VIZITASAUN
Lectio divina kona-ba Lk 1, 39-45

Viajen

«Maria hi’it an lalais ba foho, ba knua ida iha Judá »

Ilas Maria nian ne’ebé la’o kontinua sai pontu reflesaun nian durante istória Kreda nian. Mariolojia konsíliu nian no kontemporánea kontinua salienta Maria nia “halo dalan”, hori rekoñese iha nia modelu permanente ida ba Kreda tomak.
Hanesan Jezús nia figura, nune’e mós Maria iha Evanjellu dinámika liu. Jezús moris iha dalan, mate iha dalan no durante nia vida misionária nia nafatin iha dalan. La’ós de’it ne’e. Nia mak “Dalan” (Jo 14,6). Nia Inan mós ita haree beibeik iha dalan. Ninia hi’it an husi fatin ida ba fatin seluk kontinua nafatin: Nazaré, Ain Karim, Belém, Jeruzalém, Ejitu, nst., akompaña nafatin ho movimentu interiór ne’ebé intensu tebes. Ninia moris tomak mak dalan ida, «peregrinasaun fiar nian». Maria mós dalan, dalan ne’ebé lori ba Kristu, dalan ne’ebé lori ba «Dalan». Nia mak Odighitria, ida-ne’ebé hatudu dalan. Iha pasajen vizitasaun nian ita haree ilas emblemátika (padraun) ida kona-ba ninia la’o tuir dalan no sai dalan.

1.1. Viajen ida iha-ne’ebé Espíritu mak gia

Istória vizitasaun nian tuir kedas ida anunsiasaun nian. Nakonu ho Espíritu, Maria lalais kedas deside atu halo viajen ba Izabél nia uma. Husi oras ne’e ba oin diretór nia moris nian, kbiit ne’ebé dudu ninia hahalok hotu mak «Na’i aas liu hotu nia kbiit» (Lk 1,35) ne’ebé hamahan nia.
Nune’e mós mak akontese ho Jezús no nia eskolante sira. Simu tiha Espíritu iha batizmu, nia lori Jezús ba rai fuik maran (kf Lk 4,1) no hafoin, nafatin hodi Espíritu nia kbiit, nia hahú misaun públika iha Galileia (kf Lk 4,14). Hahú husi Pentekoste apóstolu sira, hodi Espíritu nia matadalan, hahú misaun iha Jeruzalém to’o ba mundu tomak nia rohan (kf At 1,8).
Espíritu hanesan mak haruka Jezús atu hato’o lia-foun ksolok nian ba kiak sira (kf Lk 4,18-19), halo Maria hananu, iha ninia knananuk Magnificat nian, «buat kmanek wain tebes» ne’ebé Maromak halo iha nia (kf Lk 1,46.49) no halo apóstolu sira haklaken ho dalen oioin «Maromak nia hahalok wain» (kf At 2,11).
Iha Espíritu Santu nia mahan no ho Maromak nia Oan Mane iha nia laran, Maria iha kbiit atu naksira forsa ne’ebé nia koko ho modu kle’an. Maria mak pneumatofora, feto ne’ebé lori Espíritu. Ema hotu ne’ebé hasoru nia iha sira-nia viajen moris nian, sira mós, husi sira nia parte hetan forsa Espíritu nian. Iha vizitasaun ema sira ne’e mak Izabél no Juaun; liutiha resureisaun, iha senákulu, ema sira ne’e mak sira hotu ne’ebé halo parte Kreda ne’ebé foin moris (ck At 1,4).

