Kultu ba Maria nia futar Fuan Sala-Laek: reflesaun teolójika

Kultu ba Maria nia futar Fuan Sala-Laek: reflesaun teolójika
  1. Maria nia futar Fuan iha relasionamentu ho Trindade

Iha Maromak nia Inan nia futar Fuan Sala-Laek, Maromak prepara horik-fatin dignu Espíritu Santu nian;81 ho fuan virjinál no maternu, hodi asaun partikulár Espíritu nian, mak Maria simu no kesi nia an ba obra redensaun ne’ebé nia Oan hala’o.82 Aleinde ne’e, hanesan Papa Pio XII subliña iha surat ensíklika Haurietis aquas (1956), Fuan rua Jezús no Maria nian nunka haketak malu iha domin; defaktu, fuan rua ne’e, fekit hamutuk ba ema.83

  1. Maria, iha nia fuan, medita Maromak nia mistériu sira

Kultu marianu esensialmente, bazeia ba primadu Maromak nia Liafuan nian.84 Liturjia tempu ohin nian85 ho razaun destaka «obra espirituál fuan nian husi dixípula dahuluk Kristu nian»,86 hodi hili Lc 2,41-51 ba Evanjellu; Lc 2,19 ba kantu Evanjellu nian no antífona komuñaun nian. Maria rai Maromak nia Liafuan hodi medita iha nia fuan virijinál (kardía; kf. Lc 2,19.51). Maria nia atitude, espresa ho liafuan gregu symbàllusa (Lc 2,19: husi verbu symbàllô), signifika katak nia la rai de’it iha nia fuan eventu hotu ne’ebé kona-ba nia Oan, maibé tempu hanesan, hanesan biblista Aristide Serra observa, “tau iha kon-frontu”, “simboliza”, atu “interpreta” situasaun enigmátika ida, atu “fó esplikasaun loos”, katak “halo ezejeze”.87

