Saun Giuseppe Cafasso

Saun Giuseppe Cafasso

Padre José Cafasso mak teologu no director espiritual importante liu iha Italia iha Don Bosco nia tempu. Nia moris iha Castelnuovo d’Asti, Italia iha loron 15 fulan janeiru tinan 1811. Ema hahu hanaran nia “santu kiik” bainhira nia sei labarik. Nia tama iha seminariu diosesanu iha Chieri no simu ordenasaun nudar amlulik iha loron 22 setembru tinan 1833. Iha loron 28 fulan janeiru tinan 1834 nia tama iha Convitto Ecclesiastico S. Francisco nian iha Turim. Padre José Luis Guala harii Convitto ne’e ba amlulik foinsa’e sira nia formasaun. S. Afonso Ligouri nia doutrina influensia maka’as estudu sira iha Convitto ne’e. Bainhira nia estudu hotu ona, Padre Cafasso sai dosente teolojia moral iha Convitto ne’e ba tinan 24. Bainhira Padre Guala mate iha tinan 1848, Padre CAfasso sai Convitto nia director. Nia serbisu maka’as ba formasaun amlulik foinsa’e sira husi diocese barak iha Italia hodi sai mos sira nia director espiritual. Iha amlulik foinsa’e sira ne’e nia leet mak Don Bosco nebe nia influensia atu serbisu ba foinsa’es kiak no abandonadu sira. Padre Cafasso nis serbisu konsiste iha haklaken Maromak futar lia, hanorin, fo retiru, rona konfesaun no fo diresaun espiritual. Padre Cafasso forma amlulik barak atu sai amlulik santu no diak los. Husi sira nebe nia fo diresaun espiritual, barak sai santu no Maromak nia atan. Ta ne’e mak ema hanaran nia “Perola amlulik italianu sira nian.”

Don Bosco nia liafuan kona ba Don Cafasso

Don Bosco dehan kona ba nia belun, bemfeitor no director espiritual ne’e: “Amlulik atus ida resin husi sidade tomak tuir Padre Cafasso nia lisaun sira. Bainhira amlulik estudante sira husu perguntas, nia hatan badak no momos. Nia iha jeitu atu resolve duvida, difikuldade no pergunta sira. Ema hotu senti katak nia lisaun sira naruk, maibe prepara didiak no hala’o ho piedade, kompetensia no prudensia nune’e susar atu hatene se mak sorte boot liu: sira nebe tuir nia lisaun sira ka sira nebe simu diresaun espiritual husi nian. Nia fo preferensia atu hanorin lialos sira nebe fo aten berani ba ema atu halo diak liu tan no konfia iha Maromak nia laran sadia no iha konfiansa ba Na’in Feto, mos iha kondisaun sira nebe susar liu. Nia kadernu sira nebe sei iha hatudu lisaun sira nebe mos, la naruk resin no esatu.

Moris asetiku

Padre Cafasso haterus an dala barak, hodi halo penitensia. Iha loron jejum, nia hadera an maka’as. Don Bosco dehan: “Nia han paun fuan ida deit iha matabisu no ikus mai nia la han paun. Iha nia moris nia rohan nia han deit dala ida loron ida, nebe konsiste deit ho sopa no kaidani seluk tan. Iha kalan, mos iha tempu malirin, nia toba deit oras lima. Bainhira ema husu nia atu hamenus nia penitansia tan nia serbisu barak, nia dehan ba Don Bosco: ‘Tempu sei to’o bainhira ha’u sei fo tan ba ha’u nia isin lolon, maibe ha’u lakohi halo nia haksolok molok tempu neba.’

Don Bosco dehan: “Buat nebe ita bele admira liu iha Padre Cafasso nia moris pesoal mak oin sa nia observa regulamentu sira iha Convitto. Iha buat kiik mos, iha nia orasaun, iha nia puntualidade iha reuniaun, meditasaun no refetoriu. Nia hanesan makina ida nebe simu hala’o, hodi halo lolos nia knaar iha tempu los. Loron ida, ema fo be kopu ida ba nia no nia kaer ona kopu ne’e iha nia liman bainhira sinu dere atu reza rosariu. Bainhira ema sujere atu nia hemu, nia dehan: “Ita sei fo atensaun ba be kopu ida liu fali ba orasaun furak hanesan rosariu Na’in Feto nian?”

Diretor espiritual

Bispo, amlulik, advogadu, militar, doutor no ema fila liman buka nia diresaun espiritual hamutuk ho sarani baibain barak. Amlulik barak iha arsediosese halo sira nia konfesaun ba nia. Mos ema ran liurai barak no ema importante sira iha Turin konfesa ba nia. Kona ba virtude pureza nian, nia usa delikadesa boot.

