S. Maximiliano Kolbe, amlulik husi Orden Frade Menór Konventuál no martir

S. Maximiliano Kolbe, amlulik husi Orden Frade Menór Konventuál no martir

Tinan dahuluk sira nia moris nian

Maximiliano Kolbe moris iha 7 Janeiru 1894, iha Zduńska-Wola, iha rejiaun poloneza ne’ebé Rússia mak kontrola. Nia aman, serbisu soru kabas, no nia inan, parteira, mak sarani laran-manas: iha Batizmu, sira hili ba nia naran Raimundo.
Raimundo tama iha eskola fransiskanu sira-nian iha Leópolis. Iha 1910, tama “Ordem dos Frades Menores Conventuais”, iha-ne’ebé nia simu naran Maximiliano; uluknanai haruka nia bá Cracóvia no, depois, bá Roma, iha-ne’ebé nia hela ba tinan neen, estuda filozofia, iha Pontifícia Universidade Gregoriana, no Teolojia iha “Collegio Serafoco”. Nia simu ordenasaun amlulik nian iha 28 Abríl 1918.

Milísia Imakulada nian

Iha Roma, bainhira nia joga iha kampu luan ida, Maximiliano hahú tafui raan: ne’e mak tuberkuloze, moras ida ne’ebé akompaña nia iha nia moris tomak.
Ho Superiór sira nia autorizasaun, nia funda “Milísia Imakulada nian”, Asosiasaun relijioza ida, ho objetivu mak ema hotu nia konversaun, liuhusi Maria.
Bainhira nia fila ba Cracóvia, iha Polónia, maski iha formasaun nia iha nota aas de’it, nia labele hanorin eh halo pregasaun, tanba ninia estadu saude, basá nia labele ko’alia barak. No nafatin ho Superiór sira nia lisensa, nia dedika an ba promosaun “Milísia Imakulada nian”, sura ho adezaun barak profesór no estudante sira Universidade nian, profisionál no kamponés sira, no mós relijiozu sira husi ninia Orden rasik.

Susesu revista “Kavaleiru Imakulada nian”

Durante  Natál 1921 nian, Padre Maximiliano Kolbe funda, iha Cracóvia, revista ida ho pájina uitoan de’it ho títulu “Kavaleiru Imakulada nian”, atu habelar espíritu “Milísia” nian.
Bainhira nia hetan transferénsia ba Grodno, kilómetru 600 husi Cracóvia, nia kria tipografia ki’ik ida atu imprime revista, ho mákina antiga. Ho insiativa ida-ne’e, Padre Maximiliano konsege dada joven barak, ne’ebé hakarak partilla estilu moris vida fransiskanu nian ho inspirasaun husi Maria. Revista ne’e habelar ba beibeik.
Iha Varsóvia, ho doasaun rai husi emboot ida naran Lubecki, Maximiliano funda “Niepokalanów”, “Sidade Maria nian”. Sentru ne’e dezenvolve lalais liu: husi uma simples, muda ba konstrusaun loloos; mákina  atu imprime tuan troka ho téknika redasaun no imprensa nian.
Iha tempu badak, “Kavaleiru Imakulada nian” atinje ho lais tirajen kópia millaun ba millaun, enkuantu kria tan periódiku eh revista seluk tan.

“Sidade Maria nian” iha Polónia no iha Japaun

Ho hakaran boot atu habelar ninia Movimentu Marianu hakat liu fronteira sira Polónia nia, padre Maximiliano Kolbe bá Japaun, iha-ne’ebé nia funda “Sidade Maria nian” iha Nagasaki. Iha-ne’ebá, depoizde esplozaun bomba atómika dahuluk, órfaun sira Nagasaki nian hetan abrigu.
Padre Maximiliano kolabora ho judeu sira, protestante sira no budista sira, ho serteza katak Maromak kari fini lia-loos nian iha relijiaun hotu.
Ikusmai, nia loke Uma iha Ernakulam, iha tasi-ibun parte oeste Índia nian.
Atu kura eh trata moras tuberkuloze, nia filafali ba “Niepokalanów”, iha Polónia.

