feto nian ho Kosok-Oan iha liman no Padre Cafasso baibain dehan katak Na’i-Feto ida-ne’e hatene buat barak.

Iha fulan Maiu loroloron nia bá vizita altár ruma dedika ba Na’i-Feto. Iha festa Mariana hotu nia hakarak atu orna didi’ak Na’i-Feto nia altár.

Padre Cafasso nia fuan, ne’ebé nakonu ho ternura no kompaixaun ba mizéria umana hotu, naturalmente inklina atu partisipa iha devosaun ema Turim nian ba “Consolata”. Iha ninia Oratóriu privadu iha kuadru furak ida “Consolata” nian. Nia mós ba vizita “Consolata” kada sábadu iha ninia santuáriu. Iha novena festa nian, loroloron nia bá atu reza iha-ne’eb’a no iha nia festa nia intervein iha prosisaun, no reza Misa atu husu grasa espesiál ba “Consolata”.

Devosaun naksiran

Saun José Cafasso nia moris tomak mak irradiasaun efikás kona-ba fervór devosaun mariana ne’ebé hakonu ninia fuan.

Nia kontinua ko’alia kona-ba Maria husi kátedra, husi ambaun, husi konfesionáriu, nune’e mós iha ninia diskursu familiár sira. «Nia dalabarak ko’alia mai ami kona-ba Na’i-Feto –  Mons. Bertagna konfirma – ho ternura ida ne’ebé kona ami-nia fuan, ho asentuasaun sira ne’ebé hamanas ami nia fuan no instila devosaun».

Nia hetan inspirasaun husi Maria nia pureza atu hamosu iha ema maksalak sira sentimentu hakribi ba sira salan. Padre Cafasso nia penitente ordináriu sira halo progresu lais iha devosaun ba Na’i-Feto, hodi partisipa iha sira-nia Padre espirituál nia fervór. Pensamentu no imajen Na’i-Feto nian sai mós ba Cafasso meiu efikás ba konversaun espesiál sira, hodi konfessa ema maksalak ne’ebé fuan toos sira iha prizaun no mós iha patíbulu (fatin kondena ba mate).

Bainhira hala’o kursu pregasaun nian (reitru) nia nafatin konfia ba Maria Santíssima nia an rasik no rona-na’in sira ho espresaun mamar liu: «Oh Maria, Ita hatene oinsá ami-nia klamar sira folin karu liu ba Maromak: Ita ne’ebé aprende iha Krús hun oinsá loos klamar ida nia folin! Halo atu ami simu grasa wain no ami hotu haka’as an atu salva nia».

Epílogu Marianu

Saun José Cafasso, oan doben liu Inan lalehan nian, imitadór fiél Ninia virtude sira-nian, zeladór kolen-laek ba Ninia kultu, simu husi Maria rekompensa folin boot liu: buat ida ne’ebé nia hakarak tebes, husu no hein ho konfiansa boot, durante nia moris tomak: mate iha loron ida konsagra ba Na’i-Feto no haksolok ho Ninia asisténsia vizivel iha agonia ikus.

Defaktu nia remata ninia ezisténsia ne’ebé folin boot iha sábadu 23 Juñu 1860. Iha momentu supremu, ema haree nia isin tomak hiit sae husi toba-fatin, hodi lolo nia liman sira ho hamnasa midar selestiál no hafoin tun ho neineik ba toba-fatin hodi husik iis. Iha testu sira hatudu konviksaun katak nia haree Virjen Santíssima ne’ebé mosu ba nia iha momentu ikus sira atu satisfás ninia dezeju sira.

Mate folin boot ida-ne’e konfirma ita iha serteza katak devotu boot Maria nian hetan mós grasa singulár ne’ebé nia husu ho konfiansa filiál kada sábadu ba Inan lalehan, iha vizita ba Santíssimu Sakramentu, ne’ebé hodi tuir nia ezemplu, ita bele halo mós sai ita-nian:

«Oh Maria halo ha’u hetan tan grasa ida-ne’e, atu ha’u mate ho Ita no ho Ita ha’u semo ba Paraízu furak. Sei sai difisil liu mai ha’u, oh Inan doben, se ha’u tenke halerik iha Purgatóriu atu haree Ita-nia futar oin hamutuk ho Ita Oan benditu Jezús. Husik atu tanis-fatin ida-ne’e sai ha’u-nia Purgatóriu, atu ha’u keta iha sorte furak atu halerik ba Imi, ha’u-nia doben midar liu; maibé, livre husi isin ida-ne’e, halo, oh Maria, atu ha’u keta haree adia destinu ne’ebé ha’u hakarak tebes, maibé hamutuk ho Ita no Ita-nia Jezús ha’u hahú moris ne’e, ne’ebé sei sai ha’u-nia okupasaun tinan ba tinan nafatin».