TERESA D’ÁVILA (1515-1582)

Bainhira mak hahú devosaun ba S. José?

Teresa d’Ávila: Ha’u moris iha tempu ne’ebé ladún iha devosaun ba S. José, Maria nia kaben no Jezús nia aman hakiak. Bainhira ha’u haree oinsá médiku sira rai nian redús ha’u-nia estadu (ha’u tinan 21) no oinsá ha’u kleuk loos iha ha’u-nia moris foin-sa’e, ha’u deside atu husu médiku lalehan sira nia tulun no husu saude, tanba maski ha’u bele tahan moras ho ksolok, ha’u mós hakarak iha saude… Maski hau la haliis ba devosaun sira ne’ebé ema balun pratika, tanba balun hanesan superstisaun, ha’u hili nu’udar advogadu no protetór gloriozu S. José.

Tanba sá mak ita iha devosaun ba S. José?

Teresa d’Ávila: Ha’u hanoin katak Maromak fó Santu ruma atu tulun ita iha nesesidade ida ka seluk, maobé ha’u esperimenta katak gloriozu S. José habelar ninia patrosíniu ba buat hotu. Ho ida-ne’e Na’i hakarak ita komprende katak hanesan Nia uluk hakruuk ba S. José iha rai, iha-ne’e nu’udar aman hakiak nia iha kbiit atu fó ordem, nune’e mós iha lalehan nia halo buat hotu ne’ebé husu ba nia.

Esperiénsia tulun saida de’it mak ita hetan husi S. José?

Teresa d’Ávila: Ha’u-nia Aman no Protetór ne’e tulun ha’u iha nesesidade hotu ne’ebé ha’u iha no barak grave liu ba ha’u-nia onra no saude klamar nian…Ha’u la hanoin hetan katak S. José nunka hatán ba ha’u-nia pedidu grasa nian.

Ba esperiénsia boot ne’ebé ha’u hetan husi S. José, ha’u hakarak atu hotu-hotu sai devotu ba nia…Liuliu ema sira orasaun nian tenke iha domin ba nia, tanba oinsá ita bele hanoin ba Liurai-Feto Anju sira-nian no ba buat barak ne’ebé nia tenke sofre ho Meninu Jezús, lahodi agradese S. José ba tulun boot.

Se mak la iha mestre atu aprende halo orasaun foti Santu gloriozu ne’e nu’udar gia, no nia sei la sala.

Ita dalaruma haree S. José mosu ba ita?

Teresa d’Ávila: Ha’u bele dehan pelumenus dala rua S. José mosu mai ha’u: iha 1561 bainhira nia mosu ho  hatais mutin nabilan hamutuk ho Na’i-Feto atu asegura mai ha’u katak ha’u hetan ona perdaun husi Na’i. Iha 1562 bainhira ha’u susar tanba falta osan ne’ebé presiza ba konventu dahuluk nia fundasaun. Nia mak tulun atu ha’u bele harii… Defaktu konventu reforma dahuluk, ami dedika ba S. José. Hatene saida? Na’i-Feto asegura ha’u katak nia haksolok ba buat ne’ebé ha’u halo hodi fó onra ba S. José.

 

FRANCISCO DE SALES (1567-1622)

Ami hatene katak, devosaun ba S.José  mak karakterístika ida ita-nia piedade pesoál. Tanba sá ita iha devosaun ba S. José?

Sales: Oh! Ita la hatene katak ha’u S. José nian tomak? Iha ha’u-nia breviáriu, ha’u iha de’it imajen ida: S. José nian.  No bainhira ha’u harii Kreda dahuluk iha Annecy, ha’u dedika ba S. José, nu’udar Padroeiru.

Sé mak S. José ba ita?

Sales: S. José mak Santu boot, no nia mestre matenek-na’in liu espiritualidade nian… nune’e ha’u rekomenda ba klamar sira ne’ebé hakarak to’o iha perfeisaun iha vida konventu nian ka nu’udar sarani simples iha mundu atu banati tuir nia…  Oinsá boot tebes Santu gloriozu Virjen Maria nia kaben ne’e! Nia la’ós de’it Patriarka, maibé Patriarka hotu nia ulun; nia la’ós de’it Konfesór, maibé liu konfesór ida no mós liu mártir. Ba santu ida-ne’ebé bele kompara ho Nia ba virjindade, umildade no konstánsia?

