Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 30 Janeiru 2022.

 

Maun no biin-alin doben sira, bondia!

Iha liturjia ohin nian Evanjellu haktuir mai ita kona-ba Jezús nia pregasaun dahuluk iha ninia rain, Nazaré. Nia ézitu moruk: envezde hetan aprovasaun, Jezús hetan inkomprensaun no mós ostilidade (kf Lc 4,21-30). Ninia maluk rain hanesan, liufali liafuan lia-loos nian, hakarak mak milagre, sinál milagrozu nian. Na’i la halo no sira hewai Nia, basá sira dehan katak sira hatene nia husi ki’ik-oan kedas, nia mak José nia oan (kf v. 22) no seluktan. Nune’e Jezús haktuir fraze ida ne’ebé sai proverbiál: «La iha profeta ne’ebé ema simu di’ak iha ninia rain rasik» (v. 24).

Liafuan sira ne’e hatudu katak Jezús nia insusesu la’ós ruma Nia la hein. Nia hatene ninia emar sira nia fuan, nia hatene risku ne’ebé Nia hasoru, Nia sura ho rejeisaun. Entaun ita bele husu: maibé se buat ne’e nune’e, se Nia haree nanis frakasu tanba sá nia bá nafatin nia rain? Tanbá sá halo di’ak ba ema ne’ebé la prontu atu simu? Ne’e mak pergunta ida ne’ebé dalabarak ita mós halo. Maibé ne’e mak pergunta ida ne’ebé tulun ita atu komprende di’ak liután Maromak. Iha ita-nia taka-an sira nia oin, Nia la hakiduk ida: Nia la tau travaun ba nia domin. Iha ita-nia taka-an sira nia oin, Nia bá oin. Ita haree ninia reflesu iha inan-aman sira ne’ebé konxiente ho oan sira nia ingratidaun, maibé maski nune’e sira la para atu hadomi sira no halo di’ak ba sira. Maromak hanesan ne’e, maibé iha nivel aas liu. No ohin Nia konvida ita mós atu fiar iha di’ak, atu keta husik  esforsu ida atu halo di’ak.

Kona-ba buat ne’ebé akontese iha Nazaré iha hetan buat seluk: ostilidade hasoru Jezús husi “nia emar” sira nia parte provoka ita: sira la simu, no ita? Atu avalia, ita hateke ba modelu sira akollimentu nian ne’ebé Jezús propoin ohin, ba ema sira husi nia rain no mai ita. Modelu sira ne’e mak estrajeniru na’in rua: ida feto-faluk husi Sarepta Sidon nian no Naamán, ema Síria. Sira rua simu  profeta sira: ida uluk simu Elias, daruak simu Elizeu. Maibé la’ós akollimentu fasil ida, liu husi provasaun, Feto-faluk simu Elias, maski iha rai-hamlaha no ema persege profeta (kf 1 Re 17,7-16), nia hetan persegisaun polítiku-relijiozu. Naamán fali, maski ema ho nivel aas liu, nia simu Elizeu nia proposta, ne’ebé lori nia atu haraik an, atu hariis dala hitu iha mota ida (kf 2 Re 5,1-14), hanesan labarik ignorante ida. Ne’e duni, Feto-faluk no Naamán, simu liuhusi disponibilidade no haraik-an, Modu atu simu Maromak mak nafatin sai disponivel, simu Nia no sai haraik an. Fiar liu husi ne’e: disponibilidade no haraik-an. Feto-faluk no Naamán la hewai Maromak no ninia profeta nia dalan sira; sira ema dosil, la’ós toos no taka an.

Maun no biin-alin sira, Jezús mós liu husi profeta nia dalan sira: nia aprezenta an la’ós tuir ita hein. Ema ne’ebé buka milagre sira la hetan Nia – se ita buka milagre sira ita sei la hetan Jezús –,  ema ne’ebé buka sensasaun foun sira, esperiénsia íntima sira, buat estrañu sira; ema ne’ebé buka fiar ida halo ho kbiit no sinál esteriór sira. La’e, sei la hetan Nia. Sei hetan de’it Nia, ema ne’ebé aseita Ninia dalan no dezafiu sira, lahó lamentasaun sira, lahó deskofiansa, lahó krítika sira no oin naburut. Jezús, ho liafuan seluk, husu atu ó simu Nia iha realidade loroloron ó moris bá; iha Kreda ohin nian, hanesan nia an rasik; iha ema sira ne’ebé besik ba ó loroloron; iha konkretude ema nesesitadu sira-nian, iha problema sira ó-nia família nian, iha inan-aman sira, iha oan sira, iha avó sira, simu Maromak iha-ne’ebá, Iha-ne’ebá Nia horik bá, ne’ebé konvida ó atu purifika iha mota disponibilidade nian no iha hariis haraik-an nian dalabarak. Presiza haraik-an atu hasoru Maromak, atu husik Nia hasoru ita.

No ita, ema maksimuk ka ita hanesan ho ninia maluk rain hanesan, ne’ebé hanoin katak sira hatene buat hotu kona-ba Nia? “Ha’u estuda teolojia, ha’u halo kursu katekeze nian… ha’u hatene buat hotu kona-ba Jezús!”. Loos, hanesan ema beik! Keta halo an beik, ó la hatene Jezús. Karik, depoizde tinan barak ita fiar, ita hanoin ita hatene didi’ak Na’i, ho ita-nia ideia sira no ita-nia julgamentu sira, dala barak. Risku mak sai toman ida, toman Jezús. Nune’e, oinsá mak ita toman? Hodi taka an, hodi taka an ba ninia novidade sira, iha momentu ne’ebé Nia dere ó-nia odamatan no dehan ba ó buat foun ida, Nia hakarak tama iha ó. Ita tenke sai husi ita-nia hela-metin iha ita-nia pozisaun sira.  Na’i husu neon nakloke no fuan simples. No bainhira ema ida iha neon nakloke, fuan simples, nia iha kapasidade atu hakfodak, atu iha maravilla. Na’i nafatin halo ita hakfodak, ne’e mak fafurak enkontru nian ho Jezús. Na’i-Feto, modelu haraik-an no disponibilidade nian, hatudu mai ita dalan atu simu Jezús.

*** depoizde Angelus***

Iha vijília festa S. Giovanni Bosco, ha’u hakarak kumprimenta salezianu sira no saleziana sira, ne’ebé halo di’ak barak iha Kreda. Ha’u tuir Missa selebra iha santuáriu Maria Ausiliatrice [iha Torino] husi Reitór-Mor Ángel Fernández Artime, ha’u harohan ho nia ba hotu-hotu. Ha’u hanoin ba Santu boot ne’e, aman no mestre juventude nian. Nia la taka an iha sakristia, nia la taka an iha ninia sasán sira. Nia sai ba lurón atu buka foin-sa’e sira, ho kriatividade ne’ebé sai ninia karakterístika. ‘Tanti auguri a tutti i salesiani e le salesiane!’