Iha Lectio ne’e ita ba reflete uitoan kona-ba sé mak Jezús nia eskolante André, foin-sa’e ida ne’ebé tuir Jezús hamutuk ho nia maun Pedro.
Iha akontesimentu tolu tan ne’ebé hatudu buat ruma kona-ba ninia karakterístika: bainhira Jezús fó han ba ema 5000
(Jo 6, 3-13), iha Jerusalém hodi husu ba Jezús buat ne’ebé Nia foin hato’o ba eskolante sira (Mk 13,1-4) no iha Jerusalém nafatin, bainhira ema gregu sira ne’ebé hakarak hasoru Jezús husu ba Nia no Filipe (Jo 12,21-22). Iha ne’e ita ba haree mak epizódiu multiplikasaun paun nian.

INVOKASAUN BA ESPÍRITU SANTU

Na’i, haruka Ita-Nia Espíritu, atu ami bele sai ema esperansa nian.

Ita tempu Paskál ida ne’e, ita konvida ami atu sai sasin ksolok nian, tanba se Ita manán mate, laiha buat ida ne’ebé bele taka dalan mai ami atu ba hasoru Maromak.

Hanesan Ita-Nia Espíritu hamahan Maria hodi halo nia sai Ita-Nia atan, nune’e hamahan ami, atu ami mós bele buka Ita-Nia projetu no kolabora ho Ita atu Ita-Nia Reinu bele to’o ema hotu.

INTRODUSAUN

André mak eskolante sira ne’ebé evanjelista hotu temi dala barak, maski la hanesan ninia maun Pedro. Iha lista eskolante sira nian, André hola fatin daruak iha Mateus no Lukas (Mt 10,1-4; Lk 6,13-16), ka fatin dahaat iha Markus no Livru kona-ba Apóstolu sira-nia hahalok (Mk 3,13-18; Act 1,13-14). Bele dehan katak sarani dahuluk nian iha estima no respeitu ba nia, la’ós de’it tanba nia mak Pedro nia alin. Iha evanjellu Mateus no Markus nian, Jezús bolu nia no ninia maun hamutuk dala ida (Mt 4,18-19; Mk 1,16-17); no iha evanjellu João nian, André husu ba Jezús atu ba haree Nia hela iha ne’ebé (Jo 1,37-39), hafoin nia hato’o buat ne’ebé nia haree ba ninia maun Pedro hodi lori nia ba Jezús (Jo 1,40-43).

Iha akontesimentu tolu tan ne’ebé hatudu buat ruma kona-ba ninia karakterístika: bainhira Jezús fó han ba ema 5000 (Jo 6, 3-13), iha Jerusalém hodi husu ba Jezús buat ne’ebé Nia foin hato’o ba eskolante sira (Mk 13,1-4) no iha Jerusalem nafatin, bainhira ema gregu sira ne’ebé hakarak hasoru Jezús husu ba Nia no Filipe (Jo 12,21-22). Ohin ita sei reflete kona-ba momentu dahuluk.

LECTIO (Jo 6,4-11)

Pasajen ida ne’e, fó hanoin ba pasajen ida fali husi Testamentu Tuan iha tempu ne’ebé povu Israel la’o iha rai-fuik maran. (Num 11,3) iha ne’ebá mós Moisés husu ba ninia an no ba Maromak, oinsá nia bele fó han ba ema barak ne’ebé hakilar hasoru nia.

Iha ne’e ema lubun boot la hakilar, sira halai atu ba rona Jezús nia liafuan no ita hakfodak atu haree katak Jezús de’it hanoin ba problema aihan. Jezús hanorin ba sira, Nia oferese ba sira aihan espirituál nian, maibé Nia la haluha presiza isin nian. Eskolante sira? Sira la haree situasaun karik, ka sira ta’uk katak Jezús husu ba sira atu tau matan ba ema lubun boot nune’e sira nonok de’it.

Maibé Jezús interpela sira ida, Filipe, hodi husu buat ruma ne’ebé “beik”, maibé Nia hakarak koko Ninia eskolante sira. Jezús koko, maibé Filipe seida’uk prontu atu fó resposta ba Nia no buat ne’ebé hatán la kona ninia fiar. Buat ne’ebé Filipe dehan mai husi ema ne’ebé fiar ki’ik uitoan no seida’uk hatene didi’ak ninia Na’i.

André mós la hatán, maibé Jezús nia pergunta sadik nia, nune’e nia mesak buka solusaun ida. Nia loke matan, koko atu hatene Maromak nia planu iha situasaun aperta ida ne’e. Nia sente katak Maromak nia Reinu la’ós de’it Jezús ninian, maibé mós eskolante sira no ema hotu ne’ebé tuir Jezús nian. Nia sente katak planu Maromak Nian sei la’o ba oin liuhusi ninia tulun, maski ki’ik no fraku, no nia hakarak kolabora atu Jezús bele hatudu Maromak nia ba ema lubun boot ne’e. Bainhira nia hetan labarik ho paun no ikan, André-nia liafuan sira hatudu ninia realizmu: “ne’e to’o oinsá loos ema barak ne’e?” hodi haree katak buat ne’ebé iha, rekursu sira ne’ebé nia rasik hatudu ba Jezús, la to’o atu hatán ba ema hotu nia presiza. Maski nune’e, nia barani atu ko’alia ba Jezús, hodi fiar katak Jezús bele halo buat ne’ebé ninia kbiit la biban atu halo.

