1. MARIA IHA UMANIDADE NIA ESPETATIVA NIA NAKUKUN LARAN

Iha  tempu ne’e, ita hakarak dirije ho modu espesiál ba Maria. Iha «kalan» espetativa Adventu nian hahú atu nabilan «fitun dadeersaan» loos nian ida. Defaktu, hanesan fitun ne’e hamutuk ho «rai-hun mutin» mai uluk molok loron-matan sa’e, nune’e Maria husi kedas ninia imakulada konseisaun mai uluk Maksoi’n «loron-matan justisa nian» nia hiit an mai, iha istória ema nian. Maria nia prezensa iha Israel nia leet – la hatudu an iha ema sira nia matan iha ninia tempu ne’ebá  maibé, nabilan maka’as iha Na’i Rohan-Laek nia matan (kf João Paulo II, Redemptoris Mater, 3).

2. MARIA IHA MISTÉRIU LIAFUAN HALO AN BA EMA

Se loos duni katak «iha mistériu Liafuan halo an ba ema de’it mak ema nia mistériu hetan naroman», presiza aplika prinsípiu ne’e ho modu partikulár liu ba «oan-feto husi jerasaun umana» exesionál, ba «feto» estraordinária ne’ebé sai Kristu nia Inan. Iha Kristu nia mistériu de’it mak bele klarifika didi’ak ninia mistériu. Kreda husi inísiu kedas buka lee hanesan ne’e duni: mistériu inkarnasaun halo atu Kreda bele penetra no klarifika di’ak liután mistériu Liafuan halo an ba ema nia Inan nia mistériu. Iha aprofondimentu ida-ne’e, iha importánsia desiziva Konsíliu Éfezu ian (tinan 431),  iha-ne’ebé, ho ksolok boot ba sarani sira, konfirma tiha Maria nia maternidade divina nu’udar verdade fiar Kreda nian (João Paulo II, Redemptoris Mater, 4).

3. MARIA IHA PEREGRINASAUN FIAR MAROMAK NIA POVU NIAN

«Peregrinasaun fiar nian» refere iha-ne’e mak ida iha-ne’ebé «Rahun-Di’ak virjen avansa», hodi rai fielmente ninia uniaun ho Kristu.  Nune’e, ligasaun rua ne’ebé liga Maromak nia Inan ba Kristu no ba Kreda, hetan signifikadu istóriku ida. La’ós de’it istória Virjen Maria nian, kona-ba ninia itineráriu pesoál fiar nian no kona-ba «parte di’ak liu», che nia hetan iha mistériu salvasaun nian, maibé mós Maromak nia povu nia istória, ema hotu ne’ebé hola parte iha peregrinasaun hanesan fiar nian.  Maria bá uluk nune’e nia sai figura Kreda nian iha fiar, iha karidade no iha uniaun perfeita ho Kristu. Ninia bá uluk nu’udar figura, ka modelu, refere ba mistériu íntimu Kreda nian, iha-ne’ebé nia kumpre ninia misaun salvífika rasik hodi tau hamutuk iha an rasik – hanesan Maria – kualidade sira inan nian no virjen nian. Kreda mak virjen ne’ebé «rai didi’ak nia fiar íntegra no moos nian ba Espozu» no «sai mós inan, basá nia hahoris oan sira ba moris foun no imortál, ko’us hodi Espíritu Santu nia kbiit» (João Paulo II, Redemptoris Mater, 3).