  1. Maria, iha nia fuan virjinál nia simu Maromak nia Liafuan

Maria nia liafuan sintetiza no manifesta loos duni nia moris interiór ne’ebé Espíritu Santu mak prezide ho modu konstante. Nia simu Maromak nia Liafuan iha fuan  no iha isin (kf. Lumen gentium 53): “Kous iha fuan” mak tema ida prezente iha tradisaun patrístika:88 Maria, virjen sala-laek, iha anju nia anúnsiu simu ho fuan no ho isin Maromak nia Liafuan, hodi haraik Moris ba mundu.89 Defaktu, Maria nia maternidade tuir Santu Agostinho mak maternidade ida iha fiar ka maternidade espirituál ne’ebé halo Maria «Maromak nia oan-feto dahuluk no santa liu, Kristu nia dixípula dahuluk no dosil liu».90 Ne’e mak virginitas cordis, virginitas fidei (integridade no pureza fiar nian) ne’ebé prepara no justifika ninia virginitas carnis (integridade korporál).91 Kona-ba ne’e biblista flamingu Ignace de la Potterie hakerek: «Iha nivel “fuan” nian de’it, iha nivel interiór virjindade espirituál nian, bele aplika ba Maria tema profétiku “Virgo Sion”, basá virjindade feto simbólika katak Israel, Siaun nia Oan-Feto, la’ós naturalmente virjindade korporál, maibé ninia fidelidade ba aliansa. No presizamente fidelidade ida-ne’e mak realiza iha Maria, iha ninia virginitas cordis».92 Iha sentidu ida-ne’e, mistériu divinu-umanu Redensaun nian, João Paulo II hakerek iha ensíklika Redemptor hominis (1979), «forma an, ita bele dehan, iha Virjen Nazaré nia fuan okos, bainhira nia hateten ninia “sim”».93 Jezús nia Virjen-Inan «reprezenta vokasaun ema sarani ida-idak nian, katak akollimentu (Empfang = konseisaun) Kristu nian iha fiar».94 Aspetu teologál Maria nia fuan nian, aleinde ne’e, selebra no hatudu mós iha liturjia: Maria mak virjen ho fuan “matenek no dosil”; “foun no maus”; “simples no moos”; “forte no vijilante”.95 Interesante, kona-ba ne’e, modu ida Maria nian atu “sai hanesan” ho Maromak nia Liafuan, ne’ebé Bento XVI subliña iha Surat Ensíklika Deus caritas est (2005): «Magnificat — retratu ida, bele dehan, ninia klamar nian — soru tomak ho kabas sira Sagrada Eskritura nian, kabas sira foti husi Maromak nia Liafuan. Nune’e hatudu katak nia iha Maromak nia Liafuan, nia tebes duni hanesan iha nia uma, sai no tama ho modu naturál. Nia ko’alia no hanoin ho Maromak nia Liafuan; Maromak nia Liafuan sai ninia liafuan, no ninia liafuan moris husi Maromak nia Liafuan. Nune’e hatudu mós katak, ninia hanoin sira iha sintonia ho Maromak nia hanoin, ninia vontade mak vontade ida hamutuk ho Maromak. Tanba Maromak nia Liafuan tama borus iha nia laran, nia bele sai Liafuan halo an ba ema nia inan»96. Nune’e, Maria, simu tebes duni Liafuan iha nia “fuan”, katak iha “sentru unitáriu no orijináriu fundamentál” nia an rasik nian; nia husik atu Liafuan nakfilak nia an totalmente – atu “Liafuan-Vontade” Maromak nian sai ninia “liafuan-vontade” –; atu depois “sai”, hodi lori, iha nia laran, Liafuan ba povu hotu. Papa Francisco observa Maria nia itineráriu dinámiku fiar nian ida-ne’e, manifesta iha epizódiu vizitasaun ba nia parente Isabel (kf. Lc 1, 39-46), hodi subliña aspetu tolu Maria nia atitude nian: raronak – desizaun – asaun. Fuan ne’ebé Liafuan halo nakfilak – “fuan foun ida” (kf. Jer 31, 33; Ez 36, 26) – sai hanesan bee moos, ne’ebé reflete “Liafuan-Vontade” Maromak nian, Liafuan ne’ebé, depois, dudu ema atu livremente no loroloron kumpre buat ne’ebé Maromak hakarak.

  1. Maria nia fuan nu’udar bee-matan karidade materna iha Kristu nia Isin

Pio XII, iha okaziaun koroasaun Virjen Fátima nian (1946), subliña Maromak nia Inan nia prosimidade mai ita, simboliza husi ninia Fuan Sala-Laek «ne’ebé tuku ho ternura boot no atensaun lais inan nian»98 mai ita no ba mundu. Maria nia fuan sala-laek, hanesan João Paulo II observa iha Fátima (1982), nakloke ba Oan ne’ebé hedi iha Krús nia liafuan – «Feto, ida-ne’e ó-nia oan!» (Jo 19, 26) – ba domin boot foun ida ba ema no ba mundu.99 Nia fuan hatudu Redentór nia Fuan ne’ebé sona borus, bee-matan hanesan ne’ebé redensaun no grasa suli hodi lapara.100 Amu-Papa nia invokasaun kona tebes fuan no komovente: «Oh ema no povu sira nia Inan, ita ne’ebé hatene sira-nia terus hotu no sira-nia esperansa, ita ne’ebé nu’udar inan sente luta hotu entre di’ak no aat, entre roman no nakukun, ne’ebé  halo mundu kontemporáneu nakdoko, simu ami-nia hakilar ne’ebé, hodi Espíritu Santu nia kbiit, ami dirije diretamente ba ita-nia Fuan: hakohak ho domin Inan no Na’i nia Atan nian, ami-nia mundu umanu, ne’ebé ami konfia no konsagra ba ita, nakonu ho preokupasaun ba sorte terrena no eterna ema no povu sira-nian…».101 Husi parte seluk, dokumentu Kongregasaun ba Kutu Divinu (1996) releva katak Maria, Kreda nia inan,102 Maromak rasik mak introdús, liufali buat seluk, iha mistériu nia Oan Redentór nian, tanba ne’e nia mak «iha modu ida “fuan” Kristu nia korpu místiku nian, …sentru no fonte karidade materna nian, ne’ebé Virjen hodi hadomi ba nafatin Verbu halo An ba ema no ita hotu iha Kristu nia Oan».103 Dokumentu ne’e rasik kualifika Redentór nia Inan nia fuan virjinál-maternu, ne’ebé Espíritu nia asaun dinamiza, nu’udar «maternamente la nahas».104 Defaktu, husi momentu “Sim” nian (kf. Lc 1,38), «fuan virjinál no maternu ne’e, hodi asaun partikulár Espíritu Santu nian, tuir nafatin Oan nia obra no bá hasoru ema sira ne’ebé, Kristu hakohak no kontinua hakohak iha ninia domin rohan-laek».105

