Mensajen Urbi et Orbi Papa Francisco nian ba Natál 2021

Mensajen Urbi et Orbi Papa Francisco nian ba Natál 2021

Maun no biin-alin doben sira, Natál kmanek!

Maromak nia Liafuan, ne’ebé kria mundu no fó sentidu ba istória no ba ema nia dalan, halo an ba isin no mai atu horik iha ita leet. Nia mosu nu’udar lian-ki’ik ida, hanesan bibi-bisi anin kmaan ida,  atu hakonu ho maravilla mane no feto ida-idak nia fuan ne’ebé nakloke ba mistériu.

Liafuan halo an ba ema atu halo diálogu ho ita. Maromak lakohi halo monólogu ida, maibé diálogu. Tanba Maromak rasik, Aman no Oan no Espíritu Santu, mak diálogu, rohan-laek no komuñaun ne’ebé la nahas domin no moris nian.

Hodi mai iha mundu iha pesoa Liafuan nian ne’ebé enkarna an, Maromak hatudu mai ita dalan enkontru no diálogu nian. Liután, Nia rasik enkarna iha nia an Dalan ne’e, atu ita bele hatene no la’o tuir iha konfiansa no esperansa.

Biin-alin, maun-alin, «saida mak mundu sei sai lahó diálogu pasiente ema laran-luak barak nian ne’ebé mantein família no komunidade sira hamutuk» (Enc. Fratelli tutti, 198)?. Iha tempu pandemia nian ida-ne’e ita sai konxiente liután. Ita-nia kapasidade relasaun sosiál nian tau maka’as iha prova; tendénsia atu taka-an sai maka’as, atu halo mesak, atu renunsia sai bá li’ur, atu hasoru malu, atu halo hamutuk sasán sira. No iha nivel internasionál mós iha risku atu lakohi halo diálogu, risku ne’ebé krize kompleksa lori atu hili dalan badak sira duké lurón naruk diálogu nian; maibé dalan sira-ne’e de’it, iha realidade, lori solusaun ba konflitu sira no benefísiu ne’ebé fahe ba malu no naruk.

Defaktu, tempu hanesan ne’ebé iha ita-nia sorisorin no iha mundu tomak nalian anúnsiu kona-ba Makso’ik nia moris, hun dame loos nian, ita sei haree nafatin de’it konflitu barak, krize sira no kontradisaun sira. Parese la remata hela de’it no ita la konxiente ona. Ita sai toman tiha de’it to’o pontu ida iha-ne’ebé trajédia boboot sira liu iha silénsiu de’it; ita iha risku atu la rona hakilar terus no dezesperu nian husi ita-nia maun no biin-alin lubuk ida.

Ita hanoin ba povu Síria nian, ne’ebé tinan sanulu liu ona mak esperimenta funu ida ne’ebé provoka vítima wain no númeru sura-laek deslokadu sira-nian. Ita hateke ba Irak, ne’ebé iha difikuldade atu hamriik filafali depoizde konflitu naruk ida. Ita rona labarik sira husi Yemen, iha-ne’ebé trajédia iha rai laran, ema hotu haluha, ba tinan barak mak hala’o iha silénsiu laran, hodi provoka mate loroloron.

Ita hanoin tensaun kontínua entre Israel no Palestina oan sira, ne’ebé hanaruk ba beibeik lahó solusaun, ho konsekuénsia sosiál no polítika boot ba beibeik. Ita keta haluha Belém, fatin iha-ne’ebé Jezús haree naroman, no rai ne’e koko tempu difisil sira tanba difikuldade ekonómika mós, kauza husi pandemia, ne’ebé impede atu peregrinu sira ba iha Terra Santa, ho efeitu negativu sira ba populasaun nia moris. Ita hanoin ba Líbano, ne’ebé terus krize foun ho kondisaun ekonómika no sosiál ne’ebé preokupa tebes.

Maibé iha kalan nia knotak, sinál ida esperansa nian! Ohin, «domin ne’ebé book loron-matan no fitun sira seluk» (Par., XXXIII, 145), hanesan Dante hateten, halo an ba isin. Nia mai iha forma umana, mai partilla ita-nia drama sira no harahun muru sira ita-nia indiferensa nian. Iha malirin kalan nian nia lolo nia liman ki’ik-oan sira mai ita: nia presiza buat hotu maibé mai atu haraik mai ita buat hotu. Ba nia ita husu kbiit atu loke an ba diálogu. Iha loron festa nian ida-ne’e ita implora atu nia hamosu iha ema hotu nia fuan aspirasaun sira rekonsiliasaun nian, hakaran fraternidade nian. Ba Nia ita dirije ita-nia pedidu sira.

Kosok-Oan Jezús, haraik dame no konkórdia ba Médio Oriente no ba mundu tomak. Sustenta ema sira ne’ebé empeña an iha asisténsia umanitária ba populasaun sira ne’ebé tenke halai  husi sira-nia rain; konforta povu Afganistaun nian, ne’ebé liu ona tinan haatnulu mak sofre konflitu sira ne’ebé dudu sira barak atu husi Pais.

Liurai ema sira-nian, tulun autoridade polítika sira atu pasifika sosiedade sira ne’ebé nakdoko tanba tensaun no kontraste sira. Sustenta povu Myanmar nian, iha-ne’ebé intoleránsia no violénsia  dalabarak halo hasoru komunidade sarani no fatin orasaun nian, no hafoer populasaun nia oin dame nian.

Sai roman no apoiu ba ema ne’ebé fiar no serbisu, maski kontrokorrente, ba enkontru no diálogu, no keta husik atu atu metástaze konflitu naruk ida ne’ebé sai kankru ona habelar iha Ucraina.

Liurai-Oan Dame nian, asiste Etiópia iha ninia babukak dalan rekonsiliasaun no dame nian liuhusi konfrontu sinseru ne’ebé tau iha fatin dahuluk ezijénsia sira populasaun nian. Rona populasaun sira rejiaun Sahel nia hakilar, ne’ebé esperimenta violénsia terrorizmu internasionál nian. Hateke ba povu Nasaun sira Áfrika Norte nian ne’ebé sofre divizaun sira, dezokupasaun no dezigualdade ekonómika; no hakmaan maun no biin-alin barak nia terus tanba konflitu internu sira iha Sudan no South Sudan.

Haraik atu liuhusi diálogu, respeitu malu no rekoñesimentu ba direitu no valór kulturál sira iha ema hotu, valór sira solidariedade nian, rekonsiliasaun no konvivénsia pasífika nian hetan fatin dahuluk iha povu sira kontinente amerikanu nia fuan.

Maromak Oan, konforta vítima sira violénsia nian hasoru feto sira ne’ebé habelar durante tempu pandemia nian. Oferese esperansa ba labarik no adolexente sira ne’ebé sai objetu bulizmu no abuzu nian. Fó konsolasaun no domin ba idozu/a sira, liuliu sira-ne’ebé mesak. Haraik hakmatek no unidade ba família sira, fatin kahuluk edukasaun nian no baze ba moris-hamutuk sosiál.

Maromak-ho-ita, haraik saude ba ema moras sira no inspira ema sira ho hakaran di’ak atu hetan solusaun sira ne’ebé di’ak liu atu supera krize sanitária ho ninia konsekuénsia sira. Halo fuan sira sai laran-luak, atu lori tratamentu nesesáriu hotu, espesialmente vasina sira, ba populasaun sira ne’ebé presiza liu. Rekompensa ema hotu ne’ebé hatudu atensaun no dedikasaun atu tau matan ba familiár sira, ema mora sira no sira ne’ebé fraku liu.

Kosok-Oan Belém nian, halo sai posivel atu prizioneiru barak funu nian, militár no sivíl, no sira ne’ebé dadur tan razaun polítika, bele fila ba uma. Keta husik ami sai indiferente hasoru drama sira migrante sira-nian, deslokadu no refujiadu sira-nian. Sira-nia matan husu atu ami keta hateke ba sorin seluk, atu keta hakribi umanidade ne’ebé halo ita ida de’it, atu halo sai ami-nian sira-nia istória no keta haluha sira-nia drama sira. [1]

Liafuan rohan-laek ne’ebé halo an ba isin, halo ami iha atensaun lais ba ita-nia uma komún, nia mós terus tanba ami la tau matan ba nia, no dudu autoridade públika sira atu hetan akordu efikás nune’e jerasaun sira tuirmai bele moris iha ambiente ida ne’ebé respeita moris.

Maun no biin-alin doben sira, iha difikuldade wain ita-nia tempu nian, maibé esperansa mak forte liu, basá «kosok-oan ida moris mai ita» (Is 9,5). Nia mak Maromak nia Liafuan no halo an kosok-oan, hatene de’it tanis no presiza buat hotu. Nia hakarak aprende atu ko’alia; hanesan kosok-oan hotu, atu ita aprende rona Maromak, ita Aman, rona malu no halo diálogu nu’udar maun no biin-alin sira. Oh, Kristu, moris mai ami, hanorin ami atu la’o ho Ita iha dalan sira dame nian.

Natál Kmanek ba hotu!

___________________________________________

 

[1] Kf Discorso al “Reception and Identification Centre”, Mytilene, 5 Dezembru 2021.