Papa Francisco nia lia-menon ba Salezianu sira ne’ebé to’o iha Roma ba Artemide Zatti nia kanonizasaun iha 8 Outubru 2022.

 

Maun no biin-alin salezianu sira, bondia no bemvindu!

Ha’u agradese Reitór-Mor ba ninia aprezentasaun; ha’u kumprimenta Konsellu Jerál, Kardeál sira no Bispu Salezianu sira – sira barak! –; ha’u haksolok simu peregrinu sira husi Boretto, Artemide Zatti nia rain moris, no sira ne’ebé mai husi Argentina no Filippinas; ha’u kumprimenta membru sira Família Saleziana nian mai husi rai lubuk ida mundu nian, ho modu espesiál Salezianu koajutór sira. No saudasaun espesiál ba ema ne’ebé simu grasa kura nian liuhusi intersesaun Beatu nian, ne’ebé aban ha’u haksolok atu kanoniza. Ha’u hakarak hanoin hikas ninia figura husi pontudevista haat.

Uluknanai, nu’udar migrante. Salezianu sira to’o iha Argentina iha 1875 no iha momentu dahuluk sira hala’o sira-nia apostoladu iha Buenos Aires. Iha Buenos Aires sira la bá iha bairru importante sira, sira ba iha Boca, iha-ne’ebé iha komunista sira, sosialista sira, sira ne’ebé han amlulik sira! Iha-ne’ebá mak sira bá, no iha fatin sira seluk, liuliu ba imigrante italianu sira. Artemide koñese salezianu sira iha Bahía Blanca, iha-ne’ebé iha 1897 ho ninia família sira to’o husi Italia. Infelizmente, migrante barak lakon valór sira fiar nian, hotu-hotu preokupa ho serbisu no problema sira ne’ebé sira hasoru. Maibé Zatti sira, agradese ba Maromak, mak exesaun ida. Partisipasaun ba moris komunidade sarani nian, relasaun kordiál ho amlulik sira, orasaun hamutuk iha uma, frekuénsia ba sakramentu sira la lakon. Artemide sai boot iha ambiente sarani di’ak liu no, hodi padre Carlo Cavalli nia sai tasak iha hilin ba vida saleziana sai tasak.

Aspetu daruak, “parentesku”: nia sai parente ba ema kiak hotu; ne’e mak Zatti nia parentesku. Tuberkuloze ne’ebé kona nia iha idade tinan 20 parese hakotu mehi hotu, maibé tan kura liuhusi Maria Auxiliadora nia intersesaun,  Artemide dedika ni amoris tomak ba ema moras sira, liuliu ba kiak sira, ba abandonadu sira no sira ne’ebé ema tau sees. Ospitál San José no Sant’Isidro mak rekursu sanitáriu folin boot no úniku atu kura liuliu ema kiak sira Viedma no rejiaun Rio Negro nian: Zatti nia eroízmu halo sai fatin atu naksora Maromak nia domin, iha-ne’ebé kura saude sai esperiénsia salvasaun nian, Iha pedasu rai patagónia nian ne’ebé ita-nia Beatu nia moris hala’o bá, hakerek tiha pájina ida Evanjellu nian: Samritanu Di’ak ne’ebé hetan iha nia fuan, liman no paixaun, liuliu b aki’ik sira, kiak sira, ikus sira. Nune’e ospitál ida sai tiha “Aman nia Pouzada”, sinál Kreda ida nian ne’ebé hakarak sai riku ho don sira umanidade no Grasa nian, horik-fatin domin Maromak no maluk nian, fatin saude nian nu’udar peñór salvasaun nian. Loos duni katak ida-ne’e tama iha vokasaun saleziana: salezianu sira mak edukadór boot sira fuan nian, afetividade nian, vida sosiál nian; edukadór boot fuan nian.

Ospitál no ema kiak sira nia uma, ne’ebé nia vizita loron kalan no loron hodi la’o ho bisikleta, mak ninia misaun nia fornteira. Nia moris saran-an totál ba Maromak no konsagrasaun ninia kbiit tomak ba maluk ni adi’ak. Serbisu intensu no disponibilidade kolen-laek ba ema koan sira nia nesesidade sira mai husi ninia uniaun kle’an ho Na’i: orasaun konstante, adirasaun eukarístika naruk, orasaun rozáriu nian. Artemide mak ema ida komuñaun nian, ne’ebé hatene serbisu ho ema seluk: Irmán sira, médiku sira, enfermeiru sira; no ho ninia ezemplu no ninia konsellu nia forma ema sira, plasma ema nia konxiénsia sira, konverte fuan sira.