1.2. Viajen arka aliansa nian (Horik-fatin no templu Maromak nian)

Lukas haktuir Maria nia viajen hodi halo analojia momoos ho arka aliansa nia transferénsia ba Jeruzalém, hanesan haktuir iha 2Sam 6,2-11. Juaun ninia haksoit iha nia inan nia knotak fó hanoin kona-ba David nia ksolok no povu tomak nian iha Na’i nia arka nia oin, liafuan ne’ebé Izabél uza atu kumprimenta Maria reprodús besik liu liurai ninia esklamasaun: «Be ha’u se loos atu Na’i nia Arka mai to’o ha’u?». Maria hela iha Zakarias nia uma besik fulan tolu, durasaun hanesan ho arka nia permanénsia iha Obed-Edom nia uma. Arka nune’e mós Maria habelar bensan ho sira-nia prezensa.
Maria, Maromak-ho-ita nia inan, mak oras ne’e arka aliansa foun, horik-fatin foun Maromak nian, transparénsia foun kona-ba Maromak nia prezensa iha ema nia leet. Feto-raan ne’ebé la’o tuir dalan ba foho mak sinál realizasaun Maromak nia promesa ba Moizés no ba povu tomak Isarél nian:
«Ha’u la’o hamutuk ho imi» (Ézodu 33,14).
Maria, ne’ebé nakfilak ba Maromak nia horik-fatin foun hodi Espíritu nia kbiit, mak ilas sarani hotu nian, iha ne’ebé, hodi Jezús Kristu, sai «uma-laran/família Maromak nian», «harii atu sai uma ida ne’ebé Maromak horik bá, hodi nia Espíritu» (Ef 2,22). Agostiño iha komentáriu furak ida kona-ba realidade misterioza ida-ne’e: Espíritu nia prezensa iha sarani sira nia moris. Nia halo pergunta nune’e: «Sá loos mak Maromak nia Espíritu halo mai ita? Harahun ita, hatún ita, hanehan ita? Eh foti-sa’e ita, haluan ita, halo ita sai livre husi ita-nia an ne’ebé ki’ik?». Nune’e nia esplika oinsá Maromak nia hahalok, hodi mai horik iha ita, haluan no transforma ita. «Se ó tenke simu iha ó-nia uma ema riku ruma, ó sei hetan susar: fatin ba ó atu hela la iha ona, iha ne’ebé loos atu tau toba-fatin ba nia, iha ne’ebé loos mak ó sei tau ó-nia oan sira, ó-nia família […]. Ó husu ba an rasik: “Sá loos mak ha’u sei halo, ha’u sei bá iha ne’ebé, bá loos ne’ebé mak ha’u tenke muda?”. No solusaun mak ne’e “ó simu Espíritu riku Maromak nian: nia haluan ó liután sei la fó laran-kraik todan ba ó. Ó sei dehan ba ó-nia bainaka: “Bainhira ó la iha, ha’u arraska loos, ha’u laran-kraik todan. Ó hakonu ha’u-nia uma no la soe ha’u ba li’ur, ó soe de’it ha’u-nia folin laek, ha’u-nia laran-kraik todan”». La iha ema seluk hanesan Maria esperimenta ho modu singulár, nakonu no tebetebes dilatasaun interiór ida-ne’e no esprime ho admirasaun no rekoñesimentu iha ninia knananuk: Maria hahi’i, hafutar Na’i, tanba Na’i haboot nia no halo kmanek wain iha nia, nia atan ki’ik no folin-laek.

1.3. Viajen ida tuir “sinál” Maromak nian (sai sinál Maromak nian)

Maria bá tuir “sinál” ida ne’ebé anju fó ba nia: «Ó-nia feto-maluk Izabél mós, ko’us tiha oanmane ida, maski ferik» (Lk 1,36).
Iha uma-oan ki’ak amlulik Zakarias nian, ferik Izabél hein hela oan-mane ida ne’ebé haraik ba nia nu’udar surpreza grasa nian. Akontesimentu ida-ne’e sai ba Maria prova ida kona-ba Maromak nia kbiit basá ba nia «la iha buat ida ne’ebé la bele» (Lk 1,37).
Bainhira Sara, Abraun nia kaben, hamnasa fiar-laek/inkrédula katak nia sei bele tuur-ahi iha otas ferik nian, Na’i hato’o lia-husu ne’e ba nia: «Iha karik buat ruma ne’ebé Na’i la bele halo? » (Gn 18,14). Ba povu ne’ebé neon-kraik no nakonu ho terus Izaías konvida atu tau laran-metin iha nia ne’ebé bele buat hotu: «Karik Na’i nia liman badak liu atu labele lolo no soi ita; eh nia tilun diuk loos atu la bele rona» (Is 59,1). Hanesan ne’e mós profeta Sofonias haklaken: «Na’i ó-nia Maromak iha ónia leet ho kbiit maksoin nian (Sof 3,17).
Maria la’o ba foho habiit an ho laran-metin iha Maromak. Hanesan nia sei dehan iha esplozaun ksolok boot Magnificat nian, Na’i mak «Maksoin», «Bele buat hotu», Maromak ida ne’ebé «hanoin nia laran-luak» no habelar «husi otas ba otas ba sira ne’ebé hamta’uk nia» (Lk 1,47.49-50).
Maria nia laran-metin hetan kbiit husi «sinál» ne’ebé Na’i haraik ba nia, maibé loloos, Maria rasik mak sinál ne’ebé Maromak fó ba umanidade, «sinál ida esperansa no konsolasaun nian». Defaktu, Maria marka rai-mutin ne’ebé mai uluk molok loron mosu mai, marka maksoin ne’ebé naktubu ho kbiit iha istória tuir profeta Izaías: «Feto-raan ida sei ko’us no tuur-ahi oan-mane ida» (Is 7,14), nia ezisténsia marka «tempu nia rohan» (Gal 4,4), nia mak «konsellu rohan-laek nia lia-kotu» (termine fisso d’eterno consiglio, Dante).
Enkuantu Izaak, Sara nia oan, no Juaun, Izabél nian, lori mensajen katak Maromak bele buat hotu, Maria nia oan mak Maromak ne’ebé bele buat hotu, Maromak kbiit-na’in ne’ebé halo an nu’udar ema fraku no naksubar.