Saida mak ita hameno mai ami relijioza sira kona-ba domin ba S. José?

Sales: Hanesan ha’u dehan ba Irmán Joana de Chantal no relijioza sira Vizitasaun nian, nia mestre vida interiór nian… nune’e, mai ita dedika an ba meditasaun grandeza Espozu Liurai-Feto Lalehan no Rai nian, Nia ne’ebé Jezús nia aman no adora-na’in perfeitu Maromak nian, depoizde ninia divina espoza”.

 

DON BOSCO (1815-1888)

Don Bosco, ami hatene kona-ba ita-nia domin boot ba S. José, hanesan padroeiru S. Francisco de Sales iha. Tanba sá devosaun ida-ne’e?

Don Bosco: Devosaun ba Jezús no Maria tenke la’o hamutuk ho devosaun ba gloriozu Patriarka S. José. Depoizde Jezús no Maria, Nia mak santu, ne’ebé merese ita-nia venerasaun no domin tomak  ba ninia dignidade aas liu. Nia merese tanba ninia santidade aas, tanba Santíssima Trindade rasik hili nia ba Espozu Virjen pura liu… Maria Santíssima, halo nia sai Mahein no Aman Jezús nian, Maromak Rohan-Laek nia Oan loloos; konfia ba nia rikusoin rua boot liu ne’ebé Lalehan no Rai iha: Jezús no Maria.

Oinsá ita-nia domin ba S. José iha ita-nia obra ba foin-sa’e sira?

Don Bosco: Ha’u foti S. José nu’udar padroeiru Oratóriu sira-nian, tau estudante tékniku-profisionál iha ninia protesaun okos no proklama nia protetór ba estudante sira nia ezame. Iha Oratóriu, foin-sa’e sira santifika fulan dedika ba S. José. Iha pregasaun badak kona-ba S. José, no maski la iha obrigasaun regra nian, foin-sa’e sira mesmesak ka iha grupu, iha devosaun mós, no kuaze hotu hola parte iha prátika piedade ne’e. Iha uma-kreda hotu ne’ebé ha’u haruka harii, iha altár ida dedika ba S. José, hanesan Sacro Cuore iha Roma.

Iha tinan 1859, ha’u aumenta tan iha testu orasaun “joven sarani”, prátika piedade ida tan ba S. José hanaran “memória terus no ksolok hitu S. José nian” no orasaun ida tan atu hetan virtude pureza nian no ida fali atu hetan “mate di’ak” ho knananuk relijiozu atu fó onra ba nia,

Ita harii asosiasaun ka kompañia barak iha oratóriu… Iha mós kompañia ida S. José nian?

Don Bosco: Ezatamente. Ha’u deside katak alunu sira ne’ebé aprende okupasaun ida iha sira-nia kompañia/asosiasaun rasik… No ida S. José nian, modelu operáriu di’ak, badinas no sarani.

Iha 1870, Papa Pio IX proklama S. José Patronu Kreda Universál, ne’ebé tinan ne’e ita selebra ninia aniversáriu 150 nian. Oinsá notísia ne’e to’o iha Oratóriu?

Don Bosco: Ami haksolok tebes no ami hatudu sai ami-nia ksolok  hodi estabeles iha 1871 katak estudente no aprendís okupasaun hotu tenke selebra festa ne’e iha loron 19 Marsu, hodi observa deskansu kompletu husi serbisu hotu, basá iha tinan ne’e  seidauk sai loron festivu.

Iha fuan ka rezultadu ruma husi devosaun ba S. José?

Don Bosco: Ha’u hakarak haktuir kona-ba foin-sa’e kiak ida iha Torino, ne’ebé nunka simu instrusaun relijioza, loron ida ba sosa tabaku falun ida. Bainhira fila ba nia kolega sira, nia hakarak lee hakerek iha ninia kulit. Hakerek ne’e orasaun ida ba S. José atu hetan mate di’ak… Foin-sa’e ne’e estuda to’o dekór, no loroloron nia reza, ho modu mekániku, lahó intensaun atu hetan grasa sira. S. José la nonok ba omenajen ne’e, maski involuntáriu; nia kona foin-sa’e kiak ne’e nia fuan, ne’ebé ba aprezenta an ba “Don Bosco” no nia simu rikusoin folin liu konversaun nian ba Maormak. Foin-sa’e ne’e hatán ba grasa, iha oportunidade atu aprende relijiaun ne’ebé nia husik tanba ignoránsia no nia halo didi’ak ninia primeira Komuñaun. Liu tempu uitoan de’it, nia moras no mate hodi bolu S. José nia naran, ne’ebé haraik ba nia dame no konsolasaun ba momentu ikus sira moris nian.