  1. Maria nia fuan ne’ebé surik sona borus

Klamar (psiché) Maria nian ne’ebé surik ida sona borus (kf. Lc 2,35). Iha tradisaun teolójika no litúrjika Kreda nian, Jezús nia futar Fuan Santu, sona borus tanba ita-nia salan sira no ba ita-nia salvasaun (kf. Jo 19,34), haree nu’udar epifania Maromak nia domin nian, nu’udar «símbolu no ilas transparente Jezús Kristu nia karidade infinita» ba ema.106 Iha nia revela Aman Maromak nia obra boot sira ne’ebé nia halo mai ita.107 Paralelamente no iha dependénsia ba Kristu nia Fuan, Inan nia fuan ne’ebé sona borus, hanesan katuas Simeaun nia profesia (kf. Lc 2,35)108, hetan interpretasaun, husi kedas era patrístika, nu’udar sinál ninia asosiasaun interiór ho modu partikulár, ka servisu pekuliár salvasaun nian ba obra redentora Oan nian. Kona-ba ne’e, Katesizmu Kreda Katólika nian subliña katak Jezús, «ne’ebé fuan maus no haraik an» (Mt 11,29), hadomi ita hotu-hotu no ida-idak, “ho fuan ema nian” (n. 478), nunka para atu hadomi ita ho “fuan Maromak nian”. Tuir ezemplu Oan-Na’i, Inan no Redentór nia Atan nia kooperasaun hala’o no espresa mós tanba razaun ninia “fuan inan nian”; fuan ida ne’ebé iha hetan kbiit no toman atu terus ho no ba Oan, ho fuan inan nian ne’ebé hela ho modu haketak-laek husi nia Oan nia parte no ninia misaun, “hatene didi’ak terus”.109 Maria, Terus-na’in ho fuan sona borus ne’ebé hatudu oin umanu no terus nian, hetan admirasaun husi ema barak ita-nia tempu nian mós, basá sofrimentu no terus, uluk nune’e mós ohin, kontinua eziste no téknika no siénisa ita-nia tempu nian ladauk hamenus ka halakon. Hanesan biblista Aristide Serra, entre imajen mariana sira ne’ebé povu kristaun hadomi, ida Terus-Na’in, katak inan ho surik sona borus, mak ida besik liu no povu bele komprende liu, basá «esperiénsia terus nian mak esperiénsia universál, ne’ebé halo ita hotu biin no maun-alin iha umanidade».110 Maibé atu keta monu iha relijiozidade sentimentál  no hanehan ema, devosaun ba Inan Terus-Na’in, tenke liga nafatin ho Kristu nia mistériu no Kreda nian. Ho liafuan seluk,  presiza kontempla no apresia Maria nia terus husi terus nia valór salvasaun nian, husi Redentór nia sofrimentu no mate. João Paulo II iha Surat apostólika Salvifici doloris (1984), hanorin katak Kristu hakerek “Evanjellu sofrimentu nian” «ho nia sofrimentu rasik ne’ebé nia asume tanba domin»,111 atu ema «hetan moris rohan-laek» (Jo 3, 16). Iha terus no iha sofrimentu Krusifiksu nian, nafunan roman no esperansa; Maria mak «sasin ne’ebé envolve diretamente iha asaun grasa no esperansa nian».112

