Lucas aprezenta perfíl furak liu no diversifikadu Maria nian iha Bíblia. Ba evanjelista Lucas, Jezús nia dixípulu mak ida-ne’ebé rona ninia bolun/apelu, tuir Nia no aprende ho Nia iha dalan (Lc 5,10s; 13,22). Sai aprendíz Jezús nian signifika mós halo parte ba Ninia komunidade, sai peregrinu/a iha fiar no partisipa iha Jezús nia kauza, katak Maromak nia Reinu.

Maktuir Jezús nian mak ida-ne’ebé “rona Maromak nia Liafuan ho fuan jenerozu, rai iha nia fuan no fó fuan iha perseveransa” (kf Lc 8,15: esplikasaun ai-knanoik fini no tipu rai). Novidade boot Lucas nian mak aprezenta Maria nu’udar ilas moris Jezús nia eskolante nian.

Ita bele halo rezumu kona-ba Maria nia karakterísitka sira tuirmai ne’e iha evanjelista datoluk: maktuir Jezús nian, peregrina iha fiar, sinál Maromak nia opsaun ka hilin ba kiak sira no feto ne’ebé Espíritu Santu kontempla.

(1) Maktuir Jezús nian: Maria realiza kualidade bázika tolu dixípulu fiél nian. Nia simu Maromak nia Liafuan ho fiar (relatu anunsiasaun nian: Lc 1,28-38), rai Liafuan iha nia laran no medita, hodi konfronta Liafuan ho faktu sira (Lc 2,19 no Lc 2,51) no halo Liafuan moris ne’e fó fuan; tanba nia ema ida fiar maka’as (“rahun di’ak ba ita basá fiar”: Lc 1,40) no Mesias nia Inan (“rahun di’ak ba knotak ne’ebé ko’us ó no susun-matan ne’ebé fó susu ba ó”, hatudu momoos elojiu ba maternidade biolójika. Maibé Jezús hatán: “Rahun di’ak liufali ba sira ne’ebé rona Maromak nia Liafuan no moris tuir” (Lc 11,27). Testu ne’e la’ós krítika ida ba Maria, testu ne’e hatudu sai ninia importánsia loloos. Maternidade mak konsekuénsia no espresaun ninia fiar nian. Iha sentidu ne’e mós, Lucas halo filafali reflesaun kona-ba espresaun ikus nian iha enkontru ho familiár sira, ho espresaun: “Ha’u-nia inan no ha’u-nia maun-alin sira mak sira ne’ebé rona Maromak nia Liafuan no morist tuir”(Lc 8,21). Ne’e duni, iha prioridade fiar nian, enkuantu adezaun ba Jezús no ninia kauza, liufali faktu sai Jezús nia inan.

(2) Peregrina iha fiar: Lucas de’it mak haktuir Simeão nia liafuan ba Maria: “Surik ida sei sona borus ó-nia klamar” (Lc 2,25). La refere ba Maria nia sofrimentu iha oras krús nian, basá iha evanjellu sinóptiku sira, Jezús mate mesak no Maria la inklui iha feto sira ne’ebé hateke husi dook nia leet. Surik iha sentidu metafóriku. Nia refere ba Jezús, nu’udar Aman nia liafuan-jestu, tuir Ebreu 4,12s: “, Maromak nia liafuan moris no book maka’as, kroat liu fali surik ida ho kroat rua, ne’ebé bele tesi ketak klamar no espíritu, ruin no bokur, no bele hatene loloos buat ne’ebé ema hanoin no hakarak iha nia fuan. La iha buat ida ne’ebé subar husi Nia”. Maria, hanesan eskolante sira seluk Jezús nian, la hatene buat hotu. Nia deskobre hodi halo dalan espirituál. Iha sentidu ne’e, relatu kona-ba lakon Jezús iha templu konfirma katak Maria no José la komprende, iha momentu ne’ebá, Jezús nia liafuan no nia jestu sira (Lc 2,41-50). Tanba ne’e duni, nia presiza reflete no buka sentidu faktu sira-nian. Interpretasaun foun ne’ebé Jezús fó ba Lei, ba sábadu, ba templu no ba tradisaun  sira kuestiona ninia maktuir sira, lori konflitu no provoka iha sira mudansa iha sira-nia vizaun relijioza. Sai surik ida! Maria liu husi surik kroat Liafuan nian no nia sai buras.

