Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 21 Novembru 2021

Maun no biin-alin sira, bondia!

Evanjellu Liturjia ohin nian, domin ikus Tinan Litúrjiku nian, atinje nia pontu aas ho Jezús nia afirmasaun ida ne’ebé dehan: «Ha’u liurai» (Jo 18,37). Nia pronunsia liafuan sira-ne’e iha Pilatos nia oin, enkuantu ema lubun boot hakilar atu kondena nia ba mate. Nia dehan: “Ha’u liurai”, no ema lubun boot hakilar atu kondena nia ba mate: kontraste boot! Oras ne’ebé determinante to’o ona. Uluk, Jezús parese lakohi atu ema haliban nia nu’udar liurai: ita hanoin momentu depoisze multiplikasaun paun no ikan sira-nian, bainhira nia hadook an atu harohan mesmesak (kf Jo 6,14-15).

Jezús nia modu liurai nian oinseluk husi ida mundu nian. «Ha’u-nia reinu – Nia dehan ba Pilatos – la’ós mundu ne’e nian» (Jo 18,36). Nia la mai atu domina, maibé atu serví. Nia la to’o mai ho sinál sira podér nian, maibé ho podér sinál sira-nian. Nia  la hatais ho emblema boboot, maibé isin-tanan iha krús. No hakerek ne’ebé tau iha krús mak define Jezús nu’udar “liurai” (kf Jo 19,19). Ninia ,odu liurai nian hakat liu parámetru umanu sira! Ita bele dehan katak nia la’ós liurai hanesan ema sira seluk, maibé nia Liurai ba ema seluk. Ita hanoin fali kona-ba ne’e: Kristu, iha Pilatos nia oin, dehan katak nia liurai iha momentu ne’ebé ema lubun boot kontra Nia, enkuantu sira ne’ebé tuir Nia no haliban Nia foti distánsia husi aklamasaun sira-ne’e. Jezús hatudu an, katak, livre ho modu soberanu husi hakaran fama no glória rai nian. No ita – ita husu ba an rasik – ita hatene banati tuir Nia iha buat ne’e? Ita hatene ukun ita-nia tendénsia atu ema halo ema buka no aprova nafatin ita, ka halo buat hotu atu hetan ema seluk nia estima? Iha buat ne’ebé ita halo, ho modu partikulár ita-nia empeñu sarani, ha’u husu ba an rasik: saida mak folin? Buat ne’ebé folin mak basa-liman ka servisu mak folin?

Jezús la halai sees de’it husi rai nia naran boot, maibé halo mós ema ne’ebé tuir nia livre no ukun an. Nia, maun no biin-alin sira, liberta ita husi buat aat nia ukun. Ninia Reinu mak reinu libertadór, la iha buat ida kona-ba hanehan. Nia trata dixípulu ida-idak nu’udar belun, la’ós inferiór. Kristu, maski nia aas liu ukun-na’in sira hotu, nia la tau liña separasaun entre Nia no ema seluk; iha kontráriu, Nia hakarak maun no biin-alin atu partilla ninia ksolok (kf Jo 15,11). Hodi tuir nia ita la lakon, la lakon buat ida, maibé manán dignidade. Tanba Kristu lakohi atan sira mak hale’u Nia, maibé ema livre. No – ita husu – husi ne’ebé mak Jezús nia liberdade moris? Ita deskobre hodi fila hikasfali ba ninia afirmasaun iha Pilatos nia oin: «Ha’u liurai. Tanba ne’e mak ha’u moris no tanba ne’e mak ha’u mai iha mundu: atu fó sasin ba lia-loos» (Jo 18,37).

Jezús nia liberdade mai husi lia-loos. Lia-loos mak halo ita livre (kf Jo 8,32). Maibé Jezús nia lia-loos la’ós ideia ida, buat ruma la konkretu: Jezús nia lia-loos mak realidade ida, Nia rasik mak halo lia-loos iha ita, liberta ita husi finjimentu, husi falsidade ne’ebé ita iha laran, husi linguajen rua-rua. Horik ho Jezús, ita sai ema loos. Ema sarani nia moris la’ós teatru iha-ne’ebé ema bele uza máskara ne’ebé konvein liu ba nia. Basá, bainhira Jezús ukun iha fuan, nia liberta husi ipokrizia, liberta husi eskapatória, husi moris oin rua-rua. Prova di’ak liu katak Kristu mak ita-nia liurai mak hadook-an husi buat ne’ebé hafoer moris, halo nia sai ambígua, malahok, triste. Bainhira moris ho modu ambíguu, uitoan iha-ne’e, uitoan iha ne’ebá, triste tebes, trite liu. Loos duni, ita tneke sura ho limitasaun no defeitu sira: ita hotu ema sala-na’in. Maibé, bainhira ita moris iha Jezús nia ukun, ita la sai korruptu, ita la sai falsu, haliis an atu subar lia-loos. Ita la halo moris oin rua-rua. Hanoin didi’ak bá: sala-na’in, loos duni, korruptu, nunka! Sala-na’in, loos duni, korruptu nunka. Atu Na’i-Feto tulun ita, lorloron buaka Jezús ni alia-loos, Liurai Lalehan no Rai nian, ne’ebé liberta ita husi moris-atan rai nian no hanorin ita atu ukun ita-nia vísiu sira.