(Luca Maria Ritsuko in La devozione al Cuore Immacolata di Maria. Un invito a divenire nello spirito di Cristo “puri di cuore”, in Acta XXIV Congressus Mariologici-Mariani Internationali in Civitate Fatima Anno 2016 Celebrati, Pontificia Academia Mariana Internationalis, Roma 2021, pp. 179-186).

 

NOTE
81 Colletta della Memoria del Cuore immacolato della B. V. Maria, in Piccolo Messale della Madonna, LEV-Piemme, Città del Vaticano-Casale Monferrato 1988, p. 266.
82 Cf. GIOVANNI PAOLO II, Lett. enc. Redemptor hominis (4.3.1979) 22, in EV 6/1265; il documento verrà citato con il titolo e l’articolo.
83 «affinché… il cuore augustissimo di Gesù porti più copiosi frutti di bene nella famiglia cristiana e in tutta la società umana, si facciano un dovere i fedeli di associarvi intimamente la devozione al cuore immacolato della Genitrice di Dio» (PIO XII, Lett. enc. Haurietis aquas [15.5.1956], in Enchiridion delle Encicliche (= EE) 6/1286).
84 Cf. PAOLO VI, Esort. apost. Marialis cultus (2.2.1974) 30, in EV 5/57 (il documento verrà citato con il titolo e l’articolo); S. GASPARI, Maria nella liturgia. Linee di teologia liturgica per un culto mariano rinnovato, Dehoniane, Roma 1993, pp. 124-127.
85 Piccolo Messale della Madonna, cit., pp. 92-94.
86 D. SARTOR, Cuore immacolato, in Nuovo Dizionario di Mariologia (= NDM), [curr. S. DE FIORES-S. MEO], San Paolo, Cinisello Balsamo 19964, p. 409.
87 Cf. A. SERRA, Maria di Nazaret. Una fede in cammino, Paoline, no 1993, pp. 34-36.
88 S. Agostino scrive: «La Vergine Maria partorì credendo quel che concepì credendo… Concepì Cristo prima nel cuore che nel grembo» (AGOSTINO, Discorso 215, 4, in Testi Mariani del Primo Millennio, Città Nuova, Roma 1900, vol. 3, pp. 370-371).
89 CONGREGAZIONE PER IL CULTO DIVINO E LA DISCIPLINA DEI SACRAMENTI, Decreto. Virgo immaculata (1996), in EV 15/1.
90 R. CANTALAMESSA, La Theotokos segno della retta fede cristologica, alla luce dei concili di Efeso e di Calcedonia, in Theotokos 3 (1995) p. 390: per l’intero articolo alle pp. 385-386. «Non fece forse la volontà del Padre la Vergine Maria, la quale per la fede credette, per la fede concepì, fu scelta perché da lei la salvezza nascesse per noi tra gli uomini, e fu creata da Cristo prima che Cristo fosse creato nel suo seno? Santa Maria fede la volontà del Padre e la fece interamente; e perciò vale di più per Maria essere stata discepola di Cristo anziché madre di Cristo; vale di più, è una prerogativa più felice essere stata discepola anziché madre di Cristo…» (AGOSTINO, Discorso 72 A, 7, in Testi Mariani del Primo Millennio, cit., vol. 3, p. 362).
91 Cf. I. DE LA POTTERIE, Maria nel mistero dell’alleanza, Marietti, Genova 1992, pp. 162-173.
92 Ibidem, p. 164.
93 Redemptor hominis, n. 22.
94 A. AMATO, Il concepimento verginale, in Theotokos 3 (1995), pp. 102-103.
95 Prefazio della Memoria del Cuore immacolato della B. V. Maria, in Piccolo Messale della Madonna, cit., p. 252.