(3) Sinál Maromak nia opsaun ba kiak sira: Lucas mak evanjelista ne’ebé dezenvolve liután dimensaun sosiál Liafoun Di’ak Jezús nian. Koerente ho orientasaun ida-ne’e, nia aprezenta Maria nu’udar feto kiak, deskoñesida husi rai Nazaré iha Galileia. Jezús moris iha fatin ida lahó rekursu sira no falun ho neras (Lc 2,12). Tanba sira kiak, Jezús nia inan-aman oferese manu-lakateu iha templu, envezde bibi-oan (Lc 2,24). Maria nia knananuk, hanaran “Magnificat” halo rezumu ho forma poétika, Jezús nia proposta iha Rahun-Di’ak sira (Lc 2,46-55 kompara ho Lc 6,20s). Sinaliza, ho klareza, katak Liafoun-Di’ak Jezús nian propoin mudansa iha ema nia atitude sira no iha estrutura sosiál sira. Maromak hateke ba sira ne’ebé kiak liu, basá sira mak presiza liu. Ninia mizerikórdia hela ba nafatin.

(4) Feto ne’ebé Espíritu Santu kontempla: Iha Lucas, Jezús hahú misaun hodi hanoin Isaías nia profesia: “Na’i nia Espíritu horik iha ha’u” (Lc 4,14). Espíritu mak serbisu iha Jezús no iha ninia maktuir sira, depoizde Pentekostes. Lucas aprezenta Maria nu’udar feto ne’ebé “Leten Aas Bá nia Lalatak” hamahan nia, atu nia bele ko’us Jezús. Nia mós partisipa iha komunidade ne’ebé prepara Espíritu nia hiit an mai (Apóst 1,14). Ne’e duni, Espíritu kontempla Maria ba dala rua; iha Jezús nia moris no iha komunidade sarani nia moris, depoizde Jezús nia moris-hi’as.

Ho Lucas, ita deskobre Maria nia karakterístika orijinál sira. “Sim” ne’ebé nia hateten iha inísiu ninia juventude, hafoun iha moris ninia lala’ok bá oin. Nia liu husi krize sira no situasaun dezafiadora sira, ne’ebé halo nia buras no la’o nafatin iha adezaun ba beibeik ba Na’i. Maria fó hanoin mai ita katak Maromak hili liuliu ema simples no haraik-an sira atu hahú Maromak nia Reinu, kria hikas fali umanidade no kosmos. Husi Magnificat, ita rona apelu atu hafoun relasaun interpesoál, ekonómika, polítika no ekolójika sira. Maria simboliza ema iha konstrusaun, nakloke ba Maromak, ne’ebé Espíritu Santu kona, hodi kuda fuan solidáriu ida. Karakterístika mariana sira-ne’e inspira atitude  sira moris sarani ida-idak nian no Igreja-komunidade nian.

Ita simu bolun atu sai dixípulu fiél sira Jezús nian, hodi rona, simu, rai iha fuan no pratika Liafuan. Ita hafoun ita-nia “sim”, maski iha krize nia laran, basá ita hatene katak “Maromak hadomi tebes ita” (Ef 1,6). Hanesan Maria, ita haboot fuan ne’ebé hatene agradese ba Maromak, hahí Nia ba di’ak hotu nia Nia halo iha ita no liuhusi ita. No ita kompromete an ba solidariedade no sidadania planetária, hodi harii sosiedade ida ne’ebé besik liután ba Maromak nia projetu.