 

Ita hatene katak Jezús halo milagre, maibé ita bele husu ba ita-nia an: se karik André la haree labarik ida ne’e no se labarik la oferese buat ne’ebé nia iha, milagre sei mosu ka la’e?

Jezús ko’alia nune’e atu koko nia: dala barak Maromak ko’alia mai ita liuhusi situasaun sira, husu mai ita atu matan moris hodi haree ema-nia presiza, hodi tau matan ba sira ne’ebé kbiit la’ek. Jezús koko ita, tanba dala barak situasaun la klaru, no ita la hatene halo oinsá atu resolve, maibé Maromak hein ita-nia resposta.

Ha’u hatene haree ha’u-nia maluk sira nia presiza? Ha’u prontu atu halo buat ruma ka, bainhira situasaun ida sadik ha’u, ha’u subar an de’it?

Filipe, ema konkretu liu, fó hanoin ba Jezús osan hira sei presiza atu fó han ba ema hotu. Dala ruma mós, ita fó atensaun boot ba buat ne’ebé ita sei lakon hodi tulun ema seluk no ita la hanoin katak ita bele sai Maromak nia sinál ba mundu ida ne’e.

Ha’u hatene haree ho matan fiar nian buat ne’ebé mosu iha ha’u-nia moris, ka ha’u hanoin nafatin ba buat ne’ebé ha’u bele lakon se ha’u fó an tomak ba Maromak nia Reinu?

André rona Jezús nia liafuan sira no buka oinsá bele “tulun” Jezús; nia la dehan ba ninia an: “Se Jezús rasik la hatene, oinsá ha’u bele hatán?”,  la’e, nia prontu atu fó buat ne’ebé nia simu (ninia matenek, ninia espíritu prátiku…) ba Maromak nia planu no ema seluk nia di’ak.

Ha’u husu bei-beik ba ha’u-nia an saida mak Maromak hakarak husi ha’u iha momentu ida ne’e? Saida mak Maromak husu mai ha’u atu mundu ida ne’e, sosiedade iha ne’ebé ha’u moris ba bele sai di’ak uitoan?

Jezús simu André nia proposta no nia halo milagre ho buat ne’ebé labarik iha.

Bainhira ita fó ho laran tomak buat hotu ne’ebé ha’u bele halo atu Maromak nia Reinu bele to’o ema hotu-hotu, Maromak la hakribiit ita, maibé Nia simu ho ksolok hodi nakfilak buat ne’ebé ha’u iha, maski ki’ik, iha rikusoin ida ba ema hotu-hotu.

Ha’u hanoin fali ba momentu ida iha ne’ebé ha’u halo buat ruma hodi fó sasin ba Jezús nia domin: ha’u sente oinsá iha momentu ida ne’ebá? Saida mak tulun ha’u atu fó an ba Maromak nia “sasán” ?

PAPA BENTO XVI

Iha Kreda-nia istória santu barak hetan kbiit iha Kristu-Nia Kruz atu laran metin ba Maromak to’o saran sira-nia an rasik; iha fiar sira hetan kbiit atu manan sira-nia frakeza no liu difikuldade hotu… sarani barak sai sasin moris nian kona-ba fiar-nia kbiit ne’ebé espresa an iha karidade: sira mak hari’i damen, promove justisa, anima mundu atu tuir Maromak nia planu… karidade ne’ebé mai husi fiar, lori sira atu fó sasin ida ne’ebé konkretu liu, iha hahalok no liafuan sira: Kristo la’ós rikusoin ida ba sira-nia an de’it, Kristu mak rikusoin ne’ebé ita hakarak fahe ho maluk sira.

PAPA FRANCISCO

«Dixípulu sira halo rasiosíniu ho termu “merkadu” nian, maibé Jezús troka lójika sosa nian ho lójika seluk, lójika fó nian. No nune’e mak André, Apóstolu ida, Simão Pedro nia alin aprezenta labarik ida ne’ebé tau iha dispozisaun buat hotu ne’ebé nia iha: paun fuan lima no ikan rua; maibé konserteza – André dehan – ne’e la vale buat ida ba ema lubunboot (kf. v.9). Maibé Jezús hein duni ida-ne’e. Nia haruka eskolante sira halo ema tur, hafoin kaer paun no ikan sirane’e, agradese Aman no fahe ba sira (kf. v. 11). Jestu sira-ne’e antisipa jestu Han-Kalan Ikus nian, ne’ebé fó ba Jezús nia paun signifikadu loloos. Hodi halo Komuñaun ho Nia, ita simu nia moris iha ita no ita sai Aman Lalehan nia oan sira no maun-alin entre ita. Hodi halo Komuñaun ita hasoru malu ho Jezús ne’ebé moris tebe-tebes no moris-hi’as! Partisipa iha Eukaristia signifika tama iha lójika Jezús nian, lójika gratuidade nian, partilla nian. No maski ita kiak, ita hotu iha buat ruma atu fó. “Halo Komuñaun” signifika mós foti husi Kristu grasa ne’ebé halo ita iha kbiit atu partilla ho ema seluk ita an rasik no buat ne’ebé ita iha» (Angelus-26 Jullu 2015).

Atividade: Halo karidade hodi fahe ita-nia paun fuan no ikan ba maluk ne’ebé presiza.