1.4. Viajen misionária ida (dimensaun misionária)

Hakat lalais hodi bá Ain Karim, nune’e mós interese iha kazamentu Kaná nian, hatudu Maria nia estilu ativu, badinas, hakotun no kriativu. Buat ne’ebé hakonu nia fuan mak halo nia ain sira semo.
Husi Galilea to’o ba Judeia Maria halo dalan ne’ebé ikus mai Jezús mós tenke halo. Ninia viajen mak viajen misionáriu ida. Hodi la’o lalais ba foho Maria fó hanoin testu profétiku famozu: «Furak oinsá manu-ain ne’ebé lori lia-foun di’ak nia ain sira iha foho leten… » (Is 52,7).
Maria, ida-ne’ebé uluk liu hotu simu evanjelizasaun, oras ne’e sai evanjelizadora dahuluk, modelu primeiru misionáriu hotu Evanjellu nian. Ninia la’o lalais mak ilas Kreda nian ne’ebé, liutiha Pentekoste, hodi Espíritu nia kbiit, sai ba liur atu habelar Lia-foun Di’ak. Paulo hatene didi’ak isin-lais ida-ne’e no interpreta nune’e: «Kristu nia domin mak dudu ami» (2Kor 5,14). «Susar boot mai ha’u se ha’u la haklaken evanjellu!» (1Kor 19,16). Nia husu orasaun, atu liuhusi ninia servisu evanjelizasaun nian «Maromak nia liafuan bele halai lalais no ema simu nia ho hamta’uk» (2Ts 3,1). Lukas mós gosta uza ilas «liafuan nia halain» ka «liafuan nia belar» (kf At 6,7; 9,31; 12,24; 13,49; 19,20; ecc.). Maromak nia liafuan labele taka metin iha fatin ida, para, maibé habelar ho modu dinámiku, servisu nafatin. Bainhira Kreda hala’o ho laran-manas no empeñu ninia misaun evanjelizadora liafuan rasik mak halai no habelar.
Padre sira Kreda nian tuir mós liña ida-ne’e. Oríjenes, bainhira reflete kona-ba Maria nia dalan iha vizitasaun, nia hasai liafuan hirak ne’e: «Jezús, ne’ebé iha nia knotak, ansi atu santifika Juaun ne’ebé horik iha nia inan nia knotak». Ambrózio mós hakerek hanesan: «Grasa Espíritu nian la koñese tempu atrazu naruk». Kreda misionária haree iha Maria modelu ida no tenke adapta nia hakat tuir Maria nia ritmu no tuir forsa ne’ebé dudu nia husi laran.

