Katekeze 35 – Serteza katak Na’i rona

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 26 Maiu 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Iha kontestasaun radikál ba orasaun, ne’ebé mai husi observasaun ida ne’ebé ita hotu halo: ita harohan, ita husu, maibé dalaruma parese ita-nia orasaun sira la hetan atendimentu: nuat ne’ebé ita husu – mai ita eh ba ema seluk – la realiza. Ita iha esperiénsia ida-ne’e, dalabarak. Hafoin se motivu ne’ebé ita husu motivu aas ida (hanesan intensaun ba ema moras ida nia saude, eh atu remata funu), la konseg buat ne’e parese eskandalozu. Porezemplu, ba funu sira: ita harohan atu funu sira remata, funu sira iha parte barak mundu nian, ita hanoin iha Yemen, iha Síria, país sira ne’ebé iha funu ba tinan barak, tinan barak! País sira ne’ebé funu haterus, ita harohan no sira la remata. Oinsá bele akontese ida-ne’e? «Ema balun husik duni harohan, tanba tuir sira-nia hanoin, sira nia pedidu la iha atendimentu (Catecismo da Igreja Católica, n. 2734). Maibé se Maromak mak Aman, tanba sá Nia la rona ita? Nia, ne’ebé garante ita katak Nia fó buat di’ak ba oan sira ne’ebé husu ba Nia (kf. Mt  7, 10), tan sá la hatán ba ita-nia pedidu sira? Ita hotu iha esperiénsia ida-ne’e: ita harohan, ita harohan, ba belun ida nia moras, aman ida, inan ida hafoin sira mate. Maromak la rona ita. Ne’e ita hotu nia esperiénsia.

Katesizmu oferese mai ita rezumu di’ak ida ba kestaun ne’e, bolu atensaun kona-ba risku katak ita la iha esperiénsia auténtika fiar nian, maibé nakfilak ita-nia relasaun ho Maromak nu’udar buat ruma májiku. Orasaun la’ós ai-tonka májiku: nia mak diálogu ida ho Na’i. Defaktu, bainhira ita harohan, ita bele monu iha risku iha-ne’ebé la’ós ita mak serví Maromak, maibé pretende atu Nia mak serví ita (kf. n. 2735). Ne’e mak orasaun ne’ebé nafatin ezijente, ne’ebé pretende orienta akontesimentu sira tuir ita-nia planu, ne’ebé la permite projetu sira seluk se la’ós ita-nia hakaran sira. Husi parte seluk, Jezús iha sabedouria boot atu koloka “Ami Aman” iha ita-nia ibun. Ne’e mak orasaun ida pedidu nian de’it, hanesan ita hatene, maibé pedidu dahuluk sira hotu-hotu iha Maromak nia parte. Husu atu la realiza ita-nia hakaran, maibé Ninia hakaran ba mundu. Di’ak liu husik Nia mak halo: «Halo santu Ita naran, Ita-nia Reinu halo to’o mai ami, Ita-nia hakaran halo tuir bá» (Mt 6, 9-10).

Apóstolu Paulo fó hanoin mai ita katak ita la hatene saida mak di’ak atu husu (kf. Rm 8, 26). Ita husu ba ita-nia nesesidade sira, ba buat ne’ebé ita presiza, ba buat sira ne’ebé ita hakaran, “maibé buat ne’e konveniente eh lae?”. Paulo dehan mai ita: ita la hatene saida mak konveniente atu husu. Bainhira ita harohan, ita tenke sai haraik an: ne’e atitude dahuluk bainhira harohan. Hanesan iha kostume iha fatin barak bainhira ba harohan feto sira uza véu eh benze sira-nia an ho  bee santu molok hahú harohan, nune’e mós ita tenke dehan ba an rasik, molok harohan, saida mak konveniente liu, atu Maromak haraik mai ha’u buat ne’ebé konvein liu mai ha’u: Nia hatene. Bainhira ita harohan ita tenke sai haraik an, atu ita-nia liafuan sira sai tebes duni orasaun no la’ós ko’alia ho an rasik iha loko-an ne’ebé Maromak rejeita. Ita mós bele harohan ba motivu laloos: porezemplu, atu halakon funu-baluk iha funu, hodi la husu ba Maromak saida mak Maromak hanoin kona-ba funu ne’e. Fasil hakerek estandarte ida “Maromak ho ita”; ema barak iha ansia atu garante katak Maromak ho sira, maibé uitoan mak preokupa atu verifika se sira tebes duni ho Maromak. Iha orasaun, Maromak mak tenke konverte ita, la’ós ita mak tenke konverte Maromak. No haraik-an. Ha’u bá harohan, maibé, Ita, Na’i, konverte ha’u fuan atu ha’u husu buat ne’ebé konveniente, buat ne’ebé di’ak liu ba ha’u-nia saude espirituál.