4. MARIA, OBEDIENTE IHA FIAR

«Iha anunsiasaun Maria abandona an kompletamente ba Maromak, hodi manifesta «obediénsia fiar nian» ba Ida-ne’ebé ko’alia ba nia liuhusi ninia manu-ain no hodi fó «obediénsia tomak intelektu no vontade nian». Ne’e duni nia hatán, ho ninia «ha’u» umanu, femininu tomak, no iha resposta fiar nian ida-ne’e, kontein kooperasaun perfeita ho «Maromak nia grasa ne’ebé prevene no tulun» no disponibilidade perfeita ba Espíritu Santu nia asaun, ne’ebé «halo perfeitu fiar kontinuamente liuhusi ninia don sira». Maromak moris nia liafuan, ne’ebé anju fó hatene ba Maria, refere ba nia an rasik: «Ó sei ko’us oan-mane ida, ó sei tur ahi nia» (Lc 1,31). Hodi simu anúnsiu ida-ne’e, Maria ai «Na’i nia Inan» no iha nia sei kumpre mistériu divinu Inkarnasaun nian: «Aman mizerikórdia nian hakarak atu inan ne’ebé hetan predestinasaun mai uluk Inkarnasaun». No Maria fó konsentimentu ida-ne’e, depoizde rona manu-ain nia liafuan hotu. Nia dehan: «Ha’u mak ne’e, ha’u mak Na’i nia atan; halo iha ha’u buat ne’ebé ita hateten» (Lc 1,38). Maria nia fiat ida-ne’e – «halo iha ha’u» – nia deside husi parte umana nian kona-ba mistériu divinu nia realizasaun» (João Paulo II, Redemptoris Mater, 13).

5. MARIA, DOSIL BA MAROMAK NIA LIAFUAN

«Hanesan Abraun, patriarka Maromak nia povu nian, nune’e mós Maria, iha ninia dalan fiar filiál no maternu, «nia fiar hasoru esperansa hotu». Liuliu iha iha etapa ruma dalan ne’e nian bensan ne’ebé haraik ba «nia ne’ebé fiar», hatudu sai ho evidénsia partikulár. Fiar katak «abandona an» ba lia-loos Maromak moris nia liafuan nian, hodi hatene rekoñese ho haraik-an «oinsá Na’i nia  hanoin ita labele siik no nia dalan sira susar atu tuir» (kf Rm 11,33). Maria, hodi Na’i Leten Aas Bá nia hakarak, tuir ona «dalan sira susar atu tuir» no hatene Maromak nia «hanoin ne’ebé ema labele siik», nia moris tuir iha nakukun fiar nian, hodi aseita ho fuan tomak no nakloke buat ne’ebé Maromak hatuur ona nu’udar ninia planu» (João Paulo II, Redemptoris Mater, 14).

6. MARIA, SARAN-AN TOTALMENTE BA MAROMAK

Bele dehan katak Maria nia konsentimentu ba maternidade mak rezultadu, liuliu, husi ninia saran-an totál ba Maromak iha virjindade. Maria aseita ninia eleisaun ba Maromak nia Oan nia Inan, ho domin esponsál [kaben-na’in nian] ne’ebé «konsagra» ema ida totalmente ba Maromak. Tanba domin ne’e nia kbiit, Maria hakarak «saran an ba Maromak» ba nafatin no iha buat hotu, hodi moris ninia virjindade. Liafuan sira: «Ha’u, Na’i nia atan mak ne’e», esprime realidade katak husi inísiu kedas nia simu no komprende maternidade an rasik nian nu’udar don totál an rasik nian atu serví Maromak Leten Aas Bá ninia projetu salvasaun. No ninia partisipasaun materna ba Jezús Kristu, nia Oan nia moris, nia hala’o ho modu korrespondente ho ninia vokasaun ba virjindade. Maria nia maternidade, nakonu ho atitude esponsál «Na’i nia atan nian», dimensaun dahuluk no fundamentál ne’ebé Kreda konfesa no proklama (João Paulo II, Redemptoris Mater, 39).

