Katekeze 28 – Harohan iha komuñaun ho santu sira

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 7 Abríl 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ohin ha’u hakarak konsentra iha ligasaun entre orasaun no komuñaun santu sira nian. Defaktu, bainhira ita harohan, ita nunka halo mesak: maski ita la hanoin, ita tama iha mota boot ida invokasaun sira-nian ne’ebé uluk ba ita no kontinua depoizde ita.

Iha orasaun sira ne’ebé ita hetan iha Bíblia, no dalabarak nalian iha liturjia, iha trasu sira istória antiga nian, libertasaun ho milagre, deportasaun no ezíliu triste sira, ho fila fali husi ezíliu ho emosaun, hahí ne’ebé mai husi maravilla kriasaun nian… I nune’e lian sira-ne’e hatutan husi jerasaun ba jerasaun, iha kompozisaun entre esperiénsia pesoál no iha povu nian no umnaidade ne’ebé ita hola parte bá. Ema ida labele haketak an husi istória rasik, husi povu rasik nia istória, nafatin iha ita-nia lisan sira ita lori liman-rohan ne’e no iha orasaun mós. Iha orasaun hahí nian, espesialmente iha ida ne’ebé suli husi ema ki’ik no hariak-an nia fuan, nalian buat ruma husi knananuk Magnificat nian ne’ebé Maria hasae ba Maromak iha ninia parente Isabel nia oin; eh husi katuas Simeaun nia esklamasaun ne’ebé, hodi foti Kosok-Oan Jezús iha nia liman, dehan nune’e: «Oras ne’e, Na’i, Ita bele husik ita atan bá ho dame, tuir Ita-nia liafuan» (Lc 2,29).

Orasaun sira – sira ne’ebé di’ak –  “difuziva”, habelar kontinuamente, ho eh lahó mensajen iha “social”: husi lurón sira ba ospitál, husi momentu hasoru malu festa nian nune’e mós husi ida iha-ne’ebé terus iha silénsiu… Ema ida-idak nia terus mak ema hotu nia terus, no ema ida nia ksolok suli iha ema seluk nia espíritu. Terus no ksolok, halo parte ba istória ida mesak: istória sira iha moris rasik. Ita hamoris fali istória no liafuan rasik, maibé esperiénsia hanesan de’it.

Orasaun sira sempre moris fila fali:iha momentu hotu ne’ebé ita tau liman hamutuk no loke fuan ba Maromak, ita hetan ita-nia an iha santu anónimu no santu rekoñesidu sira nia hakmaluk  ne’ebé harohan ho ita no intersede mai ita, nu’udar maun no biin boot sira  ne’ebé hakat liu ba ita rasik nia aventura umana. Iha Kreda la iha lutu ida ne’ebé solitáriu, la iha matan-been ne’ebé suli iha fatin haluhan nian, basá buat hotu dada iid no partisipa iha grasa komún. La’ós porakazu mak iha uma-kreda antigu sira rate sira iha jardín hale’u edifísiu sagradu, hanesan atu dehan katak fileira sira ne’ebé bá uluk ita partisipa iha modu ruma Eukaristia ida-idak. Iha ita-nia inan-aman no ita-nia avó sira, iha ita-nia aman-sarani no inan-sarani sira, iha ita-nia katekista sira no edukadór/a sira seluk… Fiar ne’ebé hatutan, transmite, ne’ebé ita simu: ho fiar ne’ebé transmite ita mós simu modu harohan nian, orasaun.

Santu sira sei hela iha ne’e; no sira-nia reprezentasaun sira iha uma-kreda sira fó  hanoin “kalohan ida testemuñu sira-nian” ne’ebé sempre hale’u ita (kf Eb 12,1). Ita rona iha inísiu leitura pasajen husi Surat ba Ebreu sira. Sira mak testemuñu sira ne’ebé ita la adora – klaru, ita la adora santu sira-ne’e –, maibé ita venera sira no iha modu rihun ba rihun ne’ebé l ahanesan sira lori ita ba Jezús Kristu, Na’i no Mediadór ida mesak entre Maromak no ema. Santu ida ne’ebé la lori ó ba Jezús Kristu la’ós santu ida, la’ós mós krsitaun ida. Santu fó hanoin b ó kona-ba Jezús Kristu tanba nia la’o dalan moris nian nu’udar kristaun. Santu sira mós fó hanoin mai ita katak iha ita-nia moris, maski fraku no marka ho salan, bele natubun santidade. Iha Evanjellu sira ita lee katak santu “kanonizadu” dahuluk mak naok-teen ida no “kanonizadu” la’ós husi Papa ida, maibé husi Jezús rasik. Santidade mak dalan moris nian ida, enkontru nian ho Jezús, naruk ka badak, momentu ida,  maibé nafatin testemuñu. Santu ida mak testemuña ida husi mane eh feto ida ne’ebé hasoru Jezús no tuir Jezús. Nunka tarde liu atu konverte an ba Na’i, ne’ebé di’ak no boot iha domin (kf Sal 102,8).

