Simon Srugi moris iha Nazaré iha loron 12 Juñu 1877, nia mak oan ikun husi sira na’in sanulu, bainhira nia iha tinan 3 nia lakon ninia mamá no papá. Nune’e nia Avó mak tau matan ba nia. Iha tinan 1888 nia tama iha orfanatu Katóliku iha rai Belém, iha ne’ebá mak nia nia sai boot no aprende buat barak kona-ba ninia edukasaun no mós nia moris espirituál. Bainhira nia iha tinan 16 nia hakarak no husu atu sai Salezianu ida. Superiór sira haruka nia ba iha Oratório, no frekuenta  eskola agríkula iha Beit Gemál, iha ne’ebá nia remata nia estudu sira no tama iha Novisiadu no sai Irmaun salezianu (Koajutór/Bruder) no iha fatin ne’ebá mak nia dedika nia an tomak atu hala’o servisu durante  tinan 50 nia laran.

Nia hanesan Samaritanu ne’ebé di’ak

Iha ninia misaun nia, halao knaar hotu ho laran-manas no domin boot, nia hanorin mós labarik Musulmanu sira no sira hanaran nia “Mu’allem Srugi”  ne’ebé hakarak dehan “nia midar hanesan bani-been”.  Nia servisu hamutuk ho agrikultór sira hodi hala’o knaar ho justisa  no hakmatek.  Nia sai hanesan enfermeiru ida, no tanba iha rejiaun ne’ebá la iha médiku ne’ebé bele ajuda sira bainhira moras, nune’e aldeia 50 mak laran-metin atu konsulta ba nia bainhira moras, no ema sira ne’e kuaze ema hotu ne’ebé kiak no presiza liu. Nia sai hanesan Samaritanu di’ak ne’ebé hatene simu moras sira ne’e, hodi tau matan ba sira, hamoos, kura kanek sira, trata sira ho delikadeza boot no nia mos aproveita koalia ba sira kona ba Jezús no Maria. Ema-moras sira hotu dehan katak “médiku sira seluk laiha liman ne’ebé simu bensaun husi Maromak hanesan Señor  Srugi, ninia liman iha kbiit ne’ebé boot husi Alá (Maromak)”.  Nia laran-maus no haraik-an óiu. Don Bosco hakarak atu Ninia Koajutór sira hela hamutuk ho povu kiak sira no lori ba sira Maromak nia Liafuan Di’ak liu husi hahalok no orasaun. Dala barak mak ema mai lori sira nia oan sira atu nia bele fó bensan, tanba iha aldeia balun ne’ebé sira sente katak iha klima ne’ebé eziste espíritu aat nian, nune’e sira mai iha Nia no sira sente katak nia bele duni espíritu aat sira ne’e ho ninia liman ne’ebé nakonu ho Maromak nia bensan.

“Sira Maromak nia oan sira “

 Srugi haree ninia knaar nu’udar sevisu ba maun-alin sira. Ida ne’e hanesan hahalok Evanjellu nian ida. Tanba ne’e  mak nia fó ninia an tomak atu hala’o servisu ho laran-manas hodi serví maun-alin sira iha ninia misaun, liuliu iha tempu asisténsia nian. Nia nunka lakon pasiénsia ida ba tinan barak nia laran. No ida-ne’e mak rezultadu husi ninia haka’as an rasik; nia dehan; “ Ha’u sei tau ha’u nia an no matenek atu bele manán tentasaun sira salan nian, liuliu pasiénsia-laek no hirus sira. Ha’u sei hasoru terus hotu ho hakmatek no nonook. Pasiénsia nia hun mak Domin. Nia hala’o knaar hotu tan domin, Nia nafatin hala’o nia knaar sira hotu ho reponsabilidade boot. Ba nia atu ajuda ema seluk mak misaun ne’ebé nia nafatin hala’o tanba Nia sente katak buat hotu ne’ebé nia halo ba ema ida, nia halo ba Maromak rasik. Bainhira fó sasin kona ba nia moris, ema dehan nia ida ne’ebé simples liu. Ninia ko’alia no hahalok hatudu ninia respeitu ba ema ida-idak hodi la haree ba Relijiaun ka rasa. No razaun hotu ne’ebé book nia atu halo ida-ne’e mak “Haree Maromak nia ilas iha ema ida-idak ne’ebé la hanesan”. Ho ninia hahalok sira ne’e, ema hanaran nia “ Anju”, ba sira nia hanesan “ Maromak” nune’e Musulmanu sira hanaran nia “ Muàllem”  ne’ebé hakarak dehan “ Mestre”

