Papa Francisco nia lia-menon, molok harohan Angelus iha 2 Outubru 2022

Maun no biin-alin sira, buongiorno!

Funu iha Ukraina nia andamentu sai grave liután, harahun no amesa boot, to’o pontu hamosu preokupasaun boot. Tanba ne’e mak ohin ha’u hakarak dedika ha’u-nia reflesaun tomak molok Angelus. Defaktu, kanek terrivel no hanoin-laek umanidade nian ida-ne’e, envezde kura, kontinua raan ba beibeik, ho risku atu habelar.

Mota raan no matan-been nian ne’ebé suli iha fulan sira-ne’e preokupa tebes ha’u. Ha’u-nia laran-susar tebes ba vítima rihun ba rihun, liuliu labarik sira, no destruisaun barak, ne’ebé husik ema sura-laek no família sira lahó horik-fatin no ameasa ho malirin no hamlaha iha territóriu boboot. Asaun sira-ne’e nunka bele hetan justifikasaun, nunka! Laran susar tebes katak mundu aprende Ukraina nia jeografia liuhusi naran sira hanesan Bucha, Irpin, Mariupol, Izium, Zaporizhzhia no lokalidade sira seluk, ne’ebé oras-ne’e sai fatin sofrimentu no ta’uk nian ne’ebé ita labele deskreve. No sá loos mak atu dehan kona-ba faktu ameasa at’omika ne’ebé umanidade ohin loron hasoru filafali? Ne’e buat ruma absurdu tebes.

Saida tan mak tenke akontese? Raan hira mak tenke fakar tan atu ita konxiente kona-ba funu ne’ebé nunka sia solusaun ida, maibé destruisaun de’it? Hodi Maromak nia naran no hodi sentidu umanidade nia naran ne’ebé horik iha fuan ida-idak, ha’u hafoun ha’u-nia apelu ba hapara kedas ahi kilat nian. Hamnook kilat sira no buka kondisaun sira ba negosiasaun sira ne’ebé lori ba solusaun sira ne’ebé la impoin ho forsa, maibé konkorda malu nian, justa no estavel. No ida-ne’e se bazeia ba respeitu ba valór sagradu vida umana nian, nune’e mós soberania no integridade territoriál país ida-idak nian, no iha direitu minoria sira-nian no preokupasaun lejítima sira.

Ha’u dezaprova ho profundidade situasaun grave ne’ebé mosu iha loron ikus sira-e’e, ho asaun foun sira kontrária ba prinsípiu direitu internasionál nian. Nia aumenta risku eskalada nukleár, to’o pontu halo ita ta’uk konsekuénsia sira ne’ebé labele kontrola no sai katástrofe ba mundu tomak.

Ha’u-nia apelu dirije uluknanai ba Prezidente Federasaun Russa, hodi husu ba nia atu remata espirál violénsia no mate nian, inkluzive ba nia povu nia di’ak. Husi sorin seluk, ho laran triste ba povu ukrainu nia sofrimentu nu’udar ezultadu ba agresaun ne’ebé nia sofre, ha’u halo apelu hanesan ho konfiansa ba Prezidente Ukraina nian atu loke an ba proposta séria sira dame nian. Ba protagonista sira hotu vida internasionál nian no responsavel polítiku sira nasaun nian, ha’u husu atu halo buat hotu ne’ebé sira bele atu funu ne’ebé la’o daudaun to’o nia rohan, hodi la husik eskalada perigoza sira rasta sira, no promove no apoia insiativa sira diálogu nian. Halo favór, ita husik atu jerasaun joven liu respira ár saudavel dame nian, la’ós ár foer funu nian, buat la loos ida!

Liutiha fulan hitu funu-malu nian, ita uza mei diplomátiku hotu, uza mós meiu sira ne’ebé eventualmente la uza to’o agora, atu halo para trajédia terrivel ida-ne’e. Funu iha ni aan rasik mak erru ida no orrór ida!

Ita konfia iha Maromak nia mizerikórdia, ne’ebé bele muda fuan sira, no iha Liurai-Feto Dame nia intersesaun, hodi hasa’e ita-nia Súplika ba Na’i-Feto Rozáriu Pompei nian, hamutuk espiritualmente ho sarani sira iha ninia Santuáriu no iha parte barak mundu nian.