Katekeze 29 – Kreda mestra orasaun nian

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 14 Abríl 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

 

Kreda mak eskola boot ida orasaun nian. Ita barak mak aprende soletra orasaun dahuluk sira hodi tuur iha inan-aman eh avó sira nia hiti. Ita karik sei rai lembransa mamá no papá nian ne’ebé hanorin ita resita orasaun sira molok ba toba. Momentu sira nonook nian ne’e mak dalabarak inan-aman sira rona husi oan sira konfidensialidade íntima ruma no bele fó sira-nia konsellu hodi hetan inspirasaun husi Evanjellu. Hafoin, iha dalan kreximentu nian, sira halo enkontru seluk, ho sasin-nain no mestre orasaun sira seluk (kf Catechismo della Chiesa Cattolica, 2686-2687). Di’ak atu hanoin sira.

Parókia ida no komunidade sarani ida-idak nia moris marka ho tempu sira liturjia no orasaun komunitária nian. Don ne’ebé iha infánsia ita simu ho simplisidade, ita haree katak ne’e mak patrimóniu boot ida, patrimóniu riku liu, no katak esperiénsia orasaun nian husu atu ita hakle’an nia ba beibeik (kf ibid., 2688). Hatais fiar nian la sai toos, nia dezenvolve ho ita; la’ós ríjidu, nia sai boot, liu hudi momentu krize no moris-hi’as nian mós; defaktu, nia labele sai boot lahó momentu sira krize nian, tanba krize halo ó sai boot: tama iha krize mak modu nesesáriu ida atu sai boot. No dada-iis fiar nian mak orasaun: ita sai boot iha fiar tuir oinsá ita aprende harohan. Depoizde pasajen ruma iha vida, ita  komprende katak lahó fiar ita la konsege  hakat liu no katak orasaun mak ita-nia kbiit. La’ós de’it orasaun pesoál, maibé mós maun no biin-alin sira-nian, no komunidade ne’ebé akompaña no apoia ita, ema sira ne’ebe koñese ita, ema sira ne’ebé ita husu atu harohan mai ita.

Ba ne’e mós mak iha Kreda kontinua haburas komunidade no grupu sira ne’ebé dedika ba orasaun. Sarani balun até sente bolun atu halo orasaun nu’udar asaun prinsipal sira-nia moris nian loroloron nian. Iha Kreda iha mosteiru sira, ih akonventu sira, eremitériu, iha-ne’ebé  ema konsagra an ba Maromak moris b’a no dalabarak sai sentru iradiasaun espirituaidade nia. Sira hanesan oaze ki’ik-oan sira iha ne’ebé halo partilla orasaun intensa no harii loron ba loron komunidade fraterna. Sira mak sélula vitál sira, la’ós de’it ba tesidu ekleziál maibé mós ba sosiedade. Ita hanoin, porezemplu, papél ne’ebé monakizmu dezempeña ba sivilizasaun europea nia moris no kreximentu, no mós iha kultura sira seluk. Harohan no serbisu iha komunidade lori mundu bá oin. Ne’e mak motór ida.

Buat hotu iha Kreda moris husi orasaun, no buat hotu buras tanba orasaun. Bainhira Inimigu, Aat-na’in, hakarak hafuu Kreda, nia halo uluk hodi buka hamaran ninia bee-matan sira, hodi impede nia atu harohan. Porezemplu, ita haree iha grupu ruma ne’ebé konkorda atu halo reforma ekleziál sira, mudansa sira iha Kreda nia moris… Iha organizasaun sira hotu, media sira ne’ebé informa buat hotu… Maibé la haree orasaun, la harohan. “Ita tenke muda ida-ne’e, ita tenke foti desizaun ida-ne’e, nee’bé forte uitoan…”. Proposta interesante, interesante, ho diskusaun de’it, ho media de’it, maibé iha-ne’ebé orasaun? Orasaun mak loke odamatan ba Espíritu Santu, katak Ida ne’ebé inspira atu bá oin. Mudansa sira iha kreda lahó orasaun la’ós mudansa Kreda nian, ne’e mak mudansa grupu nian. No bainhira Inimigu – hanesan ha’u dehan ona – hakarak hafunu Kreda, uluknanai nia buka hamaran ninia bee-matan sira, impede atu harohan, no [babeur nia atu] halo proposta sira seluk ne’e. Se orasaun para, ba tempu uitoan parese buat hotu bele bá oin hanesan baibain – tan dada neineik –, maibé liutiha tempu uitoan Kreda nota katak nia sai hanesan kulit mamuk ida, lakon eixu ne’ebé tahan nia, la iha ona bee-matan ne’ebé fó manas no domin.

