Vizita pastoral pro-Nuncio apostóliku, Mgr.Marco Sprizzi iha Waime, Waimori no Kaiwa iha loron 8 fulan agostu 2021

Waimori – Objetivu ba vizita ne’e mak uluknanain nu’udar Papa Francisco ninia reprezentante iha Timor Leste, tan nia ba haree sarani sira iha fatin sira ne’ebé mukit ka periferia hodi haree ho matan rasik kona-ba kondisaun sarani sira-nian, no seluk tan mak atu haree obras sira ne’ebé Pe. Eligio Locatelli harii ba ema ki’ak sira-nia edukasaun no mós hodi haree besik liu tan Igreja Waimori ne’ebé Antigus Alunus Salezianu no komunidade Waimori-Viqueque harii, ne’ebé mak esforsu maka’as husi Pe. Locatelli no besik ona atu hotu. Iha vizita ne’e mós Mgr. Marco iha hakarak boot atu hasoru antigu alunu Salezianu sira tanba nia antigu alunu no mós ninia família tomak antigu alunus Salezianu.

Ninia itinerariu iha vizita ne’e, ba fatin tolu nune’e husi komunidade FMA Buacau Ir. Josefa Boavida, FMA, ba iha dia 7 toba iha Waimori atu tulun sarani sira atu prepara fatin, ir. Maria Bernadina, FMA no Ir. Lucia Pereira FMA, professora Fernanda de Sousa Varela no alunu/a na’in neen husi ETV ba ho Sr. Aleixo Ximenes no Sr. José Ximenes akompaña Mgr. Marco hahú husi Waime to’o Kaiwa. Iha Waime maske ema oituan ho simplidade sira simu Mgr. Marco ho domin no prepara matabisu ba ema hotu ne’ebé prezente, depois matabisu, Mgr. Marco halo misa ba sarani sira. Maibé Ir. Bernardina, Ir. Lucia, prof. Fernanda hamutuk ho alunus ETV, sira ba liu Waimori tanba komisaun organizadora fó konfiansa ba alunus sira ETV mak serbi bainaka sira liuliu iha meja presidensial festa ne’e nian.

Mgr. Nia vizita iha Waimori, halo sarani sira sente úniku basá reprezentante amo papa Francisco nian mai sama rai Waimori hodi vizita nia sarani sira, nune’e amo paroko husi Viqueque Pe. Evaresto Ornai Neto, Pr. promove nia sarani no lia na’in sira hodi simu ho kultura Timor nian no knananuk latin hodi fó bem-vindo ba nia. Iha eventu ne’e antigu/a alunus salezianu husi fatin-fatin no autoridade husi nasaun no husi lokal mai hotu hodi simu Mgr. Marco ho ksolok boot.

Maske Igreja seidauk hotu maibé tan laiha fatin seluk nune’e ho Mgr. Marco nia vizita ne’e hahú ona misa iha laran. Iha misa ne’e sarani wain mak partesipa, koro mai husi parokia Viqueque no leitor sira mak Waimori nia oan sira. Durante santa Misa, Mgr. Marco iha nia umilia dehan: “Ha’u haksolok tebe-tebes tanba imi simu ha’u ho dansa kultura nian, ha’u sente hanesan Jezús tama iha Jeruzalen, ema hotu basa liman, haklalak ho haksolok hodi simu Nia, maibé kuda buru hanoin katak ema sira ne’e dansa no haklalak ba nia, entaun nia kontente hodi rona sira maibé haluha Jezús ne’ebé tur nia kabás leten, ha’u lakohi sente hanesan kuda buru ne’e, ha’u atu dehan de’it katak imi-nia dansa, imi tambor sira lian mesak furak ne’e la’os ba ha’u-nia pesoa, imi halo ba santu padre Francisco. Ha’u mai iha ne’e lori ninia komprementus, ninia domin no ninia bensaun ba imi sarani Waimori, fulan rua liu ba, ha’u ba hasoru nia iha Roma,nia dehan ba ha’u katak se Covid ne’e hotu ha’u hakarak ba visita Timor-Leste”. Hafoin nia apresia antigus alunus salezianu sira hodi dehan: nu’udar antigu alunus imi halo di’ak liu tan harii Igreja, ita haree fizikamente maibé depois sai uma espirituál, fatin ne’ebé ema sei adora Maromak. Nia imi tau santu misionariu Calisto Caravario nu’udar mahein, nia santu ida ne’ebé hela tinan iha Timor. Antigu alunus sira agradese nia ba vizita ne’e, no agradese ba padre Locatelli ninia domin no hakas an hodi tau laran-metin iha antigu alunu sira hodi harii Igreja ne’e. Hotu tiha santa Misa kontinua ho fraternizasaun ne’ebé mak alunu/a ETV mak serbi iha meja VIP nian. Hotu fraternizasaun Mgr. Marco hop e. Locatelli ba liu Kaiwa atu selebra Misa no tau fatuk dahuluk ba konstrusaun eskola ba ema ki’ak sira. Iha ne’e mós paroko husi Ossu Pe. Hipolito Pr. Promuve nia sarani no lia na’in sira hodi simu Mrg. Marco ho kultura Timor nian. Família saleziana barak liu mak partesipa iha eventu daruak ne’e, iha mós madre sira husi kongregasaun sira seluk hanesan: Canossa-FDCC, CMM husi Ossu no FMA.

