Saun José, mane ne’ebé “mehi”

(Papa Francisco nia Katekeze – 26 Janeiru 2022)

Ohin ha’u hakarak konsentra iha S. José nia figura nu’udar mane ne’ebé mehi. Iha Bíblia, nune’ e mós iha kultura povu antigu sira-nian konsidera mehi nu’udar meiu ida atu Maromak revela an (Kf. Gn 20, 3; 28, 12; 31, 11.24; 40, 8; 41, 1-32; Nm 12, 6; 1 Sm 3, 3-10; Dn 2; 4; Job 33, 15.).  Mehi simboliza vida espirituál ita ida-idak nian, espasu interiór, ne’ebé ema ida-idak simu bolun atu kultiva no prezerva, iha-ne’ebé Maromak manifesta an no dalabarak ko’alia mai ita. Maibé ita mós tenke dehan katak iha ita ida-idak nia laran la eziste de’it Maromak nia lian: eziste lian barak selyk. Porezemplu, lian sira ita-nia reseiu nian, lian sira esperiénsia uluk nian, lian sira esperansa nian; no iha mós buat aat nia lian ne’ebé hakarak bosok  no konfunde ita. Tanba ne’e, importante iha kapasidade atu rekoñese Maromak nia lian iha lian sira seluk nia leet. José hatudu katak nia hatene kultiva silénsiu nesesáriu no liuliu, foti desizaun loos iha Na’i nia Liafuan nia oin ne’ebé dirije ba nia interiormente. Ohin, di’ak atu ita haree fali mehi haat Evanjellu nian ne’ebé José mak protagonista, atu komprende oinsá tua ita nia an iha Maromak nia revelasaun nia oin. Evanjellu haktuir mai ita José nia mehi haat.

Iha mehi dahuluk (kf. Mt 1, 18-25), anju ajuda José rezolve drama ne’ebé preokupa nia bainhira nia hatene kona-ba Maria nia isin-rua: «Keta ta’uk simu Maria nu’udar ó-nia kaben, basá nia ko’us hodi Espíritu Santu. Nia sei tur oan-mane ida, ne’ebé ó sei hanaran Jezús, basá Nia sei soi nia povu husi sira salan» (vv. 20-21). No resposta mai kedas: «Hadeer ho hadeer, José halo nu’udar anju haruka nia» (v. 24). Dala barak moris halo ita enfrenta situasaun sira ne’ebé ita la komprende no parese la iha solusaun. Harohan iha momentu signifika husik Na’i hatudu mai ita buat ne’ebé justu atu halo. Loloos, orasaun mak dalabarak fó intuisaun kona-ba dalan sai nian, oinsá rezolve situasaun ne’e. Maun no biin-alin sira, Na’i nunka permite atu problema ida mosu hodi la fó mós nia tulun ne’ebé presiza atu enfrenta. Nia la soe ita besak ba ahi laran. Nia la soe ita iha balada siak sira nia klaran, Lae. Na’i bainhira hatudu mai ita problema ida eh revela problema ida, fó nafatin intuisaun, tulun, nia prezensa, atu ita sai, atu rezolve problema.

Mehi daruak reveladór José nian mai bainhira kosok-oan Jezús ia moris iha perigu laran. Mensajen mai momoos: «Hamriik bá, lori kosok-oan ho nia inan no bá iha Ejitu; hela iha ne’ebá to’o ha’u fó hatene, basá Erodes buka kosok-oan atu oho» (Mt 2, 13). José obedese lahó laran rua-rua: «Nia hamriik kedas iha kalan nia laran, lori kosok-oan no nia inan no bá Ejitu. Nia hela iha ne’ebá to’o Erodes mate» (vv. 14-15). Iha moris, ita hotu esperimenta perigu sira ne’ebé ameasa ita-nian ka ema sira ne’ebé ita hadomi nia moris. Iha situasaun sira-ne’e, harohan signifika rona lian ne’ebé bele fó aten-barani hanesan José nian, atu enfrenta difikuldade sira hodi la rende.