96 BENEDETTO XVI, Lettera Enciclica, Deus caritas est (2005-12-25), 41.
97 Cf. FRANCESCO, Discorso. Recita del santo rosario a conclusione del mese mariano (Piazza San Pietro, 31.5.2013).
98 PIO XII, Radiomessaggio per l’incoronazione della Madonna di Fàtima (13.5.1946), in Acta Apostolicae Sedis 38 (1946) p. 265.
99 Cf. GIOVANNI PAOLO II, Omelia della messa a Fatima (13.5.1982), in Insegnamenti di Giovanni Paolo II, vol. 5/2, pp. 1582-1583. Se a Cana si delinea la nuova maternità, ossia la sollecitudine materno-salvifica di Maria per gli uomini, è nel momento della Croce che si manifesta per volontà dello stesso Salvatore crocifisso la “nuova” maternità di Maria; cf. GIOVANNI PAOLO II, Lett. enc. Redemptoris Mater (1987) 21-24, in EV 10/1329-1340 (il documento verrà citato con il titolo e l’articolo); S. M. MEO, La «mediazione materna» di Maria nell’enciclica «Redemptoris Mater», in Marianum 51 (1989) pp. 146-155. Per un commento esegetico dei brani neotestamentari in questione cf. G. ZEVINI, Presenza e ruolo di Maria alle nozze messianiche di Cana (Gv 2, 1-12) nella lettura di Giovanni Paolo II, in Marianum 50 (1988) pp. 347-365; L. DÍEZ MERINO, María junto a la Cruz (Jn 19, 25-27). Relectura evangélica de Juan Pablo II en la «Redemptoris Mater»ibidem, pp. 366-396.
100 Cf. GIOVANNI PAOLO II, Omelia della messa a Fatima (13.5.1982), in Insegnamenti di Giovanni Paolo II, vol. 5/2, p. 1582.
101 IDEM, Atto di affidamento e di consacrazione alla Vergine (Fatima, 13.5.1982), in Insegnamenti di Giovanni Paolo II, vol. 5/2, p. 1591.
102 Cf. PAOLO VI, Discoeso a chiusura del 3° periodo dl Concilio Vatiano II (21.11.1964), in EV 1/297*-311*.
103 Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina dei Sacramenti, Decreto. Virgo immaculata (1996), in EV 15/1.
104 Ibidem 22, in EV 6/1265.
105 Ibidem 22, in EV 6/1265.
106 LEONE XIII, Lett. enc. Annum sacrum. La consacrazione dell’umanità al sacro Cuore di Gesù (25.5.1899), in EE 3/1431.
107 Si veda a tal riguardo la Colletta della solennità del Sacro Cuore di Gesù.
108 Cf. A. SERRA, «Una spada trafiggerà la tua vita» (Lc 2, 35a). Quale spada? Bibbia e tradizione giudaico-cristiana a confronto, Marianum-Servitium, Roma-Palazzago 2003.
109 Cf. S. M. CECCHIN, Maria Signora Santa e Immacolata nel pensiero francescano. Per una storia del contributo francescano alla mariologia, PAMI, Città del Vaticano 2001, pp. 21-24.
110 A. SERRA, «Una spada trafiggerà la tua vita» (Lc 2, 35a). Quale spada? Bibbia e tradizione a confronto, in AA. VV., L’Addolorata da memoria di dolore a profezia di speranza, [cur. G. A. FACCIOLI], Messaggero, Padova 2006, p. 11.
111 Salvifici Doloris, n. 25.
112 L. DI GIROLAMO, Maria presso la Croce: luogo di dolore e di speranza vita per l’uomo, in AA. VV., L’Addolorata da memoria di dolore a profezia di speranza, cit., p. 72.