Hodi haree sarani sira-nia entusiazmu, hodi dansa no kanta, Mgr. iha nia umilia dehan: “ohin ha’u tama iha Kaiwa, haree imi ida-idak nia matan nabilan no ksolok, ha’u dehan ba ha’u-nia an, Maromak hadomi ema hanesan, Maromak la’os ba ema sira moris iha sidade, ka ema sira ne’ebé tama iha V.I.P ka ema boot sira, la’e, Maromak hadomi ema hotu hanesan, tan Jezús la hili sidade Roma imperadór nian atu mai moris iha ne’ebá maibé Nia hili Belen iha aldeia ida hanesan Kaiwa. Nune’e mós altar iha katedral no altar iha Kaiwa espirituál hanesan, tan, ba Maromak iha valor hanesan. Hafoin dehan teni: “iha Evanjellu Jezús dehan: Ha’u mak Paun moris tun husi lalehan, ida ne’ebé han ha’u isin sei hetan moris rohan laek. Jezús moris iha Belen nia uza paun nu’udar simbolu maibé se Nia moris iha Kaiwa karik Nia uza etu nu’udar simbolu. Tansa? Aihan importante liu ba ita-nia moris, ita han loroloron atu moris. Nune’e mós ita-nia klamar presiza han aihan espirituál. Ha’u hein katak imi la’os han Nia isin iha loron domingu deit, maibé imi sei hamutuk ho Nia iha imi-nia moris loroloron. Jezús hamutuk ho ita katak ita moris iha domin, unidade no dame. Ha’u mai iha ne’e nu’udar santu padre Papa Francisco ninia reprezentante nune’e ha’u hato’o ninia domin no ninia bensaun ba sarani Kaiwa tomak”.

Ikus, amo paroko Ossu hodi sarani tomak Kaiwa nia naran agradese Mgr. Marco nia prezensa sira sira-nia leet, no agradese Pe. Locatelli, ba ninia domin boot hodi tau matan ba sarani sira iha Kaiwa liuliu buka osan hodi harii eskola ba labarik ki’ak sira. Hotu tiha santa Misa Mgr. hamutuk ho autoridade lokál no ema hotu ne’ebé prezente tau fatuk dahuluk ba eskola ne’ebé sei realiza iha fulan agostu nian laran.

Hotu tiha selebrasaun sira ne’e tuir kultura no tradisaun Timor nian, komisaun organizadora konvida Mgr. atu halo merenda hafoin nia despedidade no fila ho pe. Loatelli ba Fatumaca. Eventu historiku ba sarani sira husi estasaun tolu (3) ne’e basá sira sente katak Maromak tau-matan ba sira, tanba iha tinan barak nia laran sente abandona husi bibi atan sira no mós husi ukun na’in sira nasaun nian. Ho fuan ho laran agradese ba pe. Locatelli ba nia domin liuliu hatudu ona ba mundu katak naroman boot mosu ona iha Waimori liuhusi vizita Mgr. Marco nian ne’e. Agradese tebes basa ki’ak sira iha privilegio iha Maromak-nia futar-matan.

(Ir. Lucia Pereira)