Papa Francisco nia lia-menon ba Domingu I Kuarezma nian (6 Marsu 2022)

Maun no biin-alin doben sira, bondia!

Evanjellu liturjia ohin nian, domingu dahuluk Kuarezma nian, lori ita iha rai-fuik maran, iha-ne’ebé Espíritu Santu lori Jezús, ba loron haatnulu, atu diabu babeur Nia (kf Lc 4,1-13). Jezús mós hetan babeur husi diabu, no akompaña ita, ita ida-idak, iha ita-nia tentasaun sira.

Rai-fuik maran simboliza luta kontra buat aat nia babeur sira, atu aprende atu hili liberdade loos. Defaktu, Jezús, halo esperiénsia iha dezertu molok hahú nia misaun públika. No liuhusi luta espirituál ida-ne’e mak Nia afirma desizamente Mesias tipu ida-ne’ebé mak Nia hakarak sai. La’ós Mesias nune’e, maibé oinseluk: ha’u bele dehan ne’e mak deklarasaun kona-ba identidade mesiánika Jezús nian, dalan mesiánika Jezús nian. “Ha’u mak Mesias, maibé liu husi dalan ne’e”. Ita haree besik tentasaun sira ne’ebé nia hafunu.

Diabu ba dala rua dirije ba Jezús hodi dehan: «Ó Maromak Oan karik…» (vv. 3.9). Diabu propoin, katak, atu aproveita ninia pozisaun: uluknanai atu satisfás ninia nesesidade materiál sira ne’ebé nia sente (kf v. 3) – hamlaha –; hafoin atu haboot ninia podér (kf vv. 6-7); ikus nian atu hetan husi Maromak sinál milagrozu sira (kf vv. 9-11). Tentasaun tolu. Hanesan atu dehan: “Ó Maromak Oan karik, aproveita ida-ne’e!”. Dalahira mak akontese ho ita: “Ó iha pozisaun ne’e, aproveita tiha! Keta husik lakon oportunidade, okaziaun”, katak, “hanoin ba ó-nia proveitu”. Ne’e mak proposta sedutora ida, maibé lori ó ba sai atan fuan nian, halo sai obsesionadu atu iha, redús buat hotu ba posesu sasán nian, podér nian, fama nian. Ne’e mak núkleu tentasaun sira-nian: “venenu paixaun sira-nian” iha-ne’ebé buat aat tau abut. Ita hateke ba ita-nia laran no ita sei hetan katak ita-nia tentasaun sira iha nafatin eskema ida-ne’e, modu  nune’e atu atua.

Maibé Jezús ba kontra hodi manán atrasaun sira aat nian. OinsáNia halo? Hodi hatán ba tentasaun sira ho Maromak nia Liafuan, ne’ebé dehan atu keta aproveita, atu keta uza Maromak, ema seluk no sasán sira ba an rasik, atu keta aproveita pozisaun rasik atu hetan priviléjiu sira, maibé hodi hadomi; la’ós obsesaun podér nian, maibé iha ksolok serví nian.

Maun no biin-alin sira, tentasaun sira-ne’e akompaña mós ita iha dalan moris nian. Ita tenke matan moris, labele ta’uk – akontese ba ema hotu – no matan moris, basá dala barak tentasaun sira aprezenta an ho forma aparente di’ak nian. Defaktu, diabu ne’ebé espertu, uza nafatin lia-bosok. Nia hakarak halo atu Jezús fiar katak ninia proposta sira util atu hatudu katak Nia Maromak Oan duni.

No ha’u hakarak subliña buat ida. Jezús la halo diálogu ho diabu: Jezús nunka halo diálogu ho diabu. Nia duni dook, bainhira nia kura ema ne’ebé diabu tama, ka iha kazu ida-ne’e, tanba tenke hatán, Nia halo ho Maromak nia Liafuan, nunka ho Ninia liafuan rasik. Maun no biin-alin sira, nunka halo diálogu ho diabu: nia espertu liu ita. Nunka! Kaer metin ba Maromak nia Liafuan hanesan Jezús halo no se presiza hatán nafatin ho Maromak nia Liafuan. No liuhusi dalan ne’e ita sei la sala.

Nune’e mak diabu halo ho ita: dalabarak nia mai hasoru ita ho “matan midar-midar”. “ho oin anju nian”; nia hatene falun an ho motivasaun sagradu sira, iha aparénsia relijioza! Ita fiar karik iha ninia babeur sira, ita sei justifika ita-nia falsidade sira, hodi falun ho máskara nu’udar intensaun di’ak. Porezemplu, dalahira mak ita rona buat ne’e: “Ha’u halo buat estrañu sira, maibé ha’u tulun ema kiak sira”; “ha’u aproveita ha’u-nia papél – polítiku nian, governante nian, amlulik nian, bispu nian –, maibé ho finalidade di’ak nian mós”; “ha’u monu tuir ba ha’u-nia institntu sira, maibé ha’u la halo aat ema ida”, justifikasaun  sira-ne’e, no ba oin, ida tuir ida seluk. Halo favór: ho buat aat, ita la halo kompromisu! Ho diabu, la iha diálogu! Labele halo diálogu ho tentasaun, lalika monu ba konxénsia dukur ne’ebé halo atu dehan: “Maibé, ikus mai la’ós grave, ema hotu halo hanesan ne’e”! Ita hateke ba Jezús, ne’ebé la buka akomodasaun sira, la halo akordu ho buat aat. Ita bá kontra diabu ho Maromak nia Liafuan, ne’ebé forte liu diabu, nune’e manán tentasaun sira.

Tempu Kuarezma nian ida-ne’e sai mós mai ita tempu rai-fuik maran nian. Ita foti espasu ba silénsiu no orasaun – uitoan, sei halo di’ak mai ita –; iha espasu sira-ne’e ita para no haree saida mak la hakmatek iha ita-nia fuan, ita-nia lia-loos interiór, buat ne’ebé ita hatene labele justifika. Ita halo klareza interiór, hodi tau an iha Maromak Liafuan nia oin iha orasaun, atu iha ita bele iha luta ida ho benefísiu hasoru buat aat ne’ebé halo ita sai atan, luta ida ba liberdade.

Ita husu ba Virjen Santa atu akompaña ita iha rai-fuik kuarezma nian no tulun ita iha ita-nia dalan konversaun nian.