Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 23 Janeiru 2022.

Maun no biin-alin doben sira, bondia!

Iha Evanjellu Liturjia ohin nian ita haree Jezús ne’ebé inaugura ninia pregasaun (kf Lc 4,14-21): ne’e mak pregasaun dhauluk Jezús nian. Nia bá Nazaré, iha-ne’ebé nia sai boot, no partisipa orasaun iha sinagoga. Nia hamriik no, iha volume profeta Isaías nian, nia hetan pasajen kona-ba Mesias, ne’ebé proklama mensajen konsolasaun no libertasaun nian ba ema kiak no iha opresaun  (kf Is 61,1-2). Hotu tiha leitura, «hotu-hotu nia matan hateke ba Nia» (v. 20). No Jezús hahú hodi dehan: «Ohin, Eskritura ne’e halo tuir loloos duni» (v. 21). Mai ita para iha ohin. Ne’e mak liafuan dahuluk Jezús nia pregasaun nian ne’ebé Evanjellu Lucas nian haktuir. Ho Na’i ne’ebé ko’alia, ohin indika “ohin” ida ne’ebé liu husi époka hotu no válidu nafatin. Maromak nia Liafuan nafatin “ohin”. Nia hahú ho “ohin”: bainhira ó lee Maormka nia Liafuan, iha ó-nia klamar hahú “ohin” ida, se ó komprende di’ak. Ohin. Isaías nia profesia fó sai iha sékulu sira molok, maibé Jezús, «ho Espíritu nia kbiit» (v. 14), halo sai atuál no, liuliu lori ba realizasaun no hatudu maneira simu Maromak nia Liafuan: ohin. La’óos nu’udar isória antiga, lae: ohin. Ohin nia ko’alia ba ó-nia fuan.

Jezús nia kompatriota sira admira ho ninia liafuan. Maske sira nia neon malahuk ho prejuizu sira, la fiar nia, sira konxiente katak ninia hanorin oinseluk husi mestre sira seluk (kf v. 22): sira intui katak iha Jezús iha buat ne’ebé liu. Saida ne’e? Iha unsaun Espírtiu Santu nian. Dalaruma, akontese katak ita-nia pregasaun no ita-nia hanorin sira jejerál, abstratu, la kona ema nia klamar no moris. No tanba sá? Tanba falta kbiit ohin nian ida-ne’e, ida-ne’ebé Jezús “hakonu ho signifikadu” ho kbiit Espíritu Santu nian mak ohin. Ohin nia ko’alia ba ó. Loos, dalaruma rona konferénsia perfeita, diskursu ne’ebé konstroi didi’ak, maibé la book fuan no nune’e buat hotu hela hanesan uluk, Omilia barak mós – ha’u dehan ho respeitu maibé ho fuan moras – la konkretu, no envezde fanun klamar, halo durku. Bainhira sarani sira hahú hateke ba relójiu – “bainhira mak buat ne’e remata?” – sira nia klamar dukur. Pregasaun iha risku ida-ne’e: lahó unsaun Espíritu nian halo Maromak nia Liafuan sai kiak, monu iha moralizmu ka konseitu abstratu sira; aprezenta Evanjellu ho distansiamentu, hanesan la tuir tempu, dook husi realidade. No ida-ne’e la’ós dalan. Maibé liafuan ida ne’ebé fekit forsa ohin nian la dignu ba Jezús no la tulun ema nia moris. Tanba ne’e ema ne’e prega, halo favór, nia mak tenke uluk liu esperimenta  ohin Jezús nian, nune’e nia bele komunika iha ohin ema seluk sira-nian. No se hakarak halo lisaun, konferénsia, halo bá, maibé iha fatin seluk, la’ós iha momentu omilia nian, iha-ne’ebé nia tenke fó Liafuan atu doko fuan sira.

Maun no biin-alin doben sira, iha Domingu Maromak nia Liafuan ida-ne’e ha’u hakarak agradese pregadór no haklaken-na’in sira Evanjellu nian ne’ebé fiél ba Liafuan ne’ebé doko fuan, ne’ebé fiél ba “ohin”. Ita harohan ba sira, atu sira moris ohin Jezús nian, ninia Esíritu nia kbiit ne’ebé maus mak halo Eskritura moris. Maromak nia Liafuan, defaktu, moris no efikás (kf Eb 4,12), muda ita, tama iha ita-nia asuntu sira,  leno ita-nia moris loroloron, konsola no tua orden. Ita hanoin bá: Maromak nia Liafuan nakfilak loron baibain ida iha ohin iha-ne’ebé Maromak ko’alia. Entaun, ita foti Evanjellu, loroloron  pasajen ki’ik-oan ida atu lee no lee hikasfali. Imi lori Evanjellu iha bolsu ka iha pasta, atu lee nia iha viajen, iha moment naran de’it, no lee ho hakmatek. Ho tempi ita sei deskobre katak liafuan sira ne’ebé halo duni mai ita, bamai ita-nia moris. Sei tulun ita atu simu loron ida-idak ho hateken di’ak liu, hakmatek liu, basá, bainhira Evanjellu tama iha ohin, nia hakonu ho Maromak. Ha’u hakarak halo proposta ida ba imi. Iha domingu sira tinan litúrjiku nian ida-ne’e sei haklaken Evanjellu Lucas nian, Evanjellu mizerikórdia nian. Tan sá la lee mós pesoalmente, hotu-hotu, pasajen ki’ik ida loroloron? Pasajen ki’ik ida. Mai ita sai familiár ho Evanjellu, ne’ebé sei lori Maromak nia novidade n ksolok!

Maromka nia Liafuan mós mak roman ne’ebé gia ita-nia dalan sinodál ne’ebé hahú iha Kreda tomak. Enkuantu ita haka’as an atu rona malu, ho atensaun no dixernimentu – tanba ida-ne’e la’ós kestaun ida opiniaun nian, lae, maibé dixerne Liafuan, iha-ne’ebá –, mai ita hamutuk rona Maromak nia Liafuan no Espíritu Santu. No Na’i-Feto halo ita iha konstánsia atu habosu an loroloron ho Evanjellu.