 Maromak nia imajen

Iha Komunidade Salezianu nia sorin governu iha preokupasaun ba povu sira tanba; mosu Nasionalizmu hodi la iha komprensaun ba malu hodi harii  ida-idak nia nia hanoin nune’e hamosu divizaun oioin entre povu sira. Povu sira ne’e la sente kontente ho hahalok sira ne’e no hakarak atu Irmaun Simon hamutuk atu suporta sira, tanba sira sente katak ho ninia autoridade morál bele manán ema boot sira nia hanoin. Maibé Irmaun Simon buka atu tulun ema sira ne’e atu bele tau laran-metin ba sira nia ukun-na’in sira (Governu). Tanba ba nia, ukun-na’in sira nia knaar mak fó moris no fó domin, no sira mak Maromak nia imajen;se ema ofende ninia na’i-ulun sira ne’e dehan katak sira falla atu hahii no hadomi Maromak, no ho nune’e mak  nia hatudu niniafFiar ne’ebé boot liu ba Maromak. Nia dehan “ Ha’u sei hatudu ha’u nia respeitu boot liu ba ha’u nia Diretór, tanba nia kaer knaar iha Maromak nia fatin. Ha’u sei la fó susar ba nia, tanba ema ne’ebé hasusar ninia diretór, nia hasusar Maromak rasik. Bainhira ninia diretór husu buat ruma ba nia, nia lalais kedas atu hatán; “Sin, Amu”. Ninia obediénsia hanesan ema matan-delek ida nian, katak ho kompromisu boot.

 “Tau matan didi’ak ba nia, hakerek Ninia liafuan no hahalok sira hotu, tanba ita sei haree nia hanesan Santu ida” (Padre Michele Rua)

Bainhira Santu sira hasoru malu, sira komprende no hadomi malu. Ida-ne’e akontese ho Beatu Michele Rua bainhira ba vizita komunidade salezianu sira nian iha  Palestina no iha ne’ebá sira hasoru Simon Srugi. Ba dala uluk iha tinan 1895 mak sira hasoru malu no ba dala rua  iha tinan 1908 sira  ko`nese malu  kle’an liu tan, tanba nia hahú loke an ba Don Rua, ho ninia laran-manas iha apostolad- halo Don Rua sente ninia  dalan ne’ebé furak atu to’o iha Santidade. “Tuir didi’ak imi nia belun ne’e. Nia dehan ba salezianu sira seluk”. Nia habiit nia an ho sakramentu  Eukaristia. Iha tempu ne’ebé livre nia tuur no kontempla Santíssimu Sakramentu. Bainhira iha tinan 1908, Pe. Rua ba vizita komunidade Beit Gemál, dala ida tan  hateten:  “Tau matan didi’ak ba nia, hakerek ninia liafuan no hahalok sira hotu, tanba ita sei haree nia hanesan Santu ida”. 

Tau marka nafatin ba nia hahalok sira loroloron. Nia mak belun boot ida, nia mak santu ida, sira hotu konvensidu ho Don Rua nia liafuan sira, no liuuliu Ir. Simon nia labarik sira ne’ebé nia prepara iha nia katekeze ba primeira komuñaun. Nia hatene oinsá prepara labarik sira ne’e nia fuan atu bele simu Eukaristia santa iha sira-nia fuan, atu nune’e sira sei nunka haluha Jezús iha sira nia esperiénsia moris nian.

Ninia servisu maka’as halo nia hetan moras, no nia konsuma nia moris tomak ba misaun, Nia hetan moras malaria no nia mate iha loron 27 fulan Novembru 1943, ho tinan 66. Ninia mate sai hatudu sai ema nia apresiasaun boot ida ba nia, tanba ema barak liu mak mai partisipa, liuliu nia belun kiak sira. Ema hakoi ninia isin mate iha Beit Gemál hamutuk ho  S. Estevão nia rate.

Nia sai nu’udar veneravel iha loron 2 Abríl 1993.