7. MARIA, ATAN-FETO FIÉL BA NA’I

Maria fiar katak buat ne’ebé Na’i dehan ba nia sei sai tuir loloos duni. Nu’udar virjen, nia fiar katak nia sei ko’us no tur ahi oan-mane ida: «Santu», korresponde ho naran «Maromak Oan» nian,  «Jezús» (=Maromak ne’ebé salva) nia naran. Nu’udar Na’i nia atan-feto, nia mantein perfeitamente fiél ba Oan-Mane ne’e nia pesoa no misaun. Nu’udar inan «hodi nia fiar no obediénsia… nia tur ahi moris Aman nia Oan rasik iha rai, lahó kontaktu ho mane ida, maibé hodi Espíritu nia hamahan an». Ba motivu sira-ne’e ba Maria «Kreda justamente fó onra ba nia ho kultu espesiál. Husi kedas tempu antigu liu… Kreda venera nia ho títulu “Maromak nia Inan”, iha-ne’ebé nu’udar sira-nia mahein, sarani sira hamulak atu hetan protesaun husi nia hasoru perigu no nesesidade hotu». Kultu ida-ne’e mak kultu singulár ida: iha nia iha no esprime ligasaun kle’an ne’ebé eziste entre Kristu nia Inan no Kreda. Nu’udar virjen no inan, Maria sai ba Kreda «modelu ba nafatin». Ne’e duni, bele dehan liuliu iha aspetu ida-ne’e, katak, nu’udar modelu ka, di’ak liu nu’udar «figura», Maria prezente iha Kristu nia mistériu prezente ho modu konstante mós iha Kreda nia mistériu (João Paulo II, Redemptoris Mater, 42).

8. MARIA, MODELU KREDA NE’EBÉ FIAR

Kreda «sai inan… hodi simu ho fidelidade Maromak nia liafuan». Hanesan Maria ne’ebé fiar uluk, hodi simu Maromak nia liafuan ne’ebé revela ba nia iha anunsiasaun, no hodi sai fiél iha prova sira hotu to’o iha Krús, nune’e mak Kreda sai inan bainhira, hodi simu ho fidelidade Maromak nia liafuan, «ho pregasaun no batizmu nia hahoris ba moris foun no imortál oan sira, ne’ebé nia ko’us hodi Espíritu Santu no noris husi Maromak». Karakterístika «materna» Kreda nian espresa tiha ona ho modu partikularmente dinámiku iha Apóstolu ema sira nian, bainhira nia hakerek: «Ha’u nia oan doben sira, dala ida tan, nu’udar inan ida wainhira nia atu tur ahi, ha’u moras mós ba imi to’o tempu  ne’ebé Kristu moris ona iha imi» (Gal 4,19). Iha Saun Paulo nia liafuan sira-ne’e soi pasajen interesante ida kona-ba konxiénsia materna Kreda primitiva [dahuluk] nian, liga ho ninia servisu apostóliku iha ema sira leet. Konxiénsia ne’e permite uluk no ohin ba Kreda atu haree konstantemente mistériu nia moris no ninia misaun nian tuir ezemplu Inan ba Oan,  «oan boot iha maun-alin barak sira leet» (Rm 8,29) (João Paulo II, Redemptoris Mater, 43).

 9. MARIA, MODELU INAN-KREDA NIAN

Bele dehan katak Kreda aprende husi Maria niinia maternidade rasik mós: nia rekoñese dimensaun materna ninia vokasaun nian, liga esensialmente ba ninia natureza sakramentál, «hodi kontempla ninia santidade misterioza, hodi banati tuir ninia karidade no hodi kumpre fielmente Aman nia vontade». Se Kreda mak sinál no instrumentu uniaun íntima ho Maromak, nia sai nune’e tan motivu ninia maternidade nian: basá, hodi moris husi Espíritu, «nia hahoris» oan-mane no oan-feto sira família umana nian ba moris foun ida iha Kristu. Tanba, hanesan Maria tau an ba servisu mistériu inkarnasaun nian, nune’e mós Kreda tau an ba servisu mistériu adopsaun oan sira-nian liuhusi grasa. Tempu hanesan, tuir Maria nia ezemplu, Kreda mantein nu’udar virjen fiél ba ninia espozu: «Nia mós virjen, ne’ebé rai dia’k fiar íntegra no moos ba espozu». Defaktu, Kreda mak Kristu nia espoza, nu’udar ita haree momoos iha Surat paulina sira (Ef 5,21); (2Cor 11,2) no husi denominasaun joanina: «Bibi-Oan nia  espoza» (Ap 21,9) (João Paulo II, Redemptoris Mater, 43).