FAMILIA IHA KONTESTU BIBLIKU NO KULTURA

Alice Filipe FMA

Venilale 23 Abrili 2023

Iha loron 22 – 23 Abril, reprezentante familia  ( Aman no Inan ) husi  komunidade  FMA sira nian iha Timor; (Dili uma 4, Baucau, Laga, Fuiloro no Venilale uma 2 )hamutuk na’in 90 halibur hamutuk iha Venilale komunidade Madre Mazzarello, partisipa kongresu Familia nian ho tema “FAMILIA IHA KONTESTU BIBLIKU NO KULTURA”. Kongresu ida ne’e realiza bazeia ba programasaun Ispetoria TIN nian ne’ebe ho motivu hakarak tulun familia liuliu Feen no Laen atu reflete fila fali vokasaun  familia nian.

Nune’e iha lia maklokek,  Madre Alma Castagna nu’udar Provinsial hateten ba familia sira katak; “ ami bainbain hanoin foin-sa’e no labarik sira hodi envolve familia sira tan edukasaun foin-sa’e no labarik sira nian ou envolve ema tan grupu familia Saleziana nian. Maibe iha programasaun ami husu tansa ita lahanoin konaba familia? Liuliu fen no laen atu tulun sira reflete  no haklean domin ne’ebe sira presiza fo ba oan sira presiza sasin iha kreda laran.  Tan ne’e mosu kongresu ida ne’e iha nivel nasional. Ohin enkontru ba imi feen no laen hamutuk rona koalia konaba familia iha Biblia no familia iha dokumentu kreda nian, atu imi reflete saida mak Maromak mehi ba Adaun no Eva bainhira nia halo sira no ohin imi hamoris fali no imi husu malu  no konfronta malu tebes ita moris hanesan Maromak husu? Tan imi simu bolun Maromak nia domin forte ba ema”.

Tuir mai halo jogus forma puzzle ho imajen Familia Nazare nian no imajen familia sira nian. Iha grupu  hakerek reflesaun saida mak imajen hakarak koalia konaba familia no koalia ba sira nu’udar grupu.

Hafoin tuir mai palestra husi Ir. Luisa Fernandes FMA konaba Biblia no Familia ne’ebe hahu ho Antigu Testamentu liuliu iha Jenesis. Familia nu’udar realidade ida ne’ebe prezente iha kultura hotu, Maromak mak harii bainhira mundu hahu. Maromak halo ema tuir Nia Ilas, hakiak nia tuir Maromak nia ilas  halo sira mane no feto. Maromak haraik bensa ba sira hodi dehan : “ Sai boot no barak ba, hakonu rai” ( Jen. 1.27 -28) nune’e mak familia hahu kria.Hafoin Maromak fo ba Adaun Eva no ikus mai moris Kain, Abel no Set. Iha Testamentu foun, Familia Nazare mak ezemplu ba familia sira hotu. Iha ne’ebe Jezus hadomi nia familia hodi taumatan no obedese ba Jose no Maria. Objetivu matrimoniu mak atu hala’o Maromak nia planu, sai barak no wain no hadomi malu no saran an ba malu hanesan Kristu hadomi Kreda no saran nia moris ba nia ( Ef, 5,22-33). Matrimoniu mak planu Maromak nian nune’e ema presiza hala’o hamutuk ho Maromak. Atu bele iha fidelidade iha matrimonia presiza: Reza hamutuk no prezente hamutuk iha Eukaristia. Lee Maromak nia Liafuan hamutuk. Estuda Maromak nia Liafuan hamutuk konaba Familia. Serbisu hamutuk. Aleinde ne’e Papa Francisco mos husu ba familia atu iha familia laran nafatin iha atitude no hahalok hirak ne’e: Lisensa, Deskulpa no Obrigada.

Sai familia ne’ebe fo sasin iha sosiedade. Nune’e iha momentu Rozariu nian iha kada misteriu familia sira fahe esperiensia ksolok, terus, festa, vizita no orasaun nian ba malu. Hatudu katak moris iha familia laos deit hetan diak maibe mos hasoru dezafiu mai husi ambiente no kultura. Buat ne’ebe bele suporta mak laran metin iha Maromak no iha Maria Virjen.

Palestra ba loron daruak ne’ebe Ir. Carolina mak aprezenta ho tema: Diretu no Dever Inan Aman nian iha Edukasaun Integral ba Domin no Seksualidade oan sira nian tuir Kreda Katolika nia hanorin ( Etika Moral) . Edukasaun ba oan sira mak objetivo matrimonio ida no papél inan-aman nian ba oan sira.  Vaticano II esige katak inan-aman mak evanjelizador/a primeiro ba oan sira. Oan sira simu no haburas husi Kreda nia hanorin, inan-aman presiza envolve diretamente hanorin fiar katólika ba sira.  Edukasaun mak fatin dahuluk liu, ne’e mak knaar família nian, iha ne’ebe nudar “eskola nakonu ho umanidade “.(Santu Papa JP II) Edukasaun ba domin nudar saran-an ba ema seluk ne’e, buat ida folin teb-tebes ba inan aman sira be Maromak bolu atu saran-an ba  oan sira iha  edukasaun  seksual ho delikadu no klaru. Katekismu kreda Katólika dehan katak seksualidade iha ema ne’e nudar unidade interior kona ba isin no espiritu (kf KKK 2337), no matenek sira balun dehan tan katak edukasaun seksual tuir hanoin no sentidu, la’os aspeitu ida deit iha ita ema, ne’ebé trata deit kona ba jenitália / kemaluan , maibé kona ba ema nudar integral. Foinsae no labarik presiza inan aman eduka ba moris no  Domin, laran moos no modestia, estima nia an, kontrola an rasik, inan no aman sai modelu ba sira no ikus famila tenke sai santuariu fiar nian ba oan sira. Presiza respeita no rona labarik no foinsae sira tan sira uniku, hatene akompana oan sira tuir etapa sira nia dezenvovimentu nian to’o adultu.

Husi topiku rua ne’e, inan aman sente satisfas no kontente tebes ho informasaun hirak ne’e katak sai bukae ba sira atu bele eduka tuir kreda nia hanorin no Maromak nia ukun-fuan. Sira konxiente katak dalabarak falha eduka oan sira tan lakomprende malu no la sai sasin diak ba sira. Maske sente todan maibe koko tan ida ne’e mak vokasaun ka bolun ida.

Sira agradese tebes ba irman sira ne’ebe bele realiza kongresu familia nian ida ne’e. Obrigada ba ekipa sira ne’ebe serbisiu hamutuk: Ir. Evangelina, Ir. Sanzinha, Ir. Luisa no Ir. Carolina.