Maski nune’e, eskándalu hela nafatin: bainhira ema sira harohan ho fuan sinseru, bainhira sira husu soin sira ne’ebé korresponde ho Maromak nia Reinu, bainhira inan ida harohan ba oan ne’ebé moras, tanba sá parese katak Maromak la rona? Atu hatán ba pergunta ne’e, ita presiza medita ho hakmatek Evanjellu sira. Narrasaun sira Jezús nia moris nian nakonu ho orasaun: ema barak kanek iha isin no espíritu husu ba Nia atu kura sira; iha sira ne’ebé harohan ba belun ida ne’ebé labele ona la’o; iha aman no inan sira ne’ebé lori sira nia oan-mane sira no oan-feto sira ne’ebé moras… Hotu-hotu mak orasaun nakonu ho terus. Koru boot ida ne’ebé husu: “Sadia ami”.

Ita haree katak dalaruma Jezús nia resposta fó kedas, maibé iha kazu seluk, nia hanaruk tempu: parese Maromak la hatán. Ita hanoin ba feto kananeia ne’ebé husu Jezús ba nia oan-feto: feto ne’e tenke insiste kleur atu Jezús bele rona nia (kf. Mt 15, 21-28). Iha mós haraik-an atu rona Jezús nia liafuan ne’ebé parese ofende uitoan: ita labele soe paun ba asu sira, ba asu-oan sira. Maibé feto ne’e la importa umillasaun: importa nia oan-feto nia saude. No nia bá oin: “Loos, asu-oan sira mós han husi buat ne’ebé monu husi meza”, no ida-ne’e haksolok Jezús. Korajen iha orasaun. Ita hanoin mós ba ema isin-maten ne’ebé nia belun na’in haat lori: foufoun Jezús perdua ninia salan sira no depois mak kura nia iha nia isin (kf. Mc 2, 1-12). Ne’e duni, iha okaziaun balun, solusaun ba drama la’ós kedas. Iha ita-nia moris mós, ita ida-idak iha esperiénsia ida-ne’e. Ita halo memória: dala hira mak ita husu grasa ida, milagre ida, ita dehan, no buat ida la akontese. Hafoin, ho tempu, situasaun rezolvidu, maibé tuir Maromak nia modu, modu divinu, la’ós tuir buat ne’ebé ita hakarak iha momentu ne’ebá, Maromak nia tempu la’ós ita-nia tempu.

Husi pontudevista ne’e, Jairo nia oan-feto nia kura merese atensaun espesiál (kf. Mc 5, 21-33). Iha aman ida ne’ebé halai lalais: ninia oan-feto moras no tan razaun ida-ne’e nia husu Jezús nia tulun. Mestre aseita kedas, maibé bainhira sira iha dalan bá uma akontese kura seluk, no hafoin mai notísia katak menina mate. Parese ne’e mak ikusnian, maibé envezde ne’e, Jezús dehan ba aman: «Keta ta’uk; fiar de’it!» (Mc 5, 36). “Kontinua iha fiar”: tanba fiar mak tahan orasaun. No, defaktu, Jezús fanun menina ne’e husi dukur mate nian. Maibé ba tempu ruma, Jairo tenke la’o iha nakukun, ho de’it ahi-oan fiar nian. Na’i, haraik fiar mai ha’u! Atu ha’u-nia fiar sia boot! Husu grasa ida-ne’e, iha fiar. Iha Evanjellu Jezús dehan katak fiar book foho sira. Maibé, iha fiar ho sériu. Jezús, hasoru ninia kiak sira nia fiar, ninia emar sira nia fiar, nia monu tan fiar manán, sente ternura espesiál. No rona.

Orasaun ne’ebé Jezús dirije ba Aman iha Jetzemani mós parese la hetan atendimentu: “Aman, se bele, hadook husi ha’u buat ne’ebé hein ha’u”. Parese Aman la rona Nia. Oan tenke hemu to’o remata kálix paixaun nian. Maibé Sábadu Santu la’ós kapítulu finál, tanba iha loron datoluk, katak domingu, iha moris-hia’s. Aat mak na’i loron penúltimu nian: hanoin didi’ak ne’e. Aat nunka sai na’i ba loron ikus, lae: ida penúltimu, momentu iha-ne’ebé kalan sai nakukun liu, iha kedas molok rai-hun mutin.  Iha loron penúltimu iha tentasaun iha-ne’ebé aat halo ita komprende katak nia manán: “Ó haree? Ha’u manán!”. Aat na’i ba loron penúltimu: iha loron ikus iha moris-hi’as. Maibé aat nunka sai na’i ba loron ikus: Maromak mak Na’i loron ikus nian. Tanba loron ne’e pertense ba Maromak de’it, no ne’e mak loron iha-ne’ebé aspirasaun umana hotu salvasaun nian sei kumpre. Mai ita aprende pasiénsia haraik-an nian atu hein Na’i nia grasa, hein loron ikus. Dalabarak, loron penúltimu haterus liu, tanba sofrimentu umanu sira aat. Maibé Na’i prezente no iha loron ikus Nia rezolve buat hotu.