Dili, 31 Maiu 2023

JG

Tinan-tinan iha Timor-Leste, sai ona tradisaun atu taka fulan Marianu ho Santa Missa hamutuk iha parókia. Tinan ne’e, tuir Amu-Papa nia hakaran, iha santuáriu marianu sira iha mundu tomak iha momentu orasaun nian atu apoia preparasaun ba Asembleia Ordinária Sínodu Bispu sira-nian ne’ebé sei mai. Tema Sínodu ne’ebé nia preparasaun mós iha tinan tolu nia laran, mak Igreja Sinodál.

Tanba ne’e, mak Bispu Dili nian, D. Vrigílio Kardeál, husu atu parókia sira hotu ne’ebé iha Dili ka besik Dili, atu halo peregrinasaun ba Katedrál Imakulada Konseisaun ho intensaun ne’e.

Durante omilia, Amu Virgílio komenta katak Igreja sinodál mak igreja ne’ebé la’o hamutuk. Igreja dioseze Dili koko manifesta jestu ne’e: Parókia no nia sarani sira la’o hamutuk mai iha Katedrál Imakulada Konseisaun ne’e. Nia omilia foka iha Magnificat Maria nian. Amu-Bispu hateten katak Maria nia magnifikat mak “knananuk ida sai husi fuan, nakonu ho ksolok”. Iha knananuk ne’e Maria la ko’alia kona-ba nia an, maibé hahí Maromak nia mizerikórdia ba nia povu, hodi halo memória kona-ba di’ak hotu Maromak halo ba umanidade. Iha igreja sinodál, aspetu komunitáriu importante tebes: asembleia ida ne’ebé hahí Maromak, basá ita hotu mak “Corpo Místico” Kristu nian. Ita hahí Maromak nu’udar família, la’ós de’it iha uma-kreda, maibé mós iha moris baibain. Aspetu daruak Amu-Bispu subliña husi Magnificat mak Maria Virjen nia haraik-an. Haraik-an hatudu katak kriatura ida la soi buat ida, la merese ba kmanek oioin Maromak fó; ema vulneravel, maibé ho Maromak nia don sira ema buka sai boot iha maturidade sarani, iha ninia viajen espirituál.

Knananuk Magnificat mós hatudu Maromak nia mizerikórdia, omin lahós asukat. Ita toman haree Maromak nu’udar juiz, liufali haree Maromak nu’udar Aman. Ita presiza aprende atu konfia iha Aman Maromak.

Iha Magnifikat, Maria ko’alia kona-ba Maromak nia liman nia kbiit. Liman mak símbolu kbiit, podér. Maromak nia kbiit hasoru arrogante sira. Arrogansia mak perigu ida ba moris sinodál, obstákulu ba la’o hamutuk iha estasaun, iha parókia…

Mai ita aprende husi Virjen Santa Maria atu halo dalan moris sarani, aprende husi nia hahí Maromak, sai Maromak nia kolaboradór/a hodi promove dame no justisa sosiál. Hanesan Papa Francisco hateten iha Regina Coeli Domingu Pentekostes nian, 28 Maiu 2023, “ita husu ba Virjen Maria atu akompaña ho ninia protesaun materna etapa importante sínodu nian ida-ne’e”.

Iha Missa nia konkluzaun, Mons. Marco Sprizzi, reprezentante Santa Sé nian iha Timor-Leste  agradese Kreda Timor tanba halo tuir Amu-Papa nia konvite atu halo peregrinasaun no harohan ba sínodu nia susesu, “liuliu ba Kreda tomak nia konversaun ba espíritu sinodalidade nian”. Ida-idak tuir ninia vokasaun, la’o hamutuk ba Aman nia uma iha espíritu sinodalidade. Mons Sprizzi mós esplika katak, “nunsiatura la’ós embaxada ida, maibé uluknanai ba katóliku sira nunsiatura mak sinál komuñaun Pedro nia Susesór ho Igreja lokál. Amu-Papa haruka ninia reprezentante nu’udar instrumentu sinál komuñaun nian, la’o hamutuk nian”.