SOLENIDADE S. JOÃO BATISTA NIA MORIS

Lectio EVANJELLU – Lc 1,57-66.80

«Wainhira tempu to’o ona ba Isabel, nia tur ahi oan mane ida. Rona tiha katak Na’i hatudu laran luak boot ba nia, nia maluk no parente sira haksolok ho nia. Liutiha loron ualu, sira mai atu halo sirkunsizaun kosok oan nian. Sira hakarak hanaran nia Zacarias, hanesan nia aman; maibé nia inan dehan: “Lae, nia naran maka João.” Sira dehan fali ba nia: “Iha imi-nia parente sira leet la iha ema ida ho naran ne’e.” Tan ne’e, ho sinál oioin, sira husu ba nia aman oinsá nia hakarak hanaran nia oan. Nia husu surat-tahan ida hodi hakerek: “Nia naran João.” Sira hotu hakfodak. Zacarias nia ibun nakloke kedas, nia nanál mamar fali, nia ko’alia hodi hawelok ba Maromak. Sira hotu ne’ebé hela besik ne’ebá tauk tebtebes. Lia hirak ne’e hotu naklekar iha foho rai Judeia tomak. Sira hotu ne’ebé rona buat hirak ne’e rai hela iha sira nia laran hodi dehan ba sira an rasik: “Labarik ne’e sei sai sá loos?” Basá, tebes duni, Na’i nia liman hela ho nia. Labarik sai boot, nia laran metin liu tan. Nia horik iha rai fuik maran to’o loron ne’ebé nia hatudu an ba Israel».

AMBIENTE

“Evanjellu Infánsia nian” iha Lucas nia versaun tau iha paralelu figura sira João no Jezús nian (iha João nia moris nia anúnsiu–kf. Lc 1,5-25 – korresponde Jezús nia moris nia anúnsiu– kf. Lc 1,26-38; ba istória João nia moris– kf. Lc 1,57-80 – korresponde istória Jezus nia moris – kf. Lc 2,1-21). Paralelizmu ne’e serve atu haroman relasaun ne’ebé iha entre sira rua – relasaun ida ne’ebé reflesaun ekleziál hakle’an no haluan husi kedas tradisaun uluk nian. Iha époka Lucas hakerek, komunidade sarani sira koñese João nia eskolante sira. Sira nia atividade atu konverte ema to’o ba Ázia Menór (kf. Act 18,24-19,7). Karik iha ema balu ne’ebé konfunde João ho Mesias… Iha kontestu ne’e, komunidade Lucas nian hakarak halo klaru João nia papél relevante iha ekonomia salvasaun nian maibé, tempu hanesan, afirma João nia subordinasaun ba Jezús… Jezús nia superioridade hasoru João bele hetan, aliás, evidente liu iha diferensa entre relatu anúnsiu kona-ba João nia moris no relatu anúnsiu kona-ba Jezús nia moris; evidente mós iha enkontru entre Maria ho Isabel, iha-ne’ebé João nia inan rasik haklaken Maria nu’udar nia Na’i nia inan, hodi rekoñese nia oan-mane nia inferioridade hasoru Jezús (kf. Lc 1,39-45); klaru mós iha relevu ne’ebé evanjelista halo kona-ba Jezús nia moris (naruk, nakonu ho detalle no nakonu ho teolojia) kompara ho relatu João nia moris nian (konta badak, la riku iha detalle sira).

MENSAJEN

Relatu hahú hodi haktuir situasaun ksolok nian atu simu Zacarias no Isabel sira nia oan-mane nia moris (vers. 57-58). Ksolok– elementu karakterístiku ida teolojia Lucas nain – signifika katak to’o mai ona tempu foun sira atu Maromak nia promesa sira realiza duni, tempu Maromak nia laran-sadia nian. Iha momentu sirkunsizaun nian (loron da-8 liutiha moris, data legál sirkunsizaun nian tuir Gn 17,12 e Lv 12,3), mosu problema naran nian ne’ebé sei fó ba kosok-oan ne’e (iha Testamentu Tuan, fó naran ba labarik bainhira moris – kf. Gn 4,1; 21,3; 25,25-26; maibé iha ne’e mosu lisan elenista nian, ne’ebé judaízmu resente asume). Viziñu no parente sira hanoin katak labarik sei hanaran tuir nia aman. Isabel no Zacarias hili fali naran seluk: João (anju maka sujere naran ne’e bainhira hato’o lia-foun kona-ba nia moris –kcf. Lc 1,13). Nia signifikadu maka “Na’i haraik grasa no uza mizerikórdia”: labarik ne’e maka “prezente ida husi Maromak” no sinál dahuluk Maromak nia grasa nian ne’ebé sei suli ba ema sira, liuhusi Mesias ne’ebé atu mai daudaun. Husi parte seluk, inan no aman nia lia ida de’it kona-ba naran ne’ebé la’ós familiár hatudu katak ne’e inspirasaun Maromak nian. Hasoru João nia moris, Lucas nota ema hotu ne’ebé iha ne’ebá sira-nia hakfodak ka maravilla no ta’uk. Hakfodak (vers. 63) maka reasaun baibain ema lubun boot sira-nian hasoru milagre sira (kf. Lc 8,25.56; 9,43; 11,14; Apóst 3,10) no manifestasaun divina seluk (kf. Lc 24,12.41; Act 2,7); “ta’uk” (vers. 65) define atitude normál ema nian hasoru mistériu, hasoru tranxendente, hasoru Maromak (Lucas hatudu “ta’uk” hasoru revelasaun sira – kf. Lc 2,9; 9,34 – milagre sira – kf. Lc 5,26; 7,16; 8,25.37; 24,5.37 – no intervensaun divina seluk – kf. Apóst 5,5.11; 19,17). Kuadru sai kompletu ho indikasaun katak “Na’i nia liman hela ho nia” (vers. 66). Espresaun ida-ne’e mai husi Testamentu Tuan atu hateten Maromak nia protesaun ba nia povu (kf. Sal 80,18; 139,5) no ninia asaun ba profeta sira (kf. 1 Re 18,46; 2 Re 3,15; Ez 1,3; 3,14.22; 8,1). Iha ne’e signifika katak João soi Maromak nia protesaun no Maromak horik iha nia no nia moris bele komprende de’it nu’udar inisiativa Maromak nian. Iha finál leitura nian (vers. 8a), aprezenta fórmula ida uza atu halo rezume istória infánsia figura ruma ne’ebé iha papél importante iha istória salvasaun povu Maromak nian (Sansão – kf. Jz 13,24-25; Samuel – cf. 1 Sm 2,26). Iha mós referénsia ida kona-ba João nia viajen ba rai-fuik maran (vers. 80b); rai-fuik maran maka fatin ida iha-ne’ebé Israel halo esperiénsia enkontru nian ho Maromak libertadór, iha-ne’ebé sente ho forma espesiál Maromak nia domin no iha-ne’ebé Povu asume kompromisu aliansa nian: ida-ne’e mak esperiénsia ne’ebé João bá atu halo, no ikusmai aprezenta ba nia Povu. Aleinde ne’e, referénsia ba rai-fuik maran prepara ba João nia mamosuk iha Evanjellu, liutiha tinan 30 nune’e (kf. Lc 3,1-3). Iha relatu mosu, ho forma espesiál, Maromak nia sentralidade iha prosesu tomak. João maka “Maromak nia prezente” ida, mai ho misaun ida Maromak nian no sinál ida Maromak nia prezensa iha nia Povu nia leet.

ATUALIZASAUN

Ba reflesaun, konsidera liña sira tuirmai ne’e:

• João nia istória ko’alia mai ita, uluknanai, kona-ba Maromak ida ne’ebé hadomi ema sira no oferese ba sira projetu ida salvasaun nian no moris nakonu; tanba ne’e maka nia inventa forma umana atu ami hasoru ema sira, atu hato’o ba sira ninia Liafuan no proposta sira, atu husu no interpela sira ho ninia Liafuan profétika … Hodi selebra solenidade ida-ne’e, ita selebra Maromak-domin, ne’ebé revela iha figura profeta João nian. Oinsá ho ha’u, ha’u nafatin sai ba maun-alin sira, “Maromak nia prezente” ida, sinál moris nian no profétiku Maromak nian ne’ebé hadomi sira no oferese ba sira salvasaun? Viziñu no “parente” sira hetan iha ha’u Maromak nia manifestasaun?

• Iha relatu João nia moris nian, haree moos Maromak nia sentralidade iha profeta nia vida, husik kedas inan nia knotak. Profeta mak ema ida Maromak nian, ninia moris nia hun maka Maromak, nia vokasaun iha sentidu d e’it iha Maromak nia roman, nia ai-han maka Maromak, nia liafuan sira maka Maromak nia liafuan sira. Ha’u konxinte katak Maromak tenke hela iha sentru ha’u-nia moris nian no ha’u-nia vokasaun profétika soi sentidu de’it se ha’u simu atu moris iha ligasaun “umbilikál” (husar nian) ho Maromak?

• Maski testu sira ohin nian la refere dimensaun ida-ne’e, konvein, iha solenidade ida-ne’e, reflete konaba oinsá João Baptista moris nia misaun profétika. Ninia karakterístika sira ne’ebé sadik liu maka hamamuk an, radikalidade, saran an totál ba misaun, aten-barani atu hasoru makaer ukun sira, nia kapasidade atu saran moris atu defende lialoos. Karakterístika sira-ne’e halo parte ba “dalan profétiku”.

• Iha Lucas nia relatu, hatudu didi’ak diferensa entre João no Jezús… João la’ós salvasaun; nia mai atu fó sasin ba salvasaun ne’ebé besik ona atu to’o. Profeta tenke iha konxiénsia kona-ba ninia papél no ninia fatin: nia la’ós “naroman”; nia misaun la’ós lori ema sira atu adere ba nia an rasik, maibé ba Jezús. Profeta ida tenke iha kuidadu atu keta no nunka hadau no foti Maromak nia fatin.