Ohin Igreja selebra Saun Cornélio no Saun Cipriano, ne’ebé tan domin ba Maromak no hatudu zelu fiar nian iha Jezús Kristu, sira terus no sai martir iha sékulu III. Santu na’in rua ne’e nia sasin tulun malu iha komprensaun katak sá sai kristaun. Ema kristaun, bainhira firme iha domin esponsál ba Kristu no nia Igreja la rejeita fiar, biar ho terus boot no la komprende to’o fakar raan.

Cornélio moris iha Roma. Eleitu ba pontifikadu, liu tiha períodu ida iha-ne’ebé kátedra Saun Pedru nian mamuk, tanba kauza husi persegisaun ne’ebé violentu liu, husi imperadór Décio nia ukun. Papa Cornélio eleitu kuaze ho votu unanimidade, exetu Novaciano, ne’ebé hein hela atu sai susesór. Nune’e, Novaciano konsagra an rasik ba bispu no proklama an ba Papa. Ida ne’e mak antipapa. Ho kondisaun ida-ne’e mak hahú kria cisma/divizaun iha Igreja. Igreja halo debate interna atu buka solusaun ba problema boot iha époka ne’ebá, katak  “Lapsi”. “Lapsi” mak saserdote sira no fiar-na’in sira ne’ebé nega sira-nia fiar no separa an husi Igreja bainhira Igreja hasoru persegisaun. Papa Cornélio, ema ida fiar metin no laran metin hodi simu inkomprensaun sira husi grupu Novaciano nian. Maske nune’e Bispu Cipriano apoiu Papa Cornélio lahó kondisaun.

Hafoin liu tiha imperadór Decio nia mate, imperadór Galiano ne’ebé troka nia hahú fali persegisaun hasoru kristaun sira. Nune’e  nia kastiga tiha Papa Cornélio no sai eziladu iha fatin ne’ebé ohin hanaran Civitavecchia iha Roma. Nia hetan kondenasaun ba mate iha Juñu tinan 253 husi imperadór Galo, tan rezeita hasa’e kultu ba maromak pagaun sira-nian. Hakoi iha semitériu S. Calisto. Festa litúrjika iha 16 Setembru hamutuk ho S. Cipriano.

Cipriano

Thascius Cecilianus Cyprianus moris iha Áfrika- Cartagno iha tinan 200. Moris husi familia pagaun nobre no riku. Konsidera personajen ida importante iha sékulu III. Serbisu nu’udar advogadu, mestre retórika. Konverte ba kristaun iha ona idade entre 35- 40 husi Cecilius saserdote katuas ida iha 246. Husik nia rikusoin hotu fó ba ema kiak sira. Iha tinan 248 sai bispu Cartago nian ohin naran Tunísia, maibé halai husi persegisaun ne’ebé hasoru kristaun sira. Tan ne’e hanaran nia “ lapsi” maibé nia konsege halibur konsíliu ida iha Cartago iha 251 halo serbisu maka’as no hakerek “ Catholicae Ecclesiase Unitate – Natureza unidade da Igreja”.

Tan epidemia ne’ebé mosu iha Áfrika nia tulun ema kiak sira ho ne’e populasaun sira rai ódiu. Maske nune’e nia hakerek “De mortalite” atu konsola kristaun sira ne’ebé hadook an ona husi Igreja. Nia hakerek karta ba Papa atu batiza hikas  kristaun sira ne’ebé sai husi Igreja. Nune’e imperadór Valeriano haruka kaer nia no obriga tuir serimónia kultu relijiozu jentiu nian no kondena nia ba mate hodi tesi nia ulun iha 14 Setembru. “ Ó la bolu Maromak nu’udar Aman se Ó laiha Igreja nu’udar Inan.

Kreda foti nu’udar Padroeiru Áfrika Norte nian no Argélia nian. Nia festa litúrjika iha 16 Setembru hamutuk ho Papa Cornélio, belun iha fiar ne’ebé nia defende maka’as.