Iha Ejitu, José hein Maromak nia sinál atu bele filahikas ba uma, no ida-ne’e mak konteúdu mehi datoluk nian. Anju revela ba nia katak ema sira ne’ebé hakarak oho labarik mate ona no fó orden ba nia atu bá ho Maria no Jezús no filahikas ba pátria (kf. Mt 2, 19-20). José «hamriik, lori labarik no nia inan no bá iha rai Israel» (v. 21). Maibé iha viajen filahikas nian , «bainhira rona katak Arkelau ukun Judeia iha nia aman Erodes nia fatin, nia la barani bá iha ne’ebá» (v. 22). Nune’e mak mai revelasaun dahaat: «Hatene tiha husi mehi, nia ba rejiaun Galileia nian no bá hela iha sidade ida naran Nazaré» (vv. 22-23). Laran-ta’uk mós halo parte moris no presiza ita-nia orasaun. Maromak la promete katak ita nunka iha ta’uk, maibé katak, ho Ninia tulun, ta’uk la’ós kritériu ikus ba ita-nia desizaun sira. José esperimenta ta’uk, maibé Maromak gia nia liuhusi ta’uk. Orasaun nia kbiit leno situasaun sira iha nakukun laran.

Iha momentu ne’e ha’u hanoin ba ema barak ne’ebé todan naha-todan moris nian hanehan no la konsege ona iha esperansa no harohan. Atu S. José tulun sira loke anba diálogu ho Maromak, atu hetan naroman, kbiit no dame. No ha’u hanoin mós ba aman-inan sira iha nia oan sira-nia problema nia oin. Oan sira ho moras barak oan sira ne’ebé moris, inkluzive moras permanente: terus hira iha ne’e. Aman-inan sira ne’ebé haree orientasaun seksuál diferente iha oan sira; oinsá jere buat ne’e no akompaña oan sira no la haksumik an iha atitude kondenatória. Aman-inan sira ne’ebé haree oan sira bá, mate, tanba moras ida no mós – triste liután, ita loroloron lee iha jornál sira – joven sira ne’ebé halo arbiru no remata iha asidente karreta nian. Aman-inan sira ne’ebé haree oan sira la  aproveita iha eskola no la hatene atu halo saida… Aman-inan sira nia problema barak. Ita hanoin ba oinsá tulun sira, No ba aman-inan sira-ne’e, ha’u dehan: imi keta hakfodak. Loos duni, ita sofrimentu, Barak. Maibé imi hanoin oinsá José rezolve problema sira no imi husu ba José atu tulun imi. Nunka kondena oan ida. Ha’u sente laran-mamar maka’as – iha Buenos Aires mós – bainhira ha’u ho bis liu husi prizaun nia oin: iha fila naruk ema sira nian ne’ebé hein atu tama no vizita ema dadur sira. No iha ne’ebá iha inan sira, halo ha’u sente laran-mamar maka’as: hasoru oan ida nia problema ne’ebé sala, dadur, sira la husik mesak, sira enfrenta problema no akompaña oan.Aten-barani ida-ne’e; aman no inan nia aten-barani ne’ebé akompaña nafatin oan sira, nafatin. Ita husu Na’i atu haraik ba aman sira hotu no ba inan sira hotu aten-barani ida ne’ebé Nia fó ba José. No hafoin harihan atu Na’i tulun ita iha momentu sira-ne’e.

Maski nune’e, orasaun la’ós jestu abstratu ida ka intimista, hanesan ema sira husi movimentu espirituál ruma gnóstiku liu sarani sira hakarak halo. La’e, la’ós ida-ne’e. Orasaun liga metin nafatin ba karidade. Bainhira ita liga orasaun ho domin de’it, domin ba oan sira, hanesan iha kazu ne’ebé ha’u foin temi, ka domin ba maluk mak ita iha kapasidade atu komprende Na’i nia mensajen sira. José harohan, serbisu no hadomi – hahalok di’ak tolu ba aman-inan sira: harohan, serbisu no hadomi – no tanba ne’e nia sempre simu buat ne’ebé nia presiza atu enfrenta provasaun sira moris nian. Mai ita konfia iha nia no iha ninia intersesaun.

Saun José, ita mak mane ne’ebé mehi,
hanorin ami atu rekupera vida espirituál
nu’udar fatin interiór iha-ne’ebé Maromak hatudu An no salva ami.
Hasai husi ami hanoin katak harohan la iha folin;
tulun ami ida-idak atu korresponde ba buat ne’ebé Na’i hatudu mai ami.
Atu ami-nia rasiosíniu hetan roman Espíritu nian,
ami-nia fuan hetan korajen husi Nia kbiit
ami-nia laran rua-rua hetan makso’in husi Ninia mizerikórdia. Amén.