Na’i nia Inan nia ksolok ba Jezús, nia Oan  nia moris-hi’as, mak “kauza ksolok nian” ba umanidade tomak.

(Carlo Nani)

Iha tempu paskál komunidade kristán, hodi dirije ba Na’i nia Inan, konvida ba haksolok: “Regina Coeli, laetare. Alleluia!”, “Liurai-Feto Lalehan,  haksolok bá, Alleluia!” [tetun tradús: “ita-boot neon kontente teb-tebes, aleluia”]. Nune’e antífona ne’e hanoin Maria nia ksolok ba Jezús nia resurreisaun, hodi hanaruk iha tempu “haksolok bá” ne’ebé Anju dehan ba nia iha Anunsiasaun, atu nia sai “kauza ksolok” nian ba umanidade tomak (Ladaiña dehan “Causa da nossa alegria” iha lia-portugés).

“Akontese katak dalaruma ema relasiona Maria nia prezensa iha Kristu nia  moris ho Inkarnasaun de’it. Iha realidade, Na’i-Feto mós feto Páskua nian. No la’ós de’it iha krús okos. Ne’e duni ita tenke venera Virjen Maria nu’udar íkone ka imajen ksolok nian basá nia mak ida uluk liu atu haksolok ho  Resurreisaun” (Perrella).

Virjen Maria la mosu iha narrasaun sira Kristu nia Resurreisaun nian, maibé ninia prezensa rejista iha narrasaun Jezús nia mate nian, iha-ne’ebé tau nia iha Krús nia lalatak okos (kf Jo 19,25), no iha “sala andár leten” [senákulu], hamutuk ho dixípulu sira ne’ebé halibur iha orasaun, hodi hein don Espíritu Santu nian (kf Apóst 1,14). Maski nune’e, Santu Padre sira Kreda nian no Teólogu sira no sarani sira iha hanoin ida de’it katak, moris hi’as mai Na’i mosu uluk liu ba nia Inan Santíssima. Santu Ambrósio afirma katak «Maria mak primeira atu haree no primeira atu fiar iha ‘Kristu’ nia Resurreisaun» (De Virg, 1, 3). «Maria – Saun Bernardo hakerek –primeira husi hotu-hotu, atu haree Na’i ne’ebé moris hi’as» (Sermo de Resurr. Dom.).

Saun João Paulo II iha audiénsia 21 Maiu 1997 afirma: “Lejítimu atu hanoin katak tebes duni Maria mak ema primeira ne’ebé Jezús Moris-Hi’as mosu bá. Maria ne’ebé la hamutuk ho grupu feto sira ne’ebé dadeersaan nakukun bá rate (kf Mc 16, 1; Mt 28, 1), labele sai indikasaun ida kona-ba realidade katak Nia hasoru tiha ona Jezús? Dedusaun ida-ne’e hetan konfirmasaun mós husi realidade katak testemuña dahuluk resurreisaun nian, tuir Jezús nia hakarak, mak feto sira ne’ebé hela fiél iha Krús okos, nune’e firme liu iha sira-nia fiar. Ba sira ida, Maria Madalena, defaktu, Na’i Moris-Hi’as konfia mensajen atu tranzmite ba Apóstolu sira (kf 20, 17-18). Elementu ida-ne’e mós karik konsente atu hanoin katak Jezús hatudu an uluk ba nia Inan, Ida-ne’ebé fiél liu no iha provasaun mantein intakta ninia fiar”.

Autór ida husi sékulu V, Sedúlio, argumenta katak Kristu hatudu nia an iha  glória moris hi’as nian uluknanai ba nia Inan rasik. Defaktu, Maria ne’ebé iha Anunsiasaun sai dalan entrada Jezús nian iha mundu simu bolun atu habelar notísia maravilloza resurreisaun nian, atu sai anunsiadora ba ninia filahikas iha glória. Ho Na’i moris-hi’as nia glória ne’ebé hakonu Nia, Maria antisipa Kreda nia “lakan-nabilan” (kf Sedulio, Carmen Pascale, 5,357-364, CSEL 10, 140s).

Mons. Gualtiero Sigismondi bispu Orvieto-Todi (Itália) nian hakerek: “Maria, “ahi-oan ida mesak ne’ebé lakan iha Jezús nia rate”, fanun  Loron-Matan Páskua nia rai-hun mutin. “Sai ida de’it ho modu maravillozu ho mistériu redensaun nian”, nia bá uluk la’ós de’it iha rai-hun mutin loron estraordináriu ne’ebé “Na’i halo”, maibé mós sorte maravilloza Kreda nian, hodi naksira nabilan nu’udar “sinál konsolasaun no esperansa segura nian”. “Sinál boot” Apokalipse nian asegura ita, “feto ida hatais ho loron” (kf 12,1-6), iha nia tradisaun haree nu’udar ilas Kreda nian, iha-ne’ebé Maromak Inan “marka nia inísiu sira”. Atu sai sarani ne’ebé “paskál” liután no kredivel liután, presiza atu ita diriji ba Maria, modelu vida paskál nian. Ninia knananuk Magnificat nian bele kompara ho ‘exsultet’ ne’ebé Kreda hananu iha kalan Páskua nian. Iha Páskua, Maromak nia pasajen iha istória umana hala’o husi Kristu, akontese ema nia pasajen husi mate ba moris, husi nakukun ba naroman, husi dezesperu ba ksolok. Magnificat selebra duni pasajen ida-ne’e.