Niepokalanów, abrigu ba refujiadu no judeu sira

Depoizde invazaun Polónia nian , iha 1 Setembru 1939, nazista sira haruka harahun Niepokalanów. Relijiozu sira forsadu atu husik sentru. Ba sira, Padre Kolbe hameno de’it buat ida: “Imi keta haluha domin”.
Iha-ne’ebá hela mak Frade haatnulu, ne’ebé nakfilak “Maria nia Sidade” iha fatin akollimentu nan ba ema kanek sira, moras sira no refujiadu sira.
Iha 19 Setembru 1939, alemaun sira prende Padre Maximiliano Kolbe no frade sira seluk no lori sira ba Kampu Estermíniu nian, no ho surpreza, iha-ne’e, sira hetan libertasaun iha loron 8 Dezembru. Nune’e, sira fila ba Niepokalanów no hala’o hikas atividade sira asisténsia nian ba refujiadu na’in 3500 nune’e, no husi sira na’in 1500 mak judeu sira.
Lakleur, liutiha fulan ruma, ema duni refujizadu sira eh kaer sira. Padre Kolbe, tanba lakohi naturalizasaun alemán, atu bele salva nia moris, hetan prizaun hamutuk ho frade na’in haat seluk, iha 17 Fevereiru 1941. Guarda prizaun sira ne’ebé trata aat sira, obriga nia hasai ábitu fransiskanu tanba “perturba” nazista sira.
Iha 28 Maiu, nazista sira deporta Padre Kolbe ba Kampu estermíniu Auschwitz nian. Ho númeru 16670, sira tau nia hamutuk ho judeu sira, tanba nia amlulik, sira obriga nia ba serbisu forsadu sira, hanesan lori mate-isin sira ba fornu krematóriu sira.

Moris no sasin iha Auschwitz

Ninia dignidade amlulik nian enkoraja prijioneiru sira seluk. Sasin ida hanoin: “Kolbe mak liurai-oan ida mai ami”.
Iha finál Jullu nian, nazista sira muda Padre ba Bloku 14, iha-ne’ebé prijioneiru sira serbisu iha toos. Maibé, sira ida konsege halai. Tanba ne’e, nazista sira kaer prijioneiru na’in sanulu atu mate iha “lager”. Padre Kolbe oferese an atu mate iha sira ida ne’ebé nazista “hili” ninia fatin, aman família nian no maluk dadur nian. Kondenasaun sira-nia dezesperu nakfilak iha orasaun komún, ne’ebé amlulik mak gia.
Liutiha loron 14, na’in haat de’it mak sei moris, inkluzive Padre Maximiliano. Entaun, guarda sira deside habadak sira-nia agonia ho injesaun letál ásidu féniku nian. Padre Maximiliano Kolbe lolo nia liman, hodi harohan “Ave Maria”! Ne’e mak ninia liafuan ikus sira. Loron ne’e mak 14 Agostu 1941. Loron tuirmai, solenidade Asunsaun Santíssima Virjen Maria nian, sira sunu nia isin iha krematóriu no nia akudesan sira kahur ho kondenadu mate sira seluk.

Papa S. João Paulo II proklama  Padre Kolbe santu iha 10 Outubru 1982. Iha ninia omilia, Papa Wojtyła fó hanoin katak Padre Kolbe nia moris nia inspirasaun tomak mak “Imakulada Konseisaun, ne’ebé nia saran ninia domin ba Kristu no ninia hakaran martíriu nian”. Iha mistériu Imakulada Konseisaun nian, loke ba nia klamar nia matan sira, mundu maravillozu no sobrenaturál Maromak nia Grasa nian, ne’ebé oferese ba ema”. Hanesan ninia predesesór sira, Papa Francisco, durante ninia vizita ba Auschwitz iha 29 Jullu 2016, iha ninia viajen apostólika ba Polónia, nia para hodi halo orasaun iha silénsiu iha sela martíriu Santu Polonés ne’e nian.

(JG)