Durante nia moris iha rai, Maromak husu Virjen Maria atu sai Jezús nia Inan iha haraik-an no José nia kaben. Ninia ezemplu fidelidade nian mak modelu ba ema hotu ne’ebé buka sai fiél ba  bolun ne’ebé Maromak fó ba ida-idak.

Iha Anunsiasaun, Maria sai ezemplu obediénsia ba Maromak nia hakaran, maski hakaran ne’e falun iha mistériu. Ninia fidelidade nu’udar kaben no Inan iha moris haksumik-an nian iha Nazaré oferese modelu haraik-an no pobreza nian, enkuantu ninia intersesaun iha festa kazamentu nian iha Kaná hatudu ninia domin ne’ebé haluha an rasik. Maria iha Krús hun fó hanoin kona-ba oinsá fidelidade ba bolun lori mós ita ba Krús hun, iha-ne’ebá oferese buat hotu ba Maria, iha uniaun ho Jezús nia terus, atu bele fó fuan ba klamar sira. Momentu haat Maria nia moris nian bele sai ezemplu ba vida konsagrada.

Anunsiasaun

Maromak hili Maria ba misaun espesiál. Nia moris hanesan ho menina sira hotu, maibé iha momentu ida, buat hotu muda. Maromak husu atu nia sai Maromak nia Inan. Nia hanoin, medita no husu pergunta. Maromak dehan katak ba Maromak buat hotu bele. Hodi konfia iha Maromak, maski iha tempu ne’ebá, bele mosu konsekuénsia perigoza, nia dehan ninia “sim”: “Halo tuir ita nia hakaran bá”. Maira kontinua sai feto simples, maibé “sim” firme ba Maromak loke dalan foun ne’ebé muda nia moris nia diresaun. Tanba “sim” ne’e, milagre akontese: feto-raan sai Inan. Nia moris tomak loke ba Maromak nia hakaran, maski saida de’it mak sei mosu, maski misteriozu. Sei mai tan “sim” lubuk ida iha nia moris, ne’ebé nia tutun mak iha Krús nia Hun.

Bainhira nia ko’us ona Maromak-Ema iha nia knotak, Maria bá kedas halo karidade. Nia lori Jezús ba ema seluk, tanba nia nakloke ba Maromak nia planu. Nia lori Jezús ba Isabel, ne’ebé haklaken: “Rahun di’ak ba ita tan fiar katak lia Maromak hateten sei sai tuir loos duni” (Lc 1,45). Maria hatán hodi fó glória ba Maromak. Bainhira José hatene kona-ba Maria ne’ebé ko’us, Maria husik hotu iha Maromak nia liman, persevera iha ninia “sim” maski hasoru difikuldade sira. No Maromak rezolve problema ne’e ho modu maravillozu tebes.

Maromak bolu ita ba misaun espesiál. Hodi rona Espíritu Santu, ita bele hetan ksolok iha dalan ne’ebé Maromak trasa mai ita. Bainhira ema ida esperimenta bolun atu konsagra an ba Maromak, dalabarak mosu laran rua-rua, pergunta, difikuldade sira iha nia hanoin. “Sé, ha’u?” Maibé Maromak la husik; Nia kontinua bolu. Ikusmai ema hodi esperimenta Maromak nia domin no laran-luak, hatán “sim”! Maski kontinua mosu pergunta barak, maibé hanesan Maria, ema aprende konfia iha Maromak. “Sim” ne’e loke posibilidade barak. Maromak bele halo milagre sira. Muru sira monu, iha-ne’ebé la iha dalan, Maromak loke dalan. Hodi tuir Maria, ema ne’ebé hatán ba Maromak, disponivel tomak ba Maromak nia hakaran. Nia aprende dehan “sim” iha sirkunstánsia sira hotu. Hanesan Maria, nia bele lori Jezús ba ema seluk.

Moris haksumik iha Nazaré

Bainhira Jezús, Maria no José filafali ba Nazaré, sira hala’o moris simples ema kiak sira nian, família traballadór sira-nian. Nu’udar kaben, Maria hala’o serbisu hanesan te’in, hamoos, suku, kuru bee —hodi oferese buat hotu iha uniaun ho Maromak. Nia sala-laek, no nafatin halo Maromak nia hakaran, no esperimenta terus bainhira haree salan iha nia sorin-sorin.