1.5. Viajen ida diákonu nian (servisu laran-luak nian, fraternidade)

Liturjia festa vizitasaun nian hatudu momoos Maria nia servisu no karidade. Orasaun ba buat karan sira reza nune’e: «Maromak, ita ne’ebé simu no fó bensan ba Maria nia jestu karidade nian, itania Oan-mane mesak nia inan…». Ezortasaun apostólika Marialis cultus haree iha festa ida-ne’e selebrasun ida «iha-ne’ebé liturjia hanoin hikas beata Maria virjen, ne’ebé lori iha nia knotak Oanmane no bá to’o Izabél atu fó nia tulun karidade nian no atu haklaken Maromak maksoin nia laranluak».
Maria, «Na’i nia atan-feto» (Lk 1,38), oras ne’e halo an nu’udar ema sira nia atan-feto. Nia la hateke ba distánsia/dadook, la hateke ba inkómodu sira, ba perigu ne’ebé bele hasoru; la kalkula tempu, la sura kole. Ho ninia la’o tuir dalan inkómodu sira, atu ba hasoru ema seluk iha ninia uma, Maria revela Maromak nia estilu: prezente gratuitu, servisu, hakru’uk-an, solidariedade ho ida-ne’ebé kuran tulun. Ninia «hi’it an», «ba foho», «lalais» halo nia neon-laran ida de’it ho nia Oan-mane, ne’ebé mai «la’ós atu ema serbí Nia, maibé atu serbí hodi saran nia moris» (Mt 20,28).
Maromak hahelik iha Maria hatudu an mai ita liuhusi Maria nia karidade. Sasin karidade nian mak forma ida efikás liu atu lori «Maromak ne’ebé ema la hatene» (kf At 17,23) ba sira ne’ebé buka nia. Maria, virjen vizitasaun nian, mak modelu nabilan Kreda nian ne’ebé revela Maromak hahelik la’ós de’it ho anúnsiu no ninia hanorin, maibé mós liuhusi domin, servisu solidariedade nian ba sira ne’ebé kuran tulun.

1.6. Viajen ida ne’ebé tutan kontemplasaun ho asaun (Dimensaun místika no profétika)

Maria nia dalan mak lala’ok ida hodi hela iha Na’i, hi’it an ida hodi horik iha nia, halo viajen ida hodi lori nia iha laran. Iha Maria, vida interiór mak book nia, hakohak nia no fó sentidu ba ninia asaun esterór; silénsiu mak halo liafuan tasak. Magnificat ninia fekundidade no fafurak nadelun husi haninun kle’an durante nia dalan ba foho.
Iha viajen husi Nazaré ba Ain Karim, Maria tutan kontemplasaun aas liu iha enkontru ho mistériu ho asaun konkretu liu iha esperiénsia servisu nian, tau hamutuk iha armonia laran-manas boot liu hasoru Maromak no realizmu boot liu hasoru mundu no istória.
Kreda tenke aprende husi Maria segredu unifikasaun vitál entre interioridade no atividade, entre sai (an rasik) no halo. Entre fiar no realiza, entre memória no kriatividade, entre konsentrasaun no difuzaun Maromak nia futar-lia, entre «rai buat hotu iha fuan» (Lk 2,19.52) no «hi’it an lalais», entre simu Maromak nia prezente no sai prezente Maromak nian ba ema seluk.

1.7. Viajen ida husi fiat ba magnificat (sai uma domin Maromak nian…)

Dalan esternu hatudu dalan interiór ida. Enkuantu Maria la’o lalais tuir dalan kle’uk sira foho nian, iha nia laran mosu itineráriu interiór ida fiar nian ne’ebé hahú husi adezaun prontu fiat nian to’o esplozaun ksolok magnificat nian, husi simu iha nia an Maromak nia handiin (vizita) to’o sai Maromak nia handiin ba ema seluk. Hodi sa’e foho Maria sente katak nia la mesak. Maromak nia Oan-mane hamutuk ho nia, hahelik iha nia. Anju nia kumprimentu iha Nazaré: «Haksolok bá Maria, nakonu ho grasa, na’i ho ó» (Lk 1,28), ne’ebé nia la komprende tomak, oras ne’e sai esperiénsia loloos no konviksaun kle’an.
Oríjenes haree iha dalan subuda nian ne’e símbolu Maria nia subida interiór to’o ba perfeisaun nia tutun. «Nesesáriu duni atu Maria, ne’ebé soi tebes atu sai Maromak nia Oan-mane nia inan, sa’e ba foho liutiha ninia kolókiu ho anju, no horik iha letenbá». Hodi Espíritu nia matadalan Maria la’o lalais tuir dalan transformasaun nian iha ninia konfigurasaun ho Kristu, hodi magnifica, katak haboot Maromak nia ilas iha nia.
Dalan husi Nazaré ba Ain Karim, husi fiat ba magnificat, mak símbolu itineráriu sarani idaidak nian ne’ebé hala’o ninia peregrinasaun fiar nian hahú husi adezaun dahuluk ba Maromak nia projetu to’o ba ksolok rohan la’ek fafurak projetu ne’e nian, liuhusi “subida” graduál ida: sa’e foho bem-aventuransa nian atu rona Jezús, sa’e foho Tabór atu kontempla nia glória, sa’e foho Kalváriu atu hola-parte iha ninia terus, sa’e foho Galileia nian atu simu ninia mandatu misionáriu, sa’e ba kuartu iha andár leten atu simu ninia Espíritu.

(Maria Ko Ha Fong FMA)