Santa Lúcia eh Luzia nia naran mai husi lia-latin no signifika: Portadora/maklorik roman nian. Sarani sira invoka nia nu’udar protetora matan sira nian, “janela klamar nian”, kanál naroman nian.

Luzia, joven Italiana ida ne’ebé moris iha Siracusa iha sékulu III nia rohan, no hanesan santa Águeda eh Ágata iha mehi ne’ebé subar de’it mak hakarak konsagra nia moris ba Na’i hodi halo votu kastidade ba nafatin. Tanba nia aman Lucio mate sedu, ninia inan Eutiquia, hakarak nia oan feto kaben ho foin-sa’e jentiu ida. Nune’e Luzia husu tempu atu hanoin, hodi laran metin ba grasa divina ne’ebé sei mai tulun nia, atu konfirma propózitu di’ak ne’e iha ninia konsagrasaun ba Na’i.

Ikus mai iha tinan 301, inan no oan ba halo peregrinasaun iha sidade Catania, vizita Santa Águeda nia rate, iha ne’ebé santa ida ne’e nia fama santidade nian halekar iha rai Italia tomak durante tinan 50 liutiha nia martíriu. Inan Eutiquia sofre moras fakar-raan, iha ne’ebé, tratamentu husi médiku sira mós la halo buat ida, maske nia lakon osan barak ona atu bele kura. Sira to’o iha sidade iha loron 5 Fevereiru, loron santa Águeda nia mate, hodi partisipa Eukaristia ne’ebé realiza iha kedas virjen mártir ne’e nia rate oin.

Nune’e Lúcia propoin ba nia inan atu kona rate santa Águeda nu’udar hahalok fiar nian, nune’e bele hetan milagre hodi kura moras ne’e. Hafoin ho nonok Luzia mós reza, atu nia inan Eutiquia bele husik nia ideia kona ba Luzia nia kazamentu no bele aseita Luzia no konsagrasaun ba Na’i. Iha momentu ne’e, Luzia hare vizaun hanesan mehi ida, santa Águeda mai dehan ba nia: “Luzia ha’u-nia alin no virjen Na’i nian, tansa husu mai ha’u, se ó mós bele halo? Ó-nia fiar iha benefisiu boot ba ó-nia inan atu bele hetan kura. Hanesan ha’u sidade Catania nakonu ho grasa, nune’e mós ó sei prezerva ba sidade Siracusa, tan Ita Na’i Jezús Kristu apresia ó-nia hakarak atu mantein iha virjindade”.

Fila fali ba uma, Luzia dehan buat hirak ne’ebé akontese ba ninia inan, hodi konfesa ninia hakarak konsagrasaun ba Maromak no nia husu atu fahe ninia rikusoin ba ema kiak sira. Maibé foin-sa’e ne’ebé promete nu’udar nia noivu sai hirus, tan iha komprimisu kazamentu nian no lori ba prefeitu Siracusa nian Pascasio, tanba Luzia kristán. Kultu kristaun nian bandu husi orden imperadór Diocleciano, nune’e mós makhorik Roma nian iha devér atu hasae kultu ba de’it imperadór nu’udar figura divina.

Nia lori Luzia ba iha prefeitu nia oin hodi halo julgamentu no maske ho ameasa, nia fiél nafatin ba nia fiar, hodi dehan:  “ha’u mak atan ba Maromak Eternu, ne’ebé dehan: “bainhira sira lori imi ba liurai sira oin, keta ta’uk ba saida mak imi sei ko’alia, tan la’ós imi mak sei ko’alia, maibé Espíritu Santu mak sei ko’alia ba imi”. Hodi husu ninia fiar ba kbiit Espíritu Santu nian, nia hatán: “Apóstolu dehan: “kastu sira mak santuáriu Maromak nian no Espíritu Santu horik iha nia”.

Ho Luzia nia desizaun ne’ebé firme, prefeitu sai hirus no haruka lori nia ba fatin prostituisaun, maibé soldadu sira labele lori nia, maske nia liman no ain kesi metin. Nune’e Pascasio haruka sunu moris de’it, maibé nia isin la terus buat ida, hodi aumenta governante nia hirus, nune’e haruka sona ho surik nia kakorok. Luzia mate iha loron 13 Dezembru tinan 304.

Tuir relatóriu, katak iha julgamentu, inkizidór laran monu ba joven ne’e, tan nia matan ne’ebé furak, tan ne’e haruka sukit-sai nia matan no haruka ba nia iha bandeja. Ho fatu ne’e mak sai santa no protetora ba vizaun, liuliu sira ne’ebé sofre ba moras matan.

Ita husu intersesaun ba santa virjen mártir ne’e, atu husik ita-nia matan espirituál nian haroman husi roman Espíritu Santu, atu keta la’o iha nakukun salan nian, maibé ita la’o tuir ho ain-hakat sira ne’ebé firme iha ita-nia la’o dalan iha rai ne’e ba lalehan, no loron ba loron ho ita-nia an tomak unifikada husi grasa Espíritu ne’ebé hanesan, ne’ebé sai purifikadór klamar nian, atu ita sai sasin santidade nian ba sira hotu ne’ebé sei iha nakukun laran.