Maria la komprende kedas Jezús nia dalan. Bainhira nia ho José hetan Nia iha templu depoizde lakon ba loron tolu, nia husu: “Oan, tansá ó halo ne’e mai ami?” Jezús fó resposta misterioza kona-ba Aman Lalehan. Maria rai iha nia fuan. Ninia hanoin iha nia laran mak sai marka ida iha nia moris iha rai ne’e. Maski nia la komprende, nia aseita, reflete no harohan, lori akonteismentu sira ba nia fuan ne’ebé moos.

Tinan sira liu daudaun iha uma simples Nazaré nian. Maria kontinua halo Maromak nia hakaran iha ksolok no orasaun, nunka dada atensaun ba an rasik. Sagrada Família moris simples, tanba ne’e mak iha Jezús nia ministériu públiku, ema la simu Nia. “Nia la’ós badae-ai nia oan? Nia inan la’ós Maria?” (Mt 13,55). Ema la fiar Jezús, nune’e Nia labele halo milagre.

Maria nia ezemplu simplisidade no haluha-an rasik iha moris loroloron sai ezemplu ba ema hotu ne’ebé moris iha rai ne’e. Iha konventu, simplisidade no pobreza lori ksolok no armonia ba komunidade. Ho tempu, Irmán sira aprende atu moris iha saran an iha haraik an, iha simplisidade no haksumik an. Hodi banati Inan Maria, nia aprende halo serbisu sira iha uma-laran, te’in, hamoos, halo jardín, suku, nst, iha uniaun ho nia doben Jezús no iha obediénsia ba Maromak nia hakaran. La’ós sempre fasil; dalabarak ita la komprende sasán sira nia lala’ok. Maibé, hanesan Maria, nia hanoin iha nia laran, lori ba orasaun. Nia oferese nia moris nu’udar sakrifísiu, maibé iha haraik-an., hodi la dada atensaun ba an rasik. Hodi haksumik an iha Maromak nia futar Fuan. Fiar metin katak Maromak rona nia orasaun.

Festa kazamentu iha Kaná

Bainhira Jezús atu hahú nia ministériu públiku, Nia atende festa kazamentu iha Kaná, no Nia Inan Maria mós prezente. Noivu la kalkula loos, nune’e tua la to’o, hodi hamosu moe. Maria, haree situasaun ne’e, assume papél intersesora, mediadora nian. Nia dehan ba nia Oan buat ne’ebé mosu, hodi konfia iha Ninia laran-di’ak. No, ba servente sira, ninia liafuan ikus grava iha Eskritura mak: “Imi halo tuir buat ne’ebé Nia haruka” (Jo 2,4). Nia halo nia parte; hafoin hatudu ba Jezús, nia hela iha kotuk. Servente sira rona Jezús nia liafuan, halo tuir Jezús nia liafuan. Nune’e, milagre dahuluk akontese – Jezús halo atu iha tua di’ak naresin.

Maia nia mediasaun materna kontinua ba nia oan sira hotu, Nia nafatin lori Jezús mai ita, atu ita rona Jezús nia lian kona-ba buat hotu Nia hakarak mai ita. Nia mós intersede ba mundu nia nesesidade sira. Irmán sira ne’ebé konsagra an ba Maromak, simu bolun atu sai intersesora ho modu espesiál.  Hanesan Maria, ita lori  em sira-nia nesesidade, ki’ik ka boot, ba Na’i nia futar oin, hodi hatene katak Nia de’it mak bele lori “tua di’ak” grasa nian, kura nian, mizerikórdia nian no konfortu nian. Konsagrada sira hatene katak Maromak nia grasa bele halo milagre loroloron. Hanesan Na’i-Feto nia nafatin hatudu ba Jezús. Nia hela iha kotuk, la tau nia an iha oin. Iha orasaun, nia husik ema nia nesesidade hotu iha Maromak nia liman.

