Francisco Xavier moris iha rai sira ninia família rasik nian hanaran Xavier, Reinu Navarra nian, iha península Ibérika, iha 7 Abríl 1506. Nia mak oan ikun família nian. Nia aman naran Juan de Jasso no nia mak aristokrátiku konselleiru Liurai Navarra nian, João III. Nia inan naran Maria de Azpilicueta y Xavier, husi família nobre husi Navarra mós.

Iha 1512, reinu Navarra nian hetan atake husi tropa kastella no aragon nian. Nia família luta hodi reziste invazaun, maibé lakon funu iha 1515. Francisco iha kuaze tinan 9. Ema dadur nia maun sira no kondena ba mate maibé molok dadur sira iha prizaun iha rai okos. Maibé konsege hetan libertasaun.

Francsico Xavier nia formasaun

Iha períodu ne’e, husi tinan, nia aman mate. Nia inan haruka nia bainhira tinan 14 ba Koléjiu Santa Bárbara, iha sidade Paris. Francisco prepara an atu tama universidade, no remata nia estudu preliminár literatura nian, umanidade no filozofia nian. Nia aprende ko’alia fransés, italianu no alemaun. Nia ahhú hanorin iha Colégio de Beauvais.

Kofundadór da Ordem Jesuíta nian

Francisco kompartilla kuartu ho fransés ida naran Le Fèvre no españól ida naran Inácio de Loyola, futuru santu no fundadór kompañia Jesuíta nian. Sira kria grupu ida ho naran Societas Jesus (Sociedade de Jesus). Ho foin-sa’e na’in haat tan, sira funda Kompañia Jezús nian, atualmente ema koñese nu’udar Jesuíta, orden relijioza boot iha mundu. Sira halo votu pobreza no Amu-Papa rekoñese sira iha 1541. Francisco Xavier simu ordenasaun amlulik iha Venezia, iha 24 Juñu 1537.

Misionário Francisco Xavier

Iha Setembru 1543, Francisco Xavier halo viajen ba ninia misaun dahuluk. Nia ba rai naran Costa de Pescaria, iha tasi ibun súl Índia nian. Iha fatin ne’e ema moris ho peska. Maibé, hindú sira sai inimigu ba povu ne’e tanba la aseita peskaria ne’ebé oho ikan sira. Maski nune’e, peskadór lokál sira identifika an kedas ho kristianizmu, basá relijiaun ne’e aseita sira-nia profisaun peskadór nian. Sira identifika an ho apóstolu dahuluk sira Jezús nian, ne’ebé peskadór, no símbolu ida relijiaun foun ne’e mak ikan. Francisco Xavier nia servisu mak konverte povu Costa de Pescaria no provoka mudansa sira iha rai-nusa sira Indonésia Orientál nian. Tanba ne’e, ema hanaran nia Apóstolu Índia sira-nian.

Francisco Xavier ba Japaun

Francisco to’o nu’udar misionáriu iha Japaun iha Jullu 1549. Maibé, roo ne’ebé nia hodi viajen lori ba Kagoshima, iha rai-nusa kiushu, iha Agostu. Ema simu di’ak nia no nia hela iha Angiró nia uma to’o Outubru tinan tuirmai.

Hafoin nia bá Kioto, maibé nia hetan autorizasaun atu haklaken iha tinan 1551 de’it. Tanba nia la ko’alia lia-japonés, nia tenke lee de’it katesizmu ne’ebé nia belun Angiró tradús. Maibé Francisco Xavier ema ida perseverante no pasiente. Tinan ruma liutiha ninia misaun hahú fó fuan.

Nia konsege harii metin komunidade iha sidade BungoHirado no Yamaguchi. Xavier serbisu ba tinan rua tan. Iha ninia laran-manas misionáriu, nia aprende lia-japonés, iha-ne’ebé nia hakerek livru ida kona-ba kriasaun mundu nian no kona-ba Kezús Kristu nia moris. Nia fila ba Índia atu halo serbisu lubuk ida evanjelizasaun nian. Iha Japaun, amlulik seluk mak kontinua ninia serbisu.

Mate

Iha loron 3 Dezembru 1552, Francisco Xavier mate toba iha biti ida, ho krusifiksu ne’ebé nia belun Inácio de Loyola fó ba nia. Sira hakoi nia iha Shangchuan, no hafoin sira lori ninia  isin mate ne’ebé la dodok ba Malaka, iha 1553. Ikus ninia mate isin lori ba Bazílika Bom Jesus iha Goa. Sira tau nia isin iha kaixa vidru nian no osan-mutin. Husi Dezembru 1637 hahú iha peregrinasaun barak atu haree ninia isin.

Ruin ida husi S. Francisco Xavier nia liman-loos tau iha kreda S. José iha Macau, Depoizde ninia mate, kreda barak harii atu fóomenajen ba nia.

Milagre sira S. Francisco Xavier nian

Francisco Xavier iha don atu prevee futuru, haree faktu sira ne’ebé akontese iha fatin seluk no halo tempestade sira hakmatek/ Iha arte ita haree ninia imajeb liga ho kadiuk no krusifiksu ida, símbolu liga ho milagre boot ida. Akontese katak S. Francisco Xavier sae roo ba rai-nusa Maluku nian, iha-ne’ebé nia evanjeliza ba tinan barak. Durante temporál boot ida, mariñeiru sira hakilar husu Maromak nia tulun. Ho hakmatek, santu ne’e hatam nia krusifiksu ai nian iha tasi ne’ebé siak. Bainhira sira to’o tasi-ibun, mariñeiru sira hakfodak haree kadiuk ida sai husi bee ho krusifiksu. Xavier foti krusifiksu no kadiuk fila fali ba tasi laran. S. Francisco Xavier nunka ko’alia buat ida kona-ba ne’e.

Devosaun ba S. Francisco Xavier

PapaPaulo V beatifika Francisco Xavier iha 25 Outubru 1619 hamutuk ho Inácio de Loyola, no Papa Gregório XV kanoniza nia iha 1622. Nia mak misionáriu sira nia protetór. Kreda selebra nia loron iha 3 Dezembru.