Apostoladu iha komarka

Padre Cafasso visita ospital, orfanatu, ema kiak sira nia uma no mos aldeia no sidades sira nebe besik, no sira hotu hetan diak tan nia visita. Nia fo atensaun espesial ba sira nebe iha komarka. “Bele dehan katak nia haksolok liu bainhira nia visita ema dadur sira, no sira senti an hanesan nia oan doben sira.Nia tau matan liuliu ba sira nebe simu kastigu mate nian. Nia akompania ema na’in 68 to’o fatin nebe ema tara sira. Tan ne’e mak ema hanaran nia “Padre tara nian”. Padre Guala dehan dala barak ba nia amlulik-alunu sira: “Ite ad Joseph.” (Imi ba hasoru José) Padre Cafasso mak lori Don Bosco atu halo apostoladu iha komarka. Iha tempu rekreu, nia haktuir dala barak buat nebe nia hare iha ospital, iha komarka no fatin seluk. Dala ida, ema nebe tara ema dadur sira dehan ba Padre Cafasso: “Bainhira ita iha sira nia sorin, mate la susar ona ba sira tan sira hetan ksolok no konsolasaun.”

Hatudu dalan ba Don Bosco

Joaozinho hasoru malu ho Padre Cafasso iha tinan 1827. Iha Na’in Feto nia festa, Joaozinho hare frater Cafasso nebe nia seidauk hatene iha uma kreda nia odamatan iha Murialdo. Joaozinho husu: “Ita boot hakarak hare jogu sira? Ha’u pronto atu sai ita nia matadalan.” “Ha’u belun, amlulik hetan ksolok iha kreda nia selebrasaun sira. Ha’u hein daudaun sakristaun loke uma kreda no ha’u sei tama. Ema nebe sai amlulik sei saran an ba Na’i. Joaozinho koalia ho nia inan ho entusiasmu kona ba nia enkontro ho frater Cafasso, no Mão Margarida hatan” “Haka’as atu sai hanesan nia. Ha’u senti katakaban bainrua nia sei tulun maka’as o…frater foinsa’e ida ho sentiment hanesan ne’e sei sai amlulik santu ida. (MB 1, 140)

Bainhira Don Bosco simu tiha ordenasaun amlulik nian, ema oferese serbisu tolu ba nia: mestre privadu iha familia riku ida iha Genoa, kapelaun iha nia rai Murialdo no paroko iha nia parokia Castelnuovo. Nia husu konseliu husi Padre Cafasso nebe dehan kedas ba nia: “Buat nebe o ten ke halo mak aprende liu tan kona ba teolojia moral no halo homilia. Ba tempu ne’e, keta simu lai serbisu ruma, maibe mai iha ne’e atu estuda tan.” (MB 2, 31)

Bainhira iha tinan 1847, Padre Cafasso husu Don Bosco atu hakerek regulamentu ba Oratoriu S. Francisco de Sales nian (MB. 3, 67) nia koalia mos kona ba estabilidade oratoriu festivu nian. “Ita boot presisa kongregasaun relijiosa!” (MB 5, 452) Iha santuariu S. Inancio nian, Padre Cafasso fo aten berani ba futuru Kardeal Cagliero atu tuir nia vokasaun hodi dehan ba nia atu metin iha nia no kontinua hadomi Don Bosco. Hafoin nia dehan teni: “Don Bosco iha planu boot ba foinsa’e sira.

Iha tinan 1855, Don Bosco iha duvida atu haktuir ba nia foinsa’e sira nia mehi sira, no siik kona ba labarik ruma nia mate, no seluk tan. Nia husu nia an keta fo importansia resin ba buat hirak ne’e? Nia husu Padre Cafasso no Padre hatan: “Tan buat nebe ita siik mosu duni, lalika laran taridu. Ita bele usa sira. (MB 5, 243) Bainhira Don Bosco ten ke halo desisaun hakerek “Istoria Italia nian” ka “Livru atu tulun foinsa’e sira halo konfesaun diak”, Padre Cafasso fo konseliu ba nia atu hakerek uluk “Istoria…” tan iha loron sira neba hakerek nain sira nebe kontra Kreda hakerek bosok kona ba istoria Italia nian, no publikasaun protestante sira nian hakerek aat kontra Santo Padre. (MB 5, 322-3)

Defende Don Bosco

Amlulik balun la dun fiar Don Bosco nia serbisu ba foinsa’e sira. Padre Cafasso, hare katak amlulik balun mos la komprende buat nebe nia belun halo haka’as an atu halakon sira nia prejudisiu. Nia dehan ba sira: “Husik nia ba” no ema la duvida tan kona ba nia disernimentu espiritu sira nian. Nune’e nia dehan ba Padre Scanagati, nebe la dun gosta Don Bosco nia hahalok sira: “Husik nia ba. Don Bosco iha don estraordinariu sira. Ira boot hanoin oin sa deit kona ba nia, hatene ba katak Maromak mak inspira nia. Mai, ita tulun nian ho buat nebe ita bele.” (MB 3, 38)