Maromak nia Páskua perturba eskema umanu sira no lori mudansa iha-ne’ebé Maria mak sasin no profesia. Hodi akompaña umanidade iha dalan paskál, ohin loron mós nia sei dirije Moisés nia liafuan enkorajadora ba Israel iha Tasi Mean nia oin: «Imi keta ta’uk! Sai forte no imi sei haree salvasaun ne’ebé Na’i ohin halo ba imi» (Es 14,13). Iha ninia knananuk Magnificat nian, Maria sai lian ba umanidade tomak, Umanidade ne’e mak umanidade kiak ne’ebé hananu ninia Páskua salvasaun nian. «Nia hatudu nia liman nia kbiit…» (Lc 1,51-55). Ho verbu hitu:  hatudu,  hamkari, hatún, hasae, hakonu, haruka, tulun, Maria deskreve Maromak nia atuasaun hasoru umanidade. Númeru hotu iha signifikadu totalidade nian, ne’e duni verbu sira hatudu lójika baze bian, kritériu no estilu Maromak nia asaun nian, ne’ebé iha nia esénsia mak ida-ne’e: Nia manifesta nia an nu’udar Maromak Páskua nian.

Ida-ne’e mak dezafiu ida boot liu ba kristaun sira ohin nian, ne’ebé fasil atu haluha katak sira simu no tenke haklaken «notísia ksolok nian», ne’ebé sira susar atu moris ho konviksaun no orijinalidade sira-nia ksolok paskál. «Maromak halo ita liu husi moris-atan nian ba liberdade, husi tristeza ba ksolok, husi lutu ba festa, husi nakukun ba naroman. Ne’e duni ita dehan iha nia oin: aleluia!»: ne’e mak liafuan sira liturjia paskál judeu sira-nian. “Páskua iha, iha-ne’ebé selebra pasajen-enkontru ida-ne’e, iha ne’ebé Maromak mak nafatin halo ain-hakat dahuluk. Pasajen-proposta ezije pasajen-resposta ida: Maromak liu husi ema nia parte atu ema bele liu husi Maromak nia parte. Ba Maromak  ne’ebé mai, ema hatán ho ema nia bá; ba Maromak nia adventu nalian ema nia ézodu. Maria sente enkontru misteriozu akontese daudaun iha nia laran. Nia esperimenta páskua enkuantu hananu Magnificat. «Ha’u klamar hahí [magnifika] Na’i»: Maria tuir Maromak nia ain-hakat, nota ho maravilla forsa salvasaun nian ne’ebé nakfera no haksoit ho ksolok ba nia domin nia grandeza. «Maromak kbiit-na’in halo buat boboot mai ha’u»: iha nia Maromak hafoun kmanek sira páskua antiga nian, iha nia Maromak oras-ne’e realiza páskua foun”. (Maria Ko Ha Fong, Maria, donna della Pasqua in Maria Ausiliatrice, n. 4 2010)

BA MARIA, FETO PÁSKUA NIA

Oh Maria, Virjen Magnificat nian no feto Páskua nian,
tau matan ba mundu ne’ebé iha pasajen kontínua
maibé la hatene bá loos iha-ne’ebé
Ó mak matenek-na’in pasajen nian.
Iha Nazaré, ó-nia “sim”
Marka pasajen entre Testamentu Tuan no Foun.
Iha Ain Karim ó haklaken ó-nia Magnificat
Pasajen ba mundu foun.
Iha Belém ó partisipa iha Maromak nia pasajen husi lalehan ba rai.
Iha Jerusalém ho Simeaun nia profesia no ho ó-nia Oan ne’ebé lakon iha templu
Ó kumpri páskua interiór ida no ó sente surik ida sona borus ó fuan.
Iha Kaná ó provoka pasajen husi bee ba tua.
Iha Kalváriu ó sai sasin pasajen umanidade nian husi mate ba moris.
Iha senákulu ó simu hamutuk ho Kreda tomak páskua Espíritu nian.
Depoizde ó-nia “pasajen” iha lalehan,
ó la para atu sai auxiliadora ami-nia páskua nian,
kauza ba ami-nia ksolok.
Iha Kreda nia istória nia perkursu ami hetan ita iha ninia momentu desizivu hotu,
iha momentu sira bainhira rai-hun mutin mosu, bainhira moris natubun.
Kontinua asiste ami, oh Maria,
iha ami-nia pasajen oioin iha rai ne’e,
to’o iha pasajen definitiva ba lalehan,
atu to’o ba ó no ó-nia Oan Jezús Kristu, ami-nia Páskua.