Feto no mane santu sira la iha moris ida nee’bé fasil liu sira seluk, maibé, sira mos, iha sira-nia problema sira atu enfrenta no, liután, dalabarak sai objetu opozisaun nian. Maibé sira nia forsa mak orasaun, ne’ebé sira foti nafatin husi “posu” ne’ebé la maran inan Kreda nian. Ho orasaun haburas ahi-lakan sira-nia fiar nian, hanesan mina lámpada sira-nian halo, No nune’e sira la’o bá oin iha fiar no iha esperansa. Santu sira, ne’ebé dalabrak iha mundu nia matan vale uitoan de’it, iha realidade sira mak sustenta nia, la’ós ho kilat sira osan no podér nian, meiu sira komunikasaun nian no seluk tan, maib´eho kilat sira orasaun nian.

Iha Lucas nia Evanjellu, Jezús halo pergunta dramátika ida ne’ebé nafatin halo ita reflete: «Bainhira Mane Maksoin mai, nia sei hetan fiar iha rai?» (Lc 18,8), eh hetan de’it mak organizasaun sira, nu’udar grupu “emprezáriu sira fiar nian”, hotu-hotu organiza di’ak, ne’ebé halo benefisiénsia, buat barak…, eh hetan fiar? «Bainhira Mane Maksoin mai, nia sei hetan fiar iha rai?». Pergunta ne’e tau iha ai-knanoik ida nia rohan, kona-ba nesesidade atu harohan ho perseveransa, hodi la kolen (kf vv. 1-8). Ne’e duni, ita bele konklui katak lámpada fiar nian sei lakan nafatin bainhira sei iha mina orasaun nian. Lámpada fiar loos Kreda nian sei lakan nafatin iha rai bainhira sei iha mina orasaun nian. Ida-ne’e mak lori bá oin fiar no lori bá oin ita-nia moris kiak, fraku, maksalak, maibé orasaun lori nia bá oin ho serteza. Pergunta ida ita sarani sira tenke halo: ha’u harohan? Ita harohan: Oinsá ha’u harohan? Hanesan papagaiu sira eh ha’u harohan ho fuan? Oinsá ha’u harohan? Ha’u harohan  ho serteza katak ha’u iha Kreda no harohan ho Kreda, eh ha’u harohan uitoan tuir ha’u-nia ideia sira no halo ha’u-nia ideia sira sai orasaun? Ida-ne’e orasaun jentiu, la’ós sarani. Ha’u repete: ita bele konklui katak lámpada fiar nian sei lakan nafatin iha rai bainhira mina orasaun nian sei iha.

No ida-ne’e knaar esensiál Kreda nian: harohan no eduka ba harohan. Tranzmite husi jerasaun ba jerasaun lámpada fiar nian ho mina orasaun nian. Lámpada fiar nian ne’ebé leno, ne’ebé sistematiza sasán sira tuir sira nia natureza loloos, maibé bele bá  oin de’it ho mina orasaun nian. Iha kontráriu, nia mate. Lahó lámpada ne’e nia naroman, ita labele haree dalan atu evanjeliza, aliás, ita labele haree dalan atu fiar di’ak; ita labele haree maun no biin-alin sira nia oin atu hakbesik bá no atu serví; ita labele leno sala  iha-ne’ebé iha hasoru malu iha komunidade… Lahó fiar, buat hotu namtate; no lahó orasaun, fiar mate. Fiar no orasaun. La iha dalan seluk. Tanba ne’e Kreda, uma no eskola komuñaun nian, mak uma no eskola fiar no orasaun nian.