 

MADRE MAZZARELLO (1835-1881)

Madre Mazzarello, oinsá ita-nia esperiénsia kona-ba devosaun ba S. José?

MM: Iha Mornese no hafoin iha Nizza, S. José mak prezensa kontínua no konstante. Ami invoka S. José nu’udar  Ekónomo uma nian, Protetór obra sira-nian no Mahein vida espirituál nian. Ekónomo ne’ebé ita sempre haree ninia intervensaun liuliu bainhira aumenta ibun sira atu hakonu, eh bainhira iha asuntu esternu sira ne’ebé la fó vantajen ba komunidade, ami husu nia atu kore. Protetór ne’ebé defende husi buat aat nune’e mós ba saude di’ak… Ami-nia esperiénsia konkreta ida mak epidemia varíola nian, ne’ebé maski ema iha Nizza mate barak ona, la iha Irmán no postulante ida mate. Mahein vida espirituál, liuliu atu uma livre husi kandidata sira ne’ebé la di’ak ba vida relijioza, eh edukanda sira ne’ebé la sai ezemplu di’ak ba kolega sira.

Ita esperimenta duni S. José nia tulun kona-ba kandidata ruma?

MM: Iha menina ida ne’ebé rebelde no susar halo dixernimentu vokasionál. Ha’u konfia nia ba S. José, mahein silensiozu virjen sira-nian. Menina ne’e ikusmai ba klarifika nia ideia ho konfesór ne’ebé hatán: “Ó mak relijioza? Lae duni. Ó ambisaun  boot demais no sira Irmán sira sei la simu ó”. Maibé nia la hakmatek. Nia husu dala ida tan, dala tolu ba konfesór no konfesór dehan ba nia: “Bá halo novena ba S. José hafoin ba husu konsellu ba Madre Mazzarello”. Iha loron datoluk novena nian, nia la tahan, no halai tama  mai ha’u nia fatin, iha momentu ha’u enkontru hela ho hau-nia kolaboradora sira. Nia dehan sai ninia hakarak boot atu aseita nu’udar relijioza, no imajina bá oinsá klima sai manas ho emosaun ba ninia konversaun.

Iha orasaun ruma Madre dirije ba S. José?

MM: Iha Mornese no Nizza ami toman harohan nune’e:  «S. José, ha’u doben, mai ha’u uman basá ha’u hein Ita! Mai no haree, buat ne’ebé kuran Ita hatene! Mai no haree, buat ne’ebé kuran lori mai! No, se buat ruma iha ha’u uman la la’o loos karik, mai no lori tiha bá!».

 

EUSEBIA PALOMINO (1899-1935)

Sé mak S. José ba ita?

Eusebia: Ha’u konta ha’u-nia esperiénsia… Ha’u sei menina ha’u mehi katak ha’u promete ba Na’i-Feto atu domina ha’u nia karákter forte, raan-nakali no nervozu. Tempu ne’ebá ha’u serbisu iha Madre sira, no ha’u mehi hakarak sai relijioza, maibé ha’u la hatene se bele, ha’u tenke enfrenta luta barak  no maka’as…

Bainhira ha’u dehan ba ha’u-nia mamá, mamá hatán katak ha’u bele sai di’ak no serví Maromak iha matrimóniu mós . Ha’u haree justu duni. Maibé ha’u haree katak ne’e la’ós ha’u-nia dalan.

Ha’u dehan ba Na’i  ne’ebé bolu ha’u: “Maibé, ha’u-nia jezús, mai ha’u atu sai Irmán tenke sai di’ak liu no ha’u dalaruma xateada hirus no susar atu haraik-an”. Tanba ha’u susar no la konsege sai haraik-an no kiha karidade, ha’u husu S. José , mestre boot vida interiór nian atu hanorin dalan mai ha’u… Neineik-neineik ha’u nota katak ha’u komesa la kesi ba an raisk ona no ladún susar ona atu haraik an no husu perdaun, maski ba menina ida, maski uluk susar liu atu halo.

(JG)