Krús Hun

Pontu aas liu iha Maria nia moris iha rai mak mak momentu nia esperimenta noa Oan nia mate iha Krús. Nia hamriik iha Krús Hun, iha uniaun h Aman nia hakaran, maski nia fuan surik ida sona borus haree nia Oan nia agonia. Nia mós hedi hamutuk h onia Oan, hodi oferese buat hotu ba Aman: nia oferese Jezús, nia oferese nia an rasik, nia oferese mundu, liuhusi niniaFuan Sala-Laek no terus. Iha Krús nia sai Kreda nia Inan, bainhira Jezús fó nia ba nia eskolante doebm, no fó eskolante doben ba Maria. Iha Krús hun hahú ninia Maternidade ba umanidade.

Krús halo parte ema hotu nia moris. Kestaun mak oinsá ita halo ho krús ne’e? Ita bele simu iha espíritu domin; ita bele mós rejeita. Bainhira ita hakohak Krús ho domin, iha uniuan ho Jezús nia sakrifísiu, nia bele sai bee-matan ksolok no dame kle’an.

Hanesan Maria, ema konsagrada oferese nia moris nu’udar karan ba Maromak. Ninia uniaun ho nia Espozu fó fuan, bainhira nia oferese an rasik, Jezús no mundu ba Aman Maromak. Iha terus ne’ebé ita koko, Maria besik mai ita, nunka husik ita mesak. Nia komprende katak halai husi krús katak halai husi Jezús no Maria. Ho Maria, nia lori ema sira nia nesesidade iha nia fuan no sai inan espirituál.

Maria no konsellu evanjéliku sira

Maria mak modelu perfeitu vida relijioza nian. Relijioza sira halo votu sira kastidade, obediénisa no pobreza nian. Iha Anunsiasaun, Maria modelu obediénsia nian. Iha moris haksumik nian iha Nazaré, Maria hatudu ezemplu pobreza nian. Hodi hatudu nafatin ba Jezús, Maria sai modelu kastidade nian, Nia fuan nia sentru mak Maromak.

Konkluzaun

Ita-nia Inan Maria, mori siha uniaun ho Maromak nia hakaran, Fuan Sala-Laek, nia oferese buat hotu ba Aman Maromak. Ninia uniaun perfeita ho Maromak nia hakaran fó fuan ba mundu, hahú hodi ko’us Maromak Oan iha nia knotak. Hodi nia ezemplu, nia hanorin ita oinsá harohan, oinsá halo Maromak nia hakaran. No oinsá hadomi lahó kondisaun. Nia mós hanorin ita oinsá hamriik metin iha krús sira nia hun, hodi sai inan espirituál ba klamar sira.

Virje Maria fó protesaun no konsolasuan ba nia oan sira, lakohi buat seluk se la’ós lori sira ba Jezús hodi dehan: “Imi halo tuir buat hotu nNia haruka”. Parese simples, maibé presiza moris tomak atu aprende iha Maria nia eskola atu loos duni husi itania hakaran sira no loke an ba Maromak nia hakaran; atu hala’o moris ida ne’ebé la hatudu an no iha haksumik’ atu lori nafatin klamar sira ba Jezús la’ós ba an rasik; no ikusmai atu mate ba ema hotu iha Krús hamutuk ho Jez’us.

Maria mak kriatura livre liu eziste iha mundu. Salan la kona nia, nia livre atu hakohak ho an tomak Maromak nia hakaran. Nia fuan virjinál no moos iha liberdade boot atu hadomi umanidade maksalak. Nia pobreza no haraik-an fó ba nia Liberdade kore-an nian husi mundu no an rasik ne’ebé halo nia moris iha mundu no saran buat hotu iha Maromak liman. Nia fuan haraik-an no moos, hakohak Maromak nia hakaran, halo nia livre atu hakohak terus Krús nian, no fó fuan barak iha ema seluk nia fuan. Nia kontinua nia mediasaun materna iha tempu hotu. Nafatin tau matan ba nia oan sira, bolu sira atu halo tuir Jezús nia hakaran. Se ita moris tuir Maria nia ezemplu, ita sei esperimenta liberdade loos, liberdade ne’ebé bele hetan de’it iha Maromak nia fuan.

(Sr Mary Angela OSC)