Santu André Dung-Lac no maluk sira, Mártir
Kristianizmu to’o iha Vietnam iha inísiu sékulu XVI husi obra Padre Alexandre Rhodes, Jezuita husi Fransa, konsidera nu’udar “apóstolu ba Igreja joven iha Ázia” ne’ebé fahe ba rejiaun 3: Tonkin, Annam no Cochinchina. Iha 1645 duni sai nia husi nasaun ne’e. Nune’e iha sékulu barak nia laran, situasaun kristaun sira sai difisil, tan kauza husi laloran persegisaun ne’ebé la para, iha ne’ebé troka husi períodu dame nian ne’ebé badak liu.
Tran An Dung moris iha Bac Ninc, iha tinan 1795, husi família kiak liu, maibé tanba atu garante ba oan nia moris mak nia inan-aman entrega ba katekista katóliku atu tau matan. Tan ne’e, eduka nia ba fiar no sarani nia ho naran André. Futuru mártir ida ne’e, simu ordenasaun iha tinan 1823; sai vise-pároku iha Dong-Chuoi, koñesidu ho ninia estilu moris nian ne’ebé simples, fó asisténsia ba kiak sira no sobriedade iha buat hotu. Iha 1833, halo tiha selebrasaun misa, guarda sira imperadór nian mai kaer nia ba dala uluk . Sarani sira selu ho osan boot nune’e hasai tiha husi kadeia no troka nia naran husi Dung ba Lac, atu labele dada atensaun. Nune’e, nia foti risku evanjelizasaun husi provínsia sira ne’ebé perigu liu iha Hanoi no Nam-Dihn.
Iha tinan 1839 nia rohan, ema kaer tan nia ba dala tolu, hamutuk ho nia maun Pedro. Nune’e hahú hatene katak ne’e bolun ba mártiriu: Na’i hakarak, nia fó hariis ho nia raan rasik ba rai terus-na’in ne’e. Tan ne’e nia husu Bispu atu labele selu ninia libertasaun. Durante transferénsia ba prizaun Hanoi, fiar-na’in sira halibur hamutuk no tanis ba nia; maibé nia enkoraja sira hotu, no rekomenda atu kontinua moris tuir Igreja nia hanorin. Iha prizaun foun, saserdote maun-alin na’in rua ne’e, sira obriga atu ko’alia aat hasoru krús no sama krús. Nu’udar nia resposta, sira na’in rua hakneak no rein krús. Tan ne’e sira nia kastigu la’ós buat seluk se lae oho; na’in rua justifikadu hodi tesi nia kakorok, iha 21 Dezembru iha odamatan Cau-Giay sidade nian.
Husi 1645 to’o 1886 faktu sira ne’ebé hasoru kristaun sira iha Vietnam, hamutuk 53, kauza ba mate rihun 113 fiar-na’in sira. Haree ba ninia firmeza iha fiar, monarka Vietnamita hakotu Kreda nia dispersaun no hasai nia soin sira. Grupu dahuluk husi na’in 64 mártir, Papa Leao XIII beatifika iha tinan 1900; hafoin Papa Pio X grupu datoluk seluk tan, iha sira leet balun Dominikanu: na’in rua iha tinan 1906 no seluk iha 1909. Ikus, Papa Pio beatifika grupu dalimak iha tinan 1951. Ho dekretu ne’ebé ho data 1986, Igreja tau hamutuk grupu oioin hirak ne’e sai ida de’it, kompostu husi na’in 117 mártir – iha saserdote sira, relijiozu sira no leigu sira ne’ebé Papa S. João Paulo II kanoniza iha tinan 1990. Lider ba grupu ne’e santu André Dung-Lac ne’ebé koñesidu liu. Iha na’in 117 mártir sira ne’e nia leet, na’in 96 Vietnamita, 11 España husi orden pregasaun no na’in 10 Fransés husi Sosiedade Misaun Estranjeira Paris.