Papa Francisco nia lia-menon iha Domingu IV Kuarezma nian

Maun no biin-alin sira, ‘ buongiorno!

Ohin Evanjellu hatudu mai ita Jezús ne’ebé fó hikas matan di’ak ba ma matan delek husi moris mai (kf Jo 9,1-41). Maibé milagre ne’e ema husi grupu oioin simu ho modu la di’ak. Ita bá haree ninia partikulár sira.

Maibé uluknanai ha’u hakarak dehan ba imi: ohin, imi kaer Evanjellu João nian no imi lee Jezús nia milagre ida-ne’e, furak liu modu oinsá João haktuir. Kapítulu 9, lee ih aminutu 2. Halo ita haree oinsá Jezús nia modu atu prosede no oinsá ema nia fuan prosede: ema nia fuan ne’ebé di’ak, ema nia fuan ne’ebé morna, ema nia fuan ta’uk-teen, ema nia fuan brani. Kapítul 9 Evanjellu João nian. Imi halo ohin, sei tulun barak imi. No ho maneira oinsá ema simu sinál ida-ne’e?

Uluknanai iha Jezus nia dixípulu sira,ne’ebé iha ema matan-delek husi moris mai nia oin sira monu ba gossip: sira husu se inan-aman mak sala ka nia (kf v. 2). Sira buka kulpadu ida; no ita dalabarak monu iha buat ne’e, basá kómodu: buka ema ne’ebé sala, duké halo pergunta dezafiadora sira ba moris. No ohin ita bele dehan: sá loos signifikadu mai ita kona-ba ema ne’e nia prezensa, saida mak husu mai ita? Hafoin, depoizde hetan kura, reasaun sira aumenta. Reasaun dahuluk mak husi sira ne’ebé besik, ne’ebé sétiku: “Ema ne’e sempre delek: imposivel atu nia agora haree, la’ós nia! Ema seluk”: setisizmu (cfr vv. 8-9). Ba sira labele simu buat ne’e, di’ak liu husik atu kontinua hanesan uluk (kf v. 16) no keta tama iha problema ida-ne’e. Sira ta’uk, ta’uk autoridade relijioza no sira la ko’alia kona-ba ne’e (kf vv. 18-21). Iha reasaun sira-ne’e hotu, emerje fuan sira ne’ebé taka hasoru sinál sira Jezús nian, tanba motivu oioin: tanba buka kulpadu ida, tenba la hatene hakfodak, tanba lakohi muda, tanba blokadu husi ta’uk. No situasaun barak hanesan ho ida-ne’e ohin. Iha buat ida ne’ebé loos duni mensajen husi ema ida nia sasin, mensajen ida Jezús nian, ita monu iha buat ne’e: ita buka esplikasaun seluk, ita lakohi muda, ita buka dalan sai nian elegante liután duké simu lia-loos.

Ida mesak ne’ebé reaje di’ak mak ema matan-delek: nia, haksolok atu haree, fó sasin kona-ba saida mak akontese ba nia ho modu simples liu: «Ha’u matan delek no oras-ne’e ha’u haree» (v. 25). Nia dehan lia-loos. Molok nia tenke husu esmola atu moris no sofre ema sira-nia prékonseitu siea: “nia kiak no delek husi moris mai, tenke sofre, tenke selu ba nia salan sira ka ninia bein sira-nian!”.Oras-ne’e, livre iha isin no iha espíritu, nia fó sasin kona-ba Jezús: nia la inventa buat ida no la subar buat ida. “Ha’u matan delek no oras ne’e ha’u haree”. Nia la ta’uk kona-ba saida mak ema sira sei dehan: esperiénsia moruk marjinalizasaun nian nia hatene hotu ona, ba moris tomak, nia sente ona iha an raisk indiferensa, desprezu husi ema sira ne’ebé liu, ne’ebé konsidera nia deskarte ida sosiedade nian, másimu util atu simu esmola husi ema nia pietizmu. Oras ne’e, hetan matan di’ak, nia la ta’uk ona atitude sira desprezu nian, basá Jezús haraik ba nia dignidade nakonu. No ida-ne’e klaru, akontese nafatin: bainhira Jezús kura ita, nia haraik hikas dignidade mai ita, dignidade husi Jezús nia kura, nakonu, dignidade ida ne’ebé sai husi fuan laran, ne’ebé foti moris tomak; no Nia iha sábadu, iha hotu-hotu nia oin, liberta nia no haraik matan di’ak ba nia hodi l ahusu buat ida, la husu mós obrigadu ida, no nia fó sasin. Ida-ne’e mak dignidade husi ema nobre ida, ema ida ne’ebé hatene hatene nia hetan kura no hetan fali kbiit, moris hi’as; moris hi’as ida ba vida…

Maun no biin-alin sira, ho personajen sira hotu ne’e Evanjellu ohin nian tua mó sita iha sena nia klaran, nune’e ita husu ba an rasik: sá loos pozisaun ne’ebé ita foti, saida mak ita  sei dehan? No liuliu, saida mak ita sei halo ohin? Hanesan ema matan-delek, ita hatene haree di’ak no sai ema ne’ebé gratu ba don sira ne’ebé ita simu? Ha’u husu: oinsá ha’u-nia dignidade? Oinsá ó-nia dignidade? Ita fó sasin kona-ba Jezús ka ita halekar krítika sira no suspeitu sira? Ita ema livre hasoru prékonseitu sira ka ita bá hamutuk ho sira ne’ebé habelar negativizmu no gossip sira? Ita haksolok atu dehan katak Jezús hadomi ita, salva ita ka, hanesan ho inan-aman ema moris matan-delek ne;e nian, ita husik atu ta’uk kona-ba saida mak ema hanoin hadadur ita? Ema fuan morna sira ne’ebé la aseita lia-loos no la iha barani atu dehan: “Lae, buat loloos mak ne’e”.  Liután, oinsá ita simu difikuldade sira no indiferensa sira husi ema seluk? Ita simu ema sira ne’ebé iha limitasaun barak iha moris? Fízika, hanesan ema matan-delek ne’e; sosiál, hanesan ema husu esmola sira ne’ebé ita hasoru iha lurón? No ida-ne’e ita simu ho ko’alia aat ka nu’udar okaziaun atu sai besik ba sira ho domin?

Maun no biin-alin sira, ohin ita husu grasa atu loron ba loron hakfodak ba Maormak nia don sira no atu haree sirkunstánsia oioin moris nian, ida difisil liu mós atu aseita, nu’udar okaziaun sira atu halo di’ak, hanesan Jezús halo ho ema matan-delek. Na’i-Feto tulun ita ih abuat ne’e, hamutuk ho S. José, ema justu no fiél.