Katekeze 34 – Distrasaun, aridés no asédia

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 19 Maiu 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Hodi tuir ezemplu katesizmu nian, iha katekeze ida-ne’e ita refere ba esperiénsia ne’ebé halo iha orasaun, hodi buka hatudu difikuldade ruma komún liu, ne’ebé tenke identifika no manán. Harohan la’ós fasil: iha difikuldade barak ne’ebé mai iha orasaun. Presiza hatene, identifika no manán sira.

Problema dahuluk ne’ebé aprezenta ba ema ne’ebé harohan mak distrasaun. (kf CCC, 2729). Ó hahú harohan no tuirmai ó-nia  neon jira, jira ba mundu tomak; ó-nia fuan iha-ne’ebá, ó-nia neon iha ne’ebá… distrasaun husi orasaun. Orasaun dalabarak konvive ho distrasaun. Defaktu, ema nia neon iha difikuldade atu konsentra ba tempu naruk iha hanoin ida de’it. Ita hotu esperimenta turbillaun kontínuu imajen no ilizaun sira-nian ida-ne’e iha movimentu perpétuu, ne’ebé akompaña ita to’o durante dukur. No ita hotu hatene katak la di’ak bá tuir inklinasaun fragmentasa ida-ne’e.

Luta atu manán no mantein konsentrasaun la limita de’it ba orasaun. Se ita la atinje grau sufisientei ida konsentrasaun nian, labele estuda ho proveitu no labele mós serbisu di’ak. Atleta sira hatene katak manán kompetisaun sira la’ós de’it ho treinu fíziku, maibé mós liuhusi dixiplina mentál: liuliu kapasidade atu iha konsentrasaun no mantein alerta atensaun.

Distrasaun iha kulpa, maibé labele hafunu sira. Iha patrimóniu ita-nia fiar nian iha virtude ida ne’ebé dalabarak ema haluha, maibé prezente liu iha Evanjellu. Nia naran “vijilánsia”. No Jezús dehan ida-ne’e beibeik: “Imi matan moris. Imi harohan”.  Katesizmu mensiona esplisitamente iha ninia hanorin kona-ba orasaun (kf. n. 2730). Jezús fó hanoin beibeik ba dixípulu sira ba devér vida sóbria nian, ho hanoin ne’ebé leno katak sedu ka tarde nia sei fila hikas, hanesan noivu festa kaben nian eh patraun ida iha viajen. Maski nune’e, hodi la hatene loron no oras ninia fila hikas nian, minutu hotu ita-nia moris nian mak folin liu no labele soe namkari iha distrasaun sira. Iha momentu ida ne’ebé ita la hatene, ita Na’i nia lian sei nalian; loron ne’e, rahun di’ak ba atan sira ne’e Nia hetan serbisu hela, konsentra an nafatin iha buat ne’ebé importante tebes. Sira la la namkari hodi halai tuir atrasaun hotu ne’ebé mai iha neon, maibé buka buka la’o iha dalan loos, hodi halo di’ak no hodi halo knaar rasik. Ida-ne’e mak distrasaun: katak imajinasaun jira, jira, jira… Santa Teresa define imajinasaun ne’ebé jira, jira iha orasaun, “bulak uma nian”: nia hanesan bulak ida ne’ebé halo ó jira, jira… Ita tenke impede nia no dadur nia, ho atensaun.

Tempu aridés nian merese diskursu diferente. Katesizmu descreve nia ho modu ne’e: «Fuan maran, la iha gostu ba pensamentu sira, lembransa sira no sentimentu sira, maski espirituál sira. Ne’e mak momentu fiar puru nian, ne’ebé auguenta fielmente iha Jezús nia sorin iha agonia no iha rate» (n. 2731). Aridés halo ita hanoin ba Loron Sesta Santa, iha kalan no iha Sábadu Santu, loron tomak: Jezús la iha, nia iha rate; Jezús mate: ita mesak. Ida-ne’e mak hanoin-inan aridés nian. Dalabarak it ala hatene sá loos razaun sira aridés nian: bele depende husi ita, maibé mós husi Maromak, ne’ebé permite situasaun ruma iha vida esteriór eh interiór. Eh, dalaruma, bele ulun moras ida eh iha fígadu ne’ebé impede ó tama iha orasaun. Dalabarak ita la hatene didi’ak razaun. Mestre espirituál sira deskreve esperiénsia fiar nian nu’udar alternánsia kontínua entre tempu konsolasaun nian no dezolasaun [laran-susar todan] nian; momentu sira iha-ne’ebé buat hotu fasil, enkuantu momentu seluk marka ho difikuldade boot. Dalabarak, bainhira ita hasoru belun ida, ita dehan: “Di’ak ka lae?”  – “Ohin ha’u la iha forsa”. Dalaruma akontese katak ita sente “la iha forsa”, katak, la iha sentimentu sira, la ih akonsolasaun, ita la auguenta ona. Sira-ne’e mak loron malahok sira… no eziste barak iha moris! Maibé perigu mak iha fuan malahok: bainhira “sente la iha forsa’ ida-ne’e to’o ba fuan no halo nia moras… no iha ema sira ne’ebé moris ho fuan malahok. Ida-ne’e terrível: labele harohan, labele sente konsolasaun ho fuan malahok! Eh labele lori bá oin aridés espirituál ho fuan malahok. Fuan tenke naloke no nabilan, atu Na’i nia roman tama bá. No se la tama, presiza hein ho esperansa. Maibé ita labele taka an iha malahok laran.