 

Katesizmu esplika katak santu sira «kontempla Maromak, hahí Nia no la para atu tau matan ba ema sira ne’ebé sira husik hela iha rai. […] Sira-nia intersesaun mak servisu aas liu ne’ebé sira halo ba Maromak nia planu. Ita bele no tenke harohan ba sira atu intersede mai ita no ba mundu tomak» (CIC, 2683). Iha Kristu iha solidariedade misterioza entre sira ne’ebé hakat ona ba moris seluk no ita peregrinu sira iha ne’e: ita-nia matebian doben siram husi Lalehan kontinua tau matan mai ita. Sira harohan mai ita no ita harohan ba sora, no ita harohan ho sira.

Ligasaun orasaun nian ida-ne’e entre ita no Santu sira, katak entre ita no ema sira ne’ebé to’o ona iha plenitude moris nian, ligasaun orasaun nian ida-ne’e ita esperimenta ona iha-ne’e, iha moris rai nian: ita harohan ba malu, ita husu no oferese orasaun sira… Modu dahuluk atu harohan ba ema ruma mak ko’ali aba Maromak kona-ba nia. Se ita halo ida-ne’e ho modu frekuente, loroloron, ita-nia fuan la taka, mantein nakloke ba maun-alin sira. Harohan ba ema seluk mak modu dahuluk atu hadomi sira no dudu ita ba prosimidade konkreta. Iha momentu konflitu  nian mós, modu ida atu kore konflitu, atu hamamar nia, mak harohan ba ema ne’ebé ha’u iha konflitu ho nia. No buat ruma muda iha orasaun. Buat dahuluk ne’ebé muda mak ha’u-nia fuan, ha’u-nia atitude. Na’i muda atu halo posivel enkontru ida, enkontru foun ida no evita atu konflitu sau funu ne’ebé la remata.

Modu dahuluk atu enfrenta tempu ida susar nian mak husu ba maun-alin sira, liuliu ba santu sira, atu harohan mai ita. Naran ne’ebé fó mai ita iha Batizmu la’ós etiketa ida eh dekorasaun ida! Baibabin naran Virjen nian, Santu eh Santa ida nian, ne’ebé la hein buat seluk se la’ós “lolo liman mai ita” iha moris, tulun ita atu hetan grasa sira ne’ebé ita presiza husi Maromak. Se iha ita-nia moris provasaun sira la supera  nia tutun, se ita sei iha kapasidade ba perseveransa, se maski buat hotu ita la’o ba oin ho konfiansa, karik buat ne’e hotu, liu fali tan ita-nia mersimentu sira, ita deve ba santu barak nia intersesaun, balun iha Lalehan, seluk peregrinu hanesan ita iha rai, ne’ebé proteje ita no akompaña basá ita hotu hatene katak iha rai iha ema santu, mane no feto santu/a sira ne’ebé moris iha santidade. Sira la hatene, ita mós la hatene, maibé iha santu sira, santu moris lorolron nian, santu sira ne’ebé subar eh hanesan ha’u gosta dehan “santu sira odamatan sorin nian”, sira ne’ebé moris ho ita, ne’ebé serbisu ho ita, no hala’o moris ida iha santidade.

Ne’e duni, rahun di’ak ba Jezús Kristu, Salvadór ida mesak mundu nian, hamutuk ho santu no santa lubun boot, ne’ebé hakonu rai no halo sira moris louvór ida ba Maromak. Basá – hanesan Saun Basílio afirma – «ba Espíritu, ema santu mak horik-fatin ida partikularmente di’ak, basá nia oferese an atu horik ho Maromak no hanaran nu’udar ninia templu» (Liber de Spiritu Sancto, 26, 62: PG 32, 184A; kf CIC, 2684).