Papa Francisco nia lia-menon molok harohan Angelus, 7 Novembru 2021.

Maun no biin-alin sira, bondia!

Sena ne’ebé Evanjellu deskreve iha Liturjia ohin nian hala’o iha Templu Jerusalém nia laran. Jezús haree, haree saida mak akontese iha fatin ne’e, fatin sagradu liu hotu, no haree oinsá eskriba sira gosta atu ema nota sira, kumprimenta sira, reverensia sira no atu hetan fatin onra nian. No Jezús hatutan «sira han feto-faluk sira nia uma no harohan kleur atu ema haree sira» (Mc 12,40). Tempu hanesan, ninia matan nota sena seluk: feto-faluk kiak ida, ida ne’ebé ema kbiit-na’in sira esplora, tau iha Templu nia osan-fatin «buat hotu ne’ebé nia iha atu moris» (v. 44). Nune’e Evanjellu hateten, nia tau iha osan-fatin buat hotu ne’ebé nia iha atu moris. Evanjellu tau iha ita-nia oin kontraste surprendente ne’e: riku sira, ne’ebé fó husi buat ne’ebé naresin atu ema haree, no feto kiak ida ne’ebé, hodi la hatudu an, oferese buat hotu uitoan ne’ebé nia soi, Símbolu rua atitude umana nian.

Jezús haree sena rua ne’e. No verbu ne’e duni – “hateke” – ne’ebé halo rezumu kona-ba ninia hanorin: husi ema ne’ebé moris fiar ho duplisidade, hanesan eskriba sira, “ita tenke hateke mai ita an” atu la sai hanesan sira; enkuantu ba feto-faluk ita tenke “hateke ba nia” atu foti nia nu’udar modelu. Ita para iha ne’e: kuidadu ho ipókrita sira no hateke ba feto-faluk kiak.

Uluknanai, kuidadu ho ipókrita sira, katak matan moris atu la bazeia moris iha kultu aparénsia nian, esterioridade nian, kona-ba kuidadu ezajeradu ba imajen rasik. No, liuliu, iha atensaun atu keta halo fiar hakruuk ba ita-nia interese sira. Eskriba sira-ne’e, hodi Maromak nia naran, falun sira-nia glória rasik no, piór liután, uza relijiaun atu atende sira-nia negósiu sira, hodi abuza sira-nia autoridade no esplora ema kiak sira. Iha-ne’e ita haree atitude aat liu ne’ebé ohin mós ita haree iha pozisaun barak, fatin barak, klerikalizmu, tau an iha ema ki’ik sira nia leten, esplora sira, “baku sira”, sente sira-nia an perfeitu. Ida-ne’e mak buat aat klerikalizmu nian. Ne’e mak adverténsia ba tempu hotu no ba ema hotu, Kreda no sosiedade: nunka aproveita enkargu rasik atu hanehan ema seluk, nunka manán husi ema fraku liu nia kulit! No matan moris atu la monu iha loko-an, atu keta akontese atu metin iha aparénsia sira, nune’e lakon substánsia no moris iha superfisialidade. Ita husu ba an rasik, sei tulun ita: iha buat ne’ebé ita dehan no halo, ita hakarak atu ema apresia ita nohetan satisfasaun eh atu hasae servisu ba Maromak no ba maluk, liuliu ba sira ne’ebé fraku liu? Ita buka sai vijilante kona-ba falsidade fuan nian, kona-ba ipokrizia, moras perigozu liu klamar nian! Ne’e mak hanoin duplu (oin rua), julga oin rua, hanesan liafuan rasik dehan: “julga iha okos”, hatudu oin ida no “ipo”, iha okos, iha hanoin seluk. Duplu, ema ho klamar oin rua, duplisidade klamar nian.

No atu kura husi moras ne’e, Jezús konvida atu hateke ba feto-faluk kiak. Na’i denunsia esplorasaun hasoru feto ne’e, ne’ebé atu halo oferta, tenke fila ba uma lahó buat uitoan ne’ebé nia soi atu moris. Importante tebes kore sagradu husi kakesik ho osan! Jezús dehan tiha ona, iha fatin seluk: labele serví na’in rua. Serví Maromak – no ita hanoin katak nia dehan “ka diabu”, lae – Maromak ka osan. Nia mak na’in ida, no Jezús dehan katak ita labele serví nia. Maibé, tempu hanesan, Jezús hahí feto-faluk ne’ebé tau iha osan-fatin buat hotu ne’ebé nia soi. La rai buat ida ba nia, maibé hetan iha Maromak ninia buat hotu. Nia la ta’uk atu lakon buat uitoan ne’ebé nia soi, tanba nia iha laran-metin iha buat wain Maromak nian, no Maromak nia buat wain hakbarak ksolok iha ema ne’ebé fó. Ida-ne’e halo ita hanoin ba feto-faluk seluk, ida profeta Elias nian, ne’ebé halo paun baluk ida ho fariña no mina uitoan ikus nian ne’ebé nia iha; Elias dehan ba nia: “Fó han ha’u” no nia fó; no fariña nunka menus, milagre ida (kf 1 Re 17,9-16). Na’i sempre, iha ema nia laran-luak nia oin, hakat liu, sai laran-luak liután. Maibé ne’e mak Nia, la’ós ita-nia karak-teen. Nune’e mak Jezús propoin mai ita nu’udar mestra fiar nian, señora ne’e: nia la frekuenta Templu atu tau ninia konxiénsia iha hakmatek, la harohan atu ema haree nia, la hatudu ninia fiar, maibé fó ho fuan, ho laran-luak no gratuidade. Ninia osan rahun iha lian furak liu husi ema riku sira nia oferta, tanba esprime moris ida dedika ba Maromak ho sinseridade, fiar ida ne’ebé la moris husi aparénsia maibé iha konfiansa inkondisionál. Mai ita aprende husi nia: fiar ida lahó ornamentu esteriór sira, maibé interiormente sinsera; fiar ida halo ho domin haraik-an nian ba Maromak no ba maluk sira.

No oras-ne’e ita dirije ba Virjen Maria, ne’ebé ho fuan haraik-an no transparente halo ninia moris don ida ba Maromak no ba ninia povu.