Hafoin, buat oinseluk mak asédia, defeitu seluk, vísiu seluk, ne’ebé tentasaun loloos ida kontra orasaun no, jeralmente, kontra vida kristán. Asédia mak «forma ida depresaun nian ne’ebé nia kauza mak relaksamentu iha axeze, diminuisaun vijiánsia nian, neglijénsia fuan nian» (CIC, 2733). Ida-ne’e mak salan ida husi “salan kapitál” hitu basá, hodi haboot nia ho prezunsaun, bele lori klamar ba mate.

Oinsá halo iha susesaun entuziazmu no dezánimu sira-ne;e? Tenke aprende atu la’o nafatin. Progresu espirituál loloos la konsiste iha hakbarak éstaze, maibé iha kapasidade atu persevera iha tempu difisil sira: la’o, la’o, lao… No se ó kole, para uitoan no hahú fali la’o. Maibé ho perseveransa. Ita hanoin fali Saun Francisco nia ai-knanoik kona-ba alegria perfeita: la’ós iha sore barbarak ne’ebé tun husi Lalehan ne’ebé sukat ho frade ida ninia kapasidade, maibé iha la’o ho konstánsia, maski bainhira ema la rekoñese nia, maski bainhira ema trata aat nia, eh bainhira buat hotu lakon tiha ona sabór inísiu nian. Santu hotu liu husi “rai kle’an nakukun”, no ita keta eskandaliza se, hodi lee sira-nia diáriu sira, ita rona relatu kna-ba kalan sira orasaun nian lahó vontade, lahó gostu. Ita tenke aprende atu dehan: “Maski Ó, ha’u Maromak, parese halo buat hotu atu ha’u husik atu fiar iha Ó, ha’u kontinua harohan ba Ó”. Fiar-na’in sira nunka hamate orasaun! Sira dalaruma bele hanesan ho Job nia orasaun, ne’ebé la asieta atu Maromak trata nia ho modu injustu, protesta no bolu iha juizu. Maibé, dalabrak, protesta iha Maromak nia oin mós modu ida atu harohan eh, hanesan ferik-oan ida dehan, “hirus ho Maromak mós modu ida atu harohan”, basá dala barak oan hiru ho aman: ne’e modu ida atu relasiona ho aman; basá rekoñese nia nu’udar “aman”, hirus…

No ita mós, ne’ebé ladún santu no pasiente hanesan Job, ita hatene katak ikusmai, iha tempu dezolasaun ne’e nia rohan, iha-ne’ebé ita hasa’e ba Lalehan hakilar silénsiu nian no “tanba sá?” barak, Maromak sei hatán ita. Keta haluha orasaun “tanba sá?” nian: ne’e mak orasaun ne’ebé labarik sira halo bainhira hahú la komprende sasán sira no psikólogu sira hanaran “idade tanba sá sira-nian”, basá labarik husu ba papá: “Papá, tanba sá …? Papá, tanba sá …? Papá, tanba sá…?”. Maibé atensaun: labarik la rona papá nia repsosta. Papá hahú hatán no labarik mai ho tanba sá seluk. Nia hakarak dada de’it nia papá ninia hateken ba nia an; no bainhira ita hirus uitoan ho Maromak no hahú dehan tanba sá sira, ita dada hela ita-nia Aman nia fuan ba ita-nia mizéria, ba ita-nia difikuldade, ba ita-nia moris vita. Maibé loos duni, atenobrani bá atu dehan ba Maromak: “Maibé tanba sá…?”. Basá dalaruma, horus uitoan halo di’ak, tanba halo ita hafanun relasaun oan nian ba aman, ne’ebé ita tenke iha ho Maromak. No ita-nia espresaun toos liu no moruk liu mós, Nia sei halibur ho domin aman nian, no ni sei konsidera nu’udar hahalok fiar nian, nu’udar orasaun ida.