Saun Luigi [Luís] Gonzaga moris iha  Italia 9 Marsu 1568 iha rai Castiglione delle Stiviere. Oan husi prínsipe impériu Sacro, don Ferrante Gonzaga komandante ezérzitu imperiál no dona Marta Tana di Chieri. Nu’udar oan mane boot iha maun-alin na’in 7, nia aman iha mehi katak loron ida oan ne’e sei troka nia fatin sai komadante ezérzitu imperiál nian. Tan ne’e bainhira halo tinan lima, hahu hanorin nia ba vida militar. Inan fali fó formasaun kona ba moris kristán nian.

Ho tinan 12 (1580), simu Jezús nia Futar Isin no Raan ba dala uluk husi santu ida nia liman: Saun Carlos Borromeu. Husi santu ida ne’e nia liafuan no ho kbiit Eukaristia nian, Luís sente maka’as bolun ida ne’e. Nune’e deside hakarak tama iha orden Jesuita sira-nian.

Bainhira halo tinan sanulu-resin-tolu, hamutuk ho nia alin Rodolfo, sai pajen hodi serví ba liurai Don Filipe II nia oan mane iha España durante tinan balun nia laran. Iha okaziaun ne’e, buka no konsege eskola filozofia iha universidade Alcalá. Iha oras mamuk dedika ba orasaun no leitura espirituál.  Iha 15 Agostu 1583, iha “Na’i-Feto Konsellu Di’ak nian iha igreja koléjiu Jezuita sira-nian, Luís seguru katak Na’i hakarak nia sai jezuita…

Bainhira nia aman rona katak, Luís hakarak sai Na’ilulik, nia aman bolu fila fali ba Roma, no fó konsellu oioin. Maibé haree ba katak, oan ne’e la muda nia idea, nia aman lori nia ba tuir festa no bankete sira ne’ebé nakonu ho oferesimentu oioin kona-ba prazér isin nian. Maske nune’e, buat hirak ne’e la monu ba nia laran. Nune’e nia aman husu nia: “Ó hakarak nafatin atu sai amlulik”? Luís hatán: “Ida ne’e mak ha’u hanoin loron no kalan”. Ho ne’e nia aman autoriza nia tama iha Kompañia Jezús nian iha Roma nu’udar novisu. Hafoin assume naran Luís Gonzaga, hodi renunsia ninia títulu nobreza no eransa ne’ebé nia iha direitu, hodi hili ba an rasik serbisu ne’ebé umilde.

Saun Luís Gonzaga iha pergunta ida ne’ebé, gia nia moris no tulun nia atu halo dixernimentu hodi foti desizaun boot no kiik sira. Bainhira atu halo buat ruma nafatin husu:“buat ida-ne’e saida ba eternidade?” eh modu seluk nia husu: “buat ne’ebé ha’u atu halo ne’e, iha relasaun ho eternidade? Sei kontribui atu ha’u konkista moris eternidade?”. Bainhira nia hatene katak buat ne’ebé nia halo la lori ba moris rohan laek, nia sei la halo. Ida ne’e mak ninia modelu dixernimentu nian. Ho desizaun ida ne’e, perseveransa iha domin no fiar, S. Luís Gonzaga sai modelu ba foin-sa’e sira. Luís hetan sentidu loloos moris nian no ida-ne’e mak koñese, hadomi no serví Maromak.

Iha tinan 1590, tan motivu estudu nia ba Roma. Hafoin iha 1591 akontese moras tifu ne’ebé daet halo ema barak mate. Haree ba povu sira nia sofrimentu nia oferese an hodi tau-matan ba moras sira. To’o ikus nia mós kona moras ne’e no mate iha loron 21 Juñu 1591. Ho idade 23 S. Luís Gonzaga saran nia moris hodi halo karidade no ho fuan ne’ebé moos. Nia isin hakoi iha igreja S. Inacio de Loyola – Roma.

Liu tiha tinan 14 ninia mate, Papa Paulo V beatifika nia sai Beatu iha 19 Outubru 1605. Iha 31 Dezembru 1726, Papa Bento XIII kanoniza sai santu, proklama nia sai padroeiru ba foin-sa’e sira. Ba ninia laran manas karidade nian ba ema moras sira, Papa Saun J. Paulo II, deklara sai padroeiru ba ema ho moras HIV, iha tinan 1991.

Don Bosco no Saun Luís Gonzaga

Don Bosco propoin Saun Luís Gonzaga nu’udar modelu santidade juveníl ba foin-sa’e sira Oratóriu Valdocco nian molok Domenico Savio. Nia hakerek novena ida “Giovanni Provveduto” (livru orasaun ba oratorianu sira) no hanaran ninia Oratóriu daruak iha Torino “Il San Luigi”. Iha Oratóriu Valdocco nian iha mós kompañia ka asosiasuan ida ho naran “La Compagni di San Luigi”, Kompañia S. Luís nian.

Don Bosco hakerek: “Aleinde ne’e ita la hatene grasa divina ninia méritu sira enkuantu ita seidauk lakon no ema barak hadi’ak ninia pasadu hodi tanis ba hahalok sira ne’ebé sira halo ona. Kona-ba Luigi la’ós nune’e. Husi kedas nia hatene Maromak, nia hahú kedas hadomi Nia”.

Don Bosco hakerek orasaun ida ba S. Luigi Gonzaga iha livru “Giovanni Provveduto”:

«Gloriozu S. Luigi Gonzaga, – ha’u husu ba ita ho haraik-an – atu simu ha’u iha ita-nia protesaun, – no husi Na’i haraik mai ha’u – tulun atu pratika ita-nia virtude sira iha moris, atu hetan mate santa ida no atu partisipa iha ita-nia glória iha lalehan. Amén.

Sancte Aloisi, ora pro nobis».