Dili (Timor-Leste) – Foin remata daudaun Ezersísiu Espirituál Anuál grupu daruak ho partisipante 27, husi loron 26 Agostu to’o 2 Setembru. Amu-bispu Basílio nu’udar pregadór lori partisipante sira atu hateke ho matan foun ba liafuan Evanjelizasaun. Pergunta tolu ne’ebé hafoin dezenvolve iha loron 6 nian laran maka 1) Sé maka haklaken Liafoun-di’ak? 2) Haklaken sá loos?  3) Haklaken ba sé?

 

Hodi kaer Lineamenta no Bíblia Amu-Bispu husu atu ema ida-idak hateke nia moris rasik iha Jezús nia oin, komprende nia no fortifika nia, nune’e bele hato’o Liafoun-Di’ak ba ema sira. Konvite ne’e hakarak salienta katak Maromak manifesta nia an iha ita-nia istória pesoál, iha ita-nia otas, iha ita-nia situasaun vivénsia interiór no esteriór.  Evanjelizasaun foun ne’e uluknanai ba ema sira ne’ebé halo sira-nia moris kompromisu ida radikalidade evanjélika nian ho liberdade tomak. Hanesan Lineamenta preparasaun nian ba Sínodu hateten: “Labele transtimte Evanjellu se iha baze laiha “hela” ho Jezús, moris ida iha Espíritu ho Jezús esperiénsia Aman nian” (n.1), nune’e, konsagradu/a sira presiza deskobre an rasik iha Maromak no deskobre tiha Nia hafoin haklaken. Razaun haklaken nian mai de’it husi esperiénsia moris ho Jezús.  Interrogasaun ida, ema presiza halo, tuir Dom Basílio maka: “Ha’u-nia fiar nia razaun sira hatuur iha sá loos?

Lineamenta haktuir katak “iha sentru anúnsiu nian  maka Jezús” (n.2). Se Jezús maka sentru, ema ida labele haklaken se esperiénsia ho Jezús la haboot nia fiar. “Buka fó razaun kona-ba ita-nia esperansa” (kf 1 Ped 3, 15) katak hatán ba Jezús nia lia-husun “Imi dehan mai, sé maka ha’u?” Atu hatán ba pergunta ne’e, Dom Basílio konvida irmán sira atu kontempla Jezús Kristu nia prezensa loroloron iha mundu liuhusi Krús, Liafuan, Eukaristia no Kreda.

Durante tempu retiru nian ne’e, Amu-Bispu Basílio dedika loron ida atu hafanun domin ba Kreda. Tuir nia iha “Kreda mak ita sai boot no buras hodi sukat ita-nia moris iha dimensaun hotu ho sasukat Jezús nian, basá Kreda maka fó kritériu atu haboot an iha armonia ho ezijénsia sira tuir idade ida-idak nian”. Nia hatutan tan: “Kreda la’ós de’it instituisaun maibé mistériu atu fó roman ba ema… Domin ba Kreda maka konsekuénsia husi domin ba Jezús Kristu”, nune’e empeñu ema ne’ebé tuir Kristu nian maka loos duni hadomi Kreda ida ne’e hodi valoriza an, hodi moris iha radikalidade no ho renovasaun konstante ba domin ba Kristu no ba nia Kreda no tan ne’e hadomi maun-alin sira.

Pergunta sé maka haklaken no haklaken ba sé, fó hanoin mai ita Jezús nia mandatu “Imi bá mundu tomak”.Liafuan “imi” mak “ha’u konkretu ida”. “Mundu” mak fatin Jezús Kristu fó mai ita atu haklaken. Maski evanjellu dehan katak ninian sira la simu nia, pasajen seluk Bíblia nian mós dehan katak “nia manán tiha ona mundu”. Maibé sá mak karakteriza mundu ne’e? Atu hatán ba pergunta ne’e, Amu-Bispu kaer Lineamenta n.6 ne’ebé fó karakterístika sira hanesan sekularizmu hamutuk ho relativismu, imigrasaun, komunikasaun sosiál, siénsia, ekonomia no polítika. Nia husu atu ida-idak reflete oinsá buat ne’e hatudu iha kontestu ida-idak ita hela bá.

Loron tolu ikus retiru nian dedika liu ba “sé mak evanjeliza”. Iha ne’e, konvite boot atu kontempla an rasik iha Maromak nia oin, atu hamamuk an husi ema tuan hodi hatais ema foun iha Kristu Jezús, katak konversaun. Jezús nia Lialoos maka kritériu atu avalia an rasik hodi hafoun an. Nia propoin métodu Asaun Katólika nian “Haree, Tetu no Hala’o” haktuir iha lia-portugés “ver, julgar e agir”. Iha ne’e, Amu-Bispu sadik atu ida-idak haree nia an se nia moris fidelidade adulta ka lae. Keta karik ita sei uza máskara oioin hanesan lialoos sira an rasik nian ne’ebé hanehan tiha “Lialoos ne’ebé sei halo ita livre” atu natubu! Nune’e konvite boot atu uluknanai evanjeliza an rasik, evanjeliza ita-nia “lialoos sira”. Ba Kristu ita labele fó de’it pedasuk ida, maibé fó lahó sasukat, fó kompletu. Hamamuk an husi máskara sira la’ós fasil tanba máskara sira maa protesaun ema inseguru no frájil sira hodi falun an… Se ita atu sai transparénsia Jezús Kristu nian, ita lalika subar an iha máskara sira nia kotuk. Ita deskobre nia iha Jezús nia oin atu nia evanjeliza ita-nia prega/lulun sira hotu. Hela ho Jezús, kontempla Nia no kontempla ita-nia an iha Nia oin maka dalan ba komprensaun kona-ba ita-nia moris, husik nia sadik no interpela ita atu hafoun an no persevera iha prosesu despojamentu nian hodi kolu sai ema tuan no hatais ema foun. Hodi horik ho Jezús no kontempla mundu iha Jezús nia oin mak ita mós bele lori Jezús ba mundu ne’e.

Ikusmai dezafiu ida ne’ebé nia repete ba dala rua ba FMA sira nu’udar edukadora maka buka hakle’an kultura ita-nia Rain nian atu bele hetan kritériu sira hodi distinge ábitu/ toman sira, husi kultura no husi hahalok (Acto-port). Maromak bolu ita liuhusi situasaun. Oinsá ita lori Maromak nia prezensa atu evanjeliza kultura se ita la iha komprensaun kle’an kona-ba kultura no tau Maromak nu’udar kritériu atu halo kultura sai di’ak liután ba moris?