Iha fatin datoluk ita haree nia nu’udar koajutór salezianu. Ita hanoin hikas sasin furak ne’ebé nia fó iha 1915 iha Viedma, iha okaziaun inaugurasaun monumentu ida nu’udar memória ba padre Evasio Garrone, salezianu minsionáriu ne’ebé Artemide konsidera nu’udar benfeitór notavel. Iha sirkunstánsia ne’e nia halo deklarasaun ida-ne’e: «Se ha’u di’ak, isin di’ak no iha kondisaun atu halo di’ak uitoan ba maluk ne’eb’e moras, ha’u deve Padre Garrone, Doutór, ne’ebé haree ha’u nia saude loron ba loron sai aat ba beibeik, tanba ha’u kona tuberkuloze ho mear raan maka’as, nia dehan ho modu desididu mai ha’u katak, se ha’u lakohi remata hanesan ema barak seluk, ha’u tenke halo promesa ida ba Maria Auxiliadora atu hela nafatin iha nia sorin, hodi tulun nian tau matan ba moras sira, ne’ebé nia, hodi laran metin iha Maria, sei kura ha’u. Ha’u fiar, basá ha’u hatene liuhusi fama katak Maria Auxiliadora tulun nia ho modu vizivel. HA’U PROMETE, tanba ida-ne’e mak  sempre sai ha’u-nia hakaran atu tulun ha’u-nia maluk iha buat hotu. No tanba Maromak rona ninia atan, HA’U HETAN KURA». Ha’u fiar, ha’u promete, ha’u hetan isin di’ak. Lia fuan tolu hakerek iha-ne’ebá.

Moris ne’ebé nia rekupera la’ós ona ninia propriedade: nia sente katak nia moris  tomak ba ema kiak. Verbu tolu «ha’u fiar, ha’u promete, ha’u hetan isi di’ak» esprime bensan no konsolasaun ne’ebé kona Artemide nia moris. Nia moris misaun ne’e iha komuñaun ho maun-alin salezianu sira: ni amak ida uluk atu prezente iha momentu komunitáriu sira no ho ni aksolok no simpatia anima fratenidade.

Karakterístika dahaat no ikus ne’ebé ha’u hakarak evidensia: nia mak intersesór ba vokasaun sira. No ha’u esperimenta ida-ne’e. Ha’u dehan ba imi ha’u-nia esperiénsia pesoál. Bainhita ha’u Provinsiál Jezuita sira-nian iha Argentina, ha’u koñese Artemide Zatti nia moris, ha’u lee ninia biografia no ha’u konfia ba mia pedidu ba Na’i ba vokasaun santa sira ba vida konsagrada laikál ba Kompañia Jez’u snian. Husi momentu ami harohan liuhusi ninia intersesaun, koajutór foin-joven sira aumentu; no sira persevera no empeña an maka’as. Nune’e ha’u  fó sasin kona-ba grasa ida-ne’e ne’ebé ami simu.

No iha sentidu ne’e, ha’u hakarak subliña importánsia vokasaun Irmaun sira0nian. Ha’u haree iha Kompañia Jezús nian no ha’u hatene katak bele dehan ida-ne’e mós iha Salezianu sira. Irmaun sira iha karizma espesiál ne’ebé haburas iha orasaun no iha serbisu. No sira halo di’ak ba Kongregasaun tomak. Sira ema piedade nian, haksolok, serbisu-na’in. Iha sira la haree “kompleksu nferioridade nian:, lae, sira ema tasak; sira la sente kompleksu tanba sira la sai amlulik, no sira la aspira atu sai diákonu, lae, irmaun sira; sira lakohi promosaun: irmaun, basá rikusoin hoti ha ne’ebá. Sira konxiente kona-ba sira-nia vokasaun no hakarak hanesan ne’e duni (kf Lettera a don Cayetano Bruno, 1986).

Ba imi, koajutór doben sira, obrigadu, obrigadu! Atu imi bele sai ema ne’ebé agradese ba don bolun nian ida-ne’e, ne’ebé fó sasin partikulár kona-ba vida konsagrada, nune’e propoin ba foin-sa’e sira nu’udar forma moris evanjéliku ba ki’ik no kiak sira-nia servisu.

Obrigadu ba imi hotu, maun no biin-alin sira, tanba mai festeja Artemide Zatti nia kanonizasaun. Ha’u fó bensan ba imi ho fuan, ba sira ne’ebé labele mai mós tanba idade eh kondisaun saude nian ka kondisaun bolsu nian! Ha’u fó bensan ba hotu, No ha’u husu halo favórharohan mai ha’u. Obrigadu!