Santa Isabel husi Ungria
Isabel mak André nia oan-feto, Liurai Ungria nian, no moris iha tempu ne’ebé akordu sira entre nasaun sira haktadak ho kazamentu. Iha Isabel nia kazu, nia aman promete nia oan-feto ne’e ba Ludovico/Luís IV (husi Turingia-Alemaña) iha kazamentu, liu loron ruma de’it nina moris iha 1207.
Santa Isabel bá hela iha kadunan ninia noivu futuru, kastelu Wartburg nian, no iha-ne’ebá nia hahú sofre persegisaun haksumik sira husi nia banin-feto nia parte, ne’ebé, ho laran-moras ba nia oan-mane nia domin ba santa ne’e, hahú foti lia-falsu katak Isabel estraga osan arbiru, basá nia iha karidade boot ba ema kiak sira. Feto orasaun nian no laran-luak iha terus nia laran, Maromak sempre tulun Isabel iha buat hotu.
Isabel pratika ho badinas obra mizerikórdia sira, fó hemu no han ba ema ne’ebé dere ninia odamatan, fahe hatais, selu tusan sira, tau matan ba moras sira no hakoi mate sira. Sai husi ninia kastelu, dalabarak nia ho ninia atan-feto sira bá iha ema kiak sira nia uma hodi lori paun, naan, trigu no hahán seluk. Nia rasik entrega hahán sira no tau matan ba ema kiak sira nia kama no roupa sira. Ema haktuir ba nia la’en Isabel nia karidade ne’e hotu, no nia la’en hatán: “Sarak nia la faan kastelu ha’u haksolok”. Ita bele hanoin hikas milagre paun nakfilak ba ai-funan roza sira: enkuantu Isabele la’o tuir lurón sira ho ninia aventál nakonu ho paun ba ema kiak sira, nia hasoru nia la’en, ne’ebé husu saida mak nia lori. Hodi loke aventál, iha paun nia fatin, mosu ai-funan roza sira. Símbolu karidade nian ida-ne’e ita haree dala barak iha pintura sira ne’ebé reprezenta Santa Isabel.
Isabel hadomi liu nia kaben no nia kaben Ludovico mós hadomi tebes nia no sira iha oan na’in tolu, maibé, nia lakon nia la’en iha funu (kruzada). Nia kuñadu hadau ukun no duni sai nia ho nia oan sira husi kadunan.
Isabel tenke hela iha fahi-luhan ho nia oan sira, to’o nia simu tulun husi Fransiskanu sira Eisenach nu’udar ema kiak ida, basá ema kiak no moras sira ne’ebé nia tulun mós insulta nia, tanba sira ta’uk ida-ne’ebé oras-ne’e kaer ukun. Ho tulun husi tiu ida, Bispu Bamberga nian, kadunan bolu hikas nia, no hetan hikasfali rekoñesimentu ba nia no nia oan sira-nia direitu, basá ida-ne’e mak liurai matebian nia hakarak, hato’o liuhusi nia maluk sira funu kruzada nian, ne’ebé fila ho misaun atu proteje Isabel, tuir pedidu ikus Ludovico/Luís IV nian.
Santa Isabel lakohi filahikas ba Ungria; nia renunsia ninia títulu sira, no tama iha “Ordem Terceira de São Francisco”. Nia funda konventu Fransiskana sira-nian, iha 1229, no serví ema moras sira to’o mate, iha 1231, ho tinan 24 de’it, iha ospitál ida ne’ebé harii ho ninia soin rasik. Lian barak hakilar sai nu’udar “santa” no dudu Papa Gregório IX atu hahú prosesu kanonizasaun maski iha emboot balun tau obstákulu, maibé Roma metin. Iha 1235 Papa Gregório IX foti nia nu’udar santa.
Iha S. Isabel ita bele haree katak, fiar no domin ba Kristu bele harii sentidu justisa no igualdade ema hotu nian. Imita Kristu no haree Kristu iha ema hotu ne’ebé ita hasoru.