Ne’e la dehan katak Padre Cafasso konkorda ho buat hotu nebe Don Bosco halo. Nia la dun konkorda ho dalan nebe Don Bosco hala’o oratoriu iha nebe parese runguranga deit no displina la iha. Padre Allamano nebe halo deklarasaun iha prosesu Don Bosco nia kanonisasaun nian dehan: Ha’u nia tiu, Padre Cafasso dehan ba nia alin feto, ha’u inan, katak ami, nia oan sira, bele haruka ba Don Bosco nia eskola maibe la bele ba nia oratoriu!” Padre Cafasso dehan dala ida: “Liu ha’u estuda Don Bosco, liu ha’u la komprende nia. Nia simples, maibe estraordinariu; haraik an, maibe boot; kiak, maibe halo projetu bobot sira ” (MB 4, 411)

Don Bosco dehan ba ema importante ida: “Iha deit buat ida nebe Padre Cafasso ho ha’u konkorda, no ami diskute kleur hodi la’o ba la’o mai S. Inacio nia santuariu oin. Nia dehan katak hahalok diak ida ten ke halo didiak. Ha’u fali dehan katak dala ruma to’o ona atu buka halo nia diak liu tuir bele iha sirkuntansia ida.” (MB 4, 411)

Padre Cafasso nia hanorin sai Don Bosco nia matadalan

Bainhira amlulik sira koalia kona ba politika, Don Bosco fo hanoin ba sira Padre Cafasso nia lema: “Imi hakarak sai matenek karik, hadook an husi politik no keta fo apoiu ba partidu ida.” Tan situasaun politika jha tempu neba, amlulik foinsa’e balun iha Convitto fo apoiu ba doutrina kontra Santo Padre nia kbi’it politika no kontra kongregasaun relijiosa sira. Padre Cafasso la fo kastigu kedas ba sira, maibe bainhira estadu hakarak hadau Convitto nia edifisiu atu halo dormitoriu ba soldadu sira, Padre Cafasso husu amlulik foinsa’e sira ne’e atu fila ba sira nia diocese no haka’as an atu la simu estudante sira nebe la hela iha Convitto laran.

Don Bosco nia bemfeitor

Padre Cafasso fo sujestaun ba Marquesa Barola atu Don Bosco sai kapelaun ba nia “Refujiu”. Iha loron 14 fulan Janeiru tinan 1851, Don Bosco bele selu lire 10.000 atu sosa uma Pinardi tan osan nebe Condesa Casazza-Riccardi fo husi Padre Cafasso. Bainhira Padre Joao Batista Pagani, superior jeral padre Rosminiani sira husu Don Bosco lire 20.000 nebe nia impresta uluk husi Padre Rosmini, Padre Cafasso no Don Bosco saran hamutuk lire 15.000. Padre Cafasso fo mos osan atu harii edifisiu nebe serbi atu simu bainaka sira no buat seluk tan. Iha mos posibiloidade katak nia mak fo lire 45.000 atu sosa rai Filipe nian. Don Bosco fo hatene ne’e ba Padre Cagliero iha okasiaun oioin, maibe nia husu Cagliero atu la bele fo hatene ba ema ruma. Iha loron 25 fulan juniu tinan 1860, ema fo hatene Padre Cafasso nia testament ikus ho data loron 10 fulan outubru tinan 1856. Artigu numero 14 dehan: “Ha’u husik ba Don Bosco husi Castelnuovo d”Asti, nebe horik iha Turim, ha’u nia rai no edifisiu nebe besik Oratoriu S. Francisco de Sales nian iha Valdocco, iha sidade ne’e, no mos osan lire rihun lima. Ha’u mos kasu tusan nebe nia iha ho ha’u iha tempu nebe ha’u mate. Dokumentu sira nebe refere ba buat hirak ne’e sei saran ba nia ka estraga deit.”

Padre Cafasso hanoin mos Padre José Cottolengo nia serbisu iha “Uma kiik Maromak nia Providensia nian”. Bainhira nia mate, nia saran ba Institutu Cottolengo liman rohan nebe Padre Guala husik ba nia.

Padre Cafasso nia autoridade moral

Iha loron 2 fulan maio tinan 1848, ema lubun boot nebe jurnalista Gioberti hamanas ho nia artigu “Jesuita modern” halo demonstrasaun kontra Convitto tan simu padre Jesuita atu hela iha nia edifisiu. Iha tempu neba, Padre Guala moras. Nune’e Padre Cafasso mak ba hasoru sira hodi buka atu halo lubun nia ulun sira hakmatek. Sira barak hatene nia tan nia akompania dadur sira nebe simu kastigu mate hodi tara. Padre Cafasso nia laran kmaus halo sira hakmatek duni. Bainhira iha palnu atu oho Santo Padre Pio IX, polisia Paris nian hato’o subsubar informasaun ne’e ba Padre Cafasso nebe hato’o kedas ba Santo Padre nia horik fatin iha Gaeta. Nune’e ema la bele oho Pio IX. (MB 4, 44)

Padre Cafasso nia mate

Biar Padre Cafasso moras, nia ativu to’o rohan. Iha fulan juniu tinan 1860, nia fo konfesa daudaun bainhira nia senti moras, no obriga nia atu ba deskansa. Don Bosco ba kedas Padre Cafasso nia kuartu. Parese Padre Cafasso hatene bainhira nia sei mate husi revelasaun ruma no nia laran hakmatek hodi simu ho fiar boot. Don Bosco visita nia loron loron no dala ida nia husu sa ida mak Don Bosco bele halo. Iha karik asuntu ruma nebe seidauk remata ka buat ruma nebe nia hakarak Don Bosco halo ba nia. Nia hatan: “La iha. Sei sai la diak tebes bainhira amlulik ida haklaken nafatin atu remata nia asuntu sira kalan kalan hanesan nia atu mate, hafoin ha’u rasik la halo tuir.”

Padre Cafasso lakohi bainaka sira hela kleur . Nia lakohi mos katak enfermeiru sira tau matan resin ba nia. Nia dehan: “Imi la hatene katak liafuan nebe dehan ba ema mak liafuan nebe naok husi Maromak?” (MB 6, 371).

Iha Sexta feira, loron 22 fulan juniu, nia hakarak katak amlulik-estudante Convitto nian iha hotu neba bainhira amlulik kose mina sarani ba nia. Nia haksolok katak nia sei mate iha loron Sabadu, loron nebe dedika ba Na’in Feto. Lolos, iha loron 23 fulan juniu tinan 1860, Padre Cafasso lolo liman ba buat nebe sira seluk la hare. Iha posibilidade katak nia hare Na’in Feto nebe mai konsola nia iha nia momentu ikus. Molok nia mate, nia hateke ba S. José nia kuadru iha nia tobafatin ain. Ikus mai, nia iis kotu. Nia halo deit tinan 49.

Kreda tomak, maibel liuliu Kreda Turim nian senti maka’as nis mate nudar buat lakon boot ida. Padre Feliz Golzio selebra Missa Funebre, hafoin hakoi nia iha uma kreda Santu Martir sira nian. Iha loron 30 fulan Agosto, iha uma kreda S. Francisco de Asis nian selebra Missa solene matebian nian no Don Bosco mak le’e homilia. Ema barak tanis hamutuk ho nian.

Bainhira Don Bosco katuas liu ona, Padre Cafasso nia sobriniu, Padre Allamano husu Don Bosco tan sa nia la halo tuir nia promesa atu hakerek nia tio nia biografia. Don Bosco hatan: “Ha’u asegura ita katak tan serbisu barak la husik ha’u halo kedas, ha’u halo tiha nia ohin ne’e kedas ha’u iha karik dokumentu sira. Kona ba Padre Cafasso nia laran manas bainhira nia esplika S. Inacio nia “Esersisiu Espiritual sira” ha’u bele hakerek ona livru ida.”

Ema hanaran lolos Padre Cafasso “Amlulik italianu sira nia Perola,” Nia hakerek livru barak. “Meditasaun no instrusan ba amlulik” mak livru ida nebe importante liu. Nia husik duni nia marka iha amlulik sira Piemonte nian. Nia soi sira husi doutrina sala Jansenismu no rigorismu nian. Santo Padre Pio XII husu amlulik sira  aprende nia laran manas, pasiensia, laran diak, no liuliu dedikasaun atu reza nafatin. Santo Pio XII dehan: “Maromak haruka nia mai atu halao serbisu nebe importante no buras liu iha formasaun no santifikasaun amlulik sira nian.”

 

Santo Padre deklara nia “beato” iha loron 3 fulan maio tinan 1925 no Santo Padre Pio XII deklara nia “santo” iha loron 22 fulan juniu tinan 1947. Nia festa mak iha loron 23 fulan juniu.

 

DATA IMPORTANTE SIRA

1811         Moris iha Castelnuovo d”asti

1833         Ordenasaun nudar amlulik

1848         Diretor Convitto Ecclesiastico

1860         mate

1925         Beatifikasaun

1947         Kanonizasaun

(Tradusaun